„Človek, tys' stvorstva koruna? Nemožno mi uveriť…“. Vzťah človeka a prírody v národno-spoločenskej lyrike Pavola Országha Hviezdoslava

Vladimíra Vrajová

doi:10.31261/PS_P.2023.32.19

Opublikowane: 2024-01-11

Tom 32 Nr 2 (2023)

„Človek, tys' stvorstva koruna? Nemožno mi uveriť…“. Vzťah človeka a prírody v národno-spoločenskej lyrike Pavola Országha Hviezdoslava

Vladimíra Vrajová

Dział: GEOlogos. W poszukiwaniu nowych sojuszy

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.19

Abstrakt

Przedmiotem opracowania jest niszczycielska działalność człowieka i żywiołów przyrody (woda, wiatr czy ogień) w tekstach Pavola Országha Hviezdoslava o tematyce narodowo-społecznej. Celem jest pokazanie, w jaki sposób autor na poziomie merytorycznym i językowo-stylistycznym podchodzi artystycznie do problemu wzajemnie destrukcyjnej relacji człowieka z przyrodą. W tym kontekście analiza poezji Hviezdoslava wpisuje się w obszar badań językoznawstwa ogólnego (zwłaszcza stylistyki), ale czerpie także z wyników analiz kognitywno-językowych czy literaturoznawstwa. Próbę badawczą stanowi 187 słownych tekstów artystycznych obejmujących cały okres twórczości literackiej Hviezdoslava od lat 60. XIX wieku do początków XX wieku. Z bazy danych wybrano 69 wierszy, które odpowiadały założonemu kryterium merytorycznemu (tj. ukazanie destrukcyjności natury w stosunku do człowieka i odwrotnie). Wyniki badań zaprezenotwano na dwóch poziomach: z jednej strony funkcjonalne zastosowanie elementu naturalnego w planie figuratywnym poezji nadosobowej; z drugiej strony eksponowanie szkodliwej działalności człowieka. Różnica między przedstawieniem człowieka a przedstawieniem natury polega na tym, że niszczycielska siła przyrody dopełnia na płaszczyźnie obrazowości poetyckiej ideę narodu uciskanego, człowiek zaś ukazany jest jako niszczyciel ziemi w sensie nieprzekazywalnym.

Słowa kluczowe:

Pavol Országh Hviezdoslav , poezja narodowo-społeczna , element naturalny , analiza stylistyczna

Pobierz pliki

PDF (SK)

Zasady cytowania

Vrajová, V. (2024). „Človek, tys’ stvorstva koruna? Nemožno mi uveriť…“. Vzťah človeka a prírody v národno-spoločenskej lyrike Pavola Országha Hviezdoslava. Postscriptum Polonistyczne, 32(2), 1–17. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.19

Cited by / Share

Bibliografia

Pramene
Google Scholar

Biblia. Slovenský ekumenický preklad, 2011, Slovenská biblická spoločnosť, Banská Bystrica.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1928, Sobrané spisy básnické 2. Oddiel lyrický, Matica slovenská, Turčiansky Sv. Martin.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1931, Sobrané spisy básnické 11. Básnické prviesenky. Vzhledanie. Rozličné básne, Matica slovenská, Turčiansky Sv. Martin.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1949, Sobrané spisy básnické 9. Dozvuky – Krvavé sonety, Matica slovenská, Turčiansky Sv. Martin.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1952, Krvavé sonety, Matica slovenská, Martin.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1955a, Básnické prvotiny I. 1868–1869, Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, Bratislava, https://zlatyfond.sme.sk/dielo/1699/Orszagh-Hviezdoslav_1869-I/1 [dostupné: 18.11.2022].
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1955b, Stesky (1903–191*), Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, Bratislava.
Google Scholar

Hviezdoslav P.O., 1956, Básnické prvotiny II. 1870–1872 a z básní nedatovaných, Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, Bratislava.
Google Scholar

Literatúra
Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2017, Czym są żywioły w polskiej tradycji ludowej?, w: Żywioły w poznaniu, t. 1, Metodologie badań z perspektywy językoznawczej i literaturoznawczej, red. E. Pawlikowska-Asendrych, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa, s. 11–35.
Google Scholar

