„Delta czasu" Floriana Śmiei – dokument, wspomnienie, współczesna sylwa?
Abstrakt
Artykuł koncentruje się na Delcie czasu – ostatnim z prozatorskich tomów Floriana Śmiei – poety-emigranta,
który zmarł w 2019 roku w Mississauga w Kanadzie. Śmieja znany jest przede wszystkim ze swej twórczości
poetyckiej, translatorskiej i krytycznoliterackiej. Twórczość prozatorska tego autora jest rzadziej poddawana analizie i interpretacji, a jest ona równie ciekawa jak poezja. Delta czasu, wydana przez Bibliotekę Śląską
w 2018 roku, to zbiór tekstów trudnych do jednoznacznego zakwalifikowania gatunkowego. Miesza się tu
m.in. forma pamiętnika, dokumentu, reportażu, eseju, felietonu, szkicu, recenzji, ale też autobiografii i liryki. Prezentowana w tomie imponująca panorama wydarzeń (począwszy od narodzin w Kończycach w 1925 roku aż po spotkania „ostatnie”), miejsc (np. Zabrze, Londyn, Toronto, Mexico City, Monachium) i postaci (np. Czesław Miłosz, Al Purdy, Anna Janko, Zdzisław Najder, Bogdan Czaykowski) tworzy mozaikę historii XX i XXI
wieku, opowiedzianą rzetelnie i z poszanowaniem obiektywizmu, lecz także z dużą dozą humoru, autoironii
i subiektywnych sądów.
Słowa kluczowe
Florian Śmieja; literatura emigracyjna; autobiografia; wspomnienia
Bibliografia
Cieślik-Wilk N., 2015, Navigare necesse est. Świadectwa pamięci w twórczości literackiej Floriana Śmiei, Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, Krosno.
Czermińska M., 1987, Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Czermińska M., 2020, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie, wyzwanie, Universitas, Kraków.
Danilewicz Zielińska M., 1992, Szkice o literaturze emigracyjnej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Kasperski E., 2001, Autobiografia. Sytuacja i wyznaczniki formy, w: Autobiografizm – przemiany, formy, znaczenia, red. H. Gosk, A. Zieniewicz, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, s. 9–25.
Kisiel M., 2020, Powieściowy życiorys. Przypisy do biografii Floriana Śmiei, w: Światy poetyckie Floriana Śmiei, red. M. Kisiel, K. Niesporek, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice, s. 28–35.
Lejeune P., 2001, Pakt autobiograficzny, w: P. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przeł. W. Grajewski i in., red. R. Lubas-Bartoszyńska, Universitas, Kraków, s. 21–56.
Pasterska J., 2012, Posłowie, w: F. Śmieja, Zapiski o świcie. Z archiwum pisarza, T. IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 82–86.
Sokołowska-Gwizdka J., 2013, Wstęp, w: F. Śmieja, Ślady światła, Silcan House, Mississauga, s. 7–9.
Śmieja F., 2013, Ślady światła, Silcan House, Mississauga.
Śmieja F., 2018, Delta czasu, Biblioteka Śląska, Katowice.
Trojanowski A., 2019, „Delta czasu” – pamięć o powojennej historii Polski w zapiskach, wspomnieniach i wierszach Floriana Śmieji, Culture Avenue, 27.05.2019, https://www.cultureave.com/delta-czasu-pamiec-o-powojennej-historii-polski-w-zapiskach-wspomnieniach-i-wierszach-floriana-smieji/ [dostęp: 8.02.2023].
Zyman E., 2019, Pojemna delta, „Odra”, nr 5, s. 58–60
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-1384-5451
BOŻENA SZAŁASTA-ROGOWSKA – dr hab., prof. UŚ, Instytut Literaturoznawstwa, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Literaturoznawczyni i krytyk literacki. W kręgu jej zainteresowań badawczych
znajdują się przede wszystkim polska poezja współczesna, literatura polska poza granicami kraju, teoria recepcji i odbioru, glottodydaktyka oraz metodyka nauczania literatury polskiej cudzoziemców. Jest autorką monografii Urodzony z piołunów. O poezji Bogdana Czaykowskiego (Katowice–Toronto 2005), Literatura bliska i daleka. Szkice z zakresu glottodydaktyki (Katowice 2017) oraz Zbioru testów do podręcznika „Dzień dobry” (Katowice 2006). Na podstawie opowiadania Szafa Olgi Tokarczuk przygotowała materiały do nauki języka polskiego jako obcego, które ukazały się w serii Czytaj po polsku (Katowice 2015). Dzięki jej staraniom
w 2007 roku wydano opracowany przez nią wybór wierszy poety emigracyjnego Bogdana Czaykowskiego Jakieś ogromne szczęście. Wiersze wybrane z lat 1956–2006 (Kraków–Toronto 2007). Redaktorka kilku tomów zbiorowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