Dolník J., 2007, Lexikológia, Univerzita Komenského, Bratislava.
Google Scholar

Dudová K., 2017, Konceptualizácia zeme a zemského živlu v štýlových vrstvách slovenčiny, „Jazyk a kultúra“, č. 31–32 (8), s. 17–26.
Google Scholar

Garrard G., 2004, Ecocriticism, Tailor & Francis e-Library, London.
Google Scholar

Heywood A., 2008. Politické ideologie, Vydavatelství a nakladatelství Aleš Čeněk, s.r.o., Plzeň.
Google Scholar

Huba P., 1998, Sto rokov oravskej železnice, vlastným nákladom, Dolný Kubín.
Google Scholar

Ivanová M., 2016, Syntax slovenského jazyka, Vydavateľstvo Prešovskej univerzity, Prešov.
Google Scholar

Kamenčík M., 2012, Ekoliteratúra a jej postmoderná šanca (poznámka k slovenskému básnickému kontextu), v: Postmodernismus: smysl, funkce a výklad (jazyk – literatura – kultura – politika). Brněnské texty k slovakistice XV, ed. I. Pospíšil, J. Šaur, A. Zelenková, Masarykova univerzita, Brno, s. 39–45.
Google Scholar

Kopecký P., 2012, Robinson Jeffers a John Steinbeck. Vzdálení a blízcí, Host, Brno.
Google Scholar

Králik Ľ., 2015, Stručný etymologický slovník slovenčiny, Veda, Bratislava.
Google Scholar

Novotný A., 1956, Biblický slovník. První díl, Ústřední cirkevní nakladatelství, Praha.
Google Scholar

Peck M.S., 2018, Lidé lži. Psychologie lidského zla, Portál, Praha.
Google Scholar

Sokolová M., 2009, Sémantika slovesa a aspektové formy, v: Aspektuálnosť a modálnosť v slovenčine, ed. M. Ivanová, Filozofická fakulta Prešovskej univerzity, Prešov, s. 22–37.
Google Scholar

Timoshchenko T., 2018, Obraz červené barvy v češtině: frazeologie vs korpus, v: Horizonty kognitivně-kulturní lingvistiky II. Metafory, stereotypy a kulturní rozrůzněnost jazyků jako obrazů světa, ed. I. Vaňková, L. Šťastná, Filozofická fakulta Univerzity Karlovy, Praha, s. 187–201.
Google Scholar

Valček P., 2006, Slovník literárnej teórie A–Ž, Literárne informačné centrum, Bratislava.
Google Scholar

Zambor J., 2010, Tvarovanie básne, tvarovanie zmyslu, Veda, Bratislava.
Google Scholar

Vladimíra Vrajová

vrajovavladimira@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-1145-429X

Afiliacja:

Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy Słowacja

Biogram

VLADIMÍRA VRAJOVÁ – PhDr., Uniwersytet Mateja Bela, Bańska Bystrzyca, Słowacja. W pracy naukowej autorka zajmuje się stylistycznymi cechami poezji. Swoją uwagę skupia głównie na twórczości poety Pavola Országha Hviezdoslava i jego różnorodnej ekspresji artystycznej. Oprócz języka poetyckiego bada również wpływ współczesnych ideologii na teksty artystyczne, w kontekście XIX wieku są to przede wszystkim panslawizm (wzajemność słowiańska) i światopogląd chrześcijański. Najważniejsze publikacje: Štylistické kontúry poézie (Martin 2020), „V tých dlhých nociach dlho premýšľavam o tebe, Slavianstvo, náš svete ty!“ Slovania a slovanská vzájomnosť vo výrazovom pláne lyriky P.O. Hviezdoslava („Slavica Slovaca” 2023).

Tom 32 Nr 2 (2023)
Opublikowane: 2023-03-29

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

„Človek, tys' stvorstva koruna? Nemožno mi uveriť…“. Vzťah človeka a prírody v národno-spoločenskej lyrike Pavola Országha Hviezdoslava

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Vladimíra Vrajová

Informacje