W poszukiwaniu kolokacji i ich odpowiedników przekładowych z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych i danych korpusowych
Abstrakt
Niniejszy artykuł jest poświęcony problemowi wyodrębniania ustabilizowanych związków wyrazowych (kolokacji) oraz ustalania ich odpowiedników przekładowych na materiale języka polskiego i rosyjskiego. Wielowyrazowe jednostki języka już od wielu lat są przedmiotem badań lingwistycznych w różnych aspektach języka. Wciąż jednak stosunkowo niewielu językoznawców oraz tłumaczy wykorzystuje w swojej pracy dane korpusów elektronicznych, które w XXI wieku powinny stać się ważnym źródłem pozyskiwania informacji językowych, w tym także realnych i potencjalnych odpowiedników przekładowych. Autor omawia możliwości wykorzystania oprogramowania jako jednej z metod wyodrębniania kolokacji z materiału tekstowego oraz podejmuje analizę wybranych jednostek w korpusie paralelnym.
Słowa kluczowe
kolokacja, frazeologia, lingwistyka korpusowa
Bibliografia
Babbie, Earl. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: PWN, 2007.
Bańko, Mirosław. Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy, które się lubią. Warszawa: PWN, 2006.
Białek, Ewa. Kolokacja w przekładzie. Studium rosyjsko-polskie. Lublin: UMCS, 2009.
Bogusławski, Andrzej. “Uwagi o pracy nad frazeologią.” Studia z polskiej leksykografii współczesnej. Tom 3. Saloni, Zygmunt (ed.). Białystok: Wyd. Filii UW w Białymstoku 1989. 13‒30.
Chlebda, Wojciech. “Korpusologia użytkowa dla początkujących i zaawansowanych.” Na tropach korpusów. W poszukiwaniu optymalnych zbiorów tekstów. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2013. 7‒15.
Chlebda, Wojciech. “Nieautomatyczne drogi dochodzenia do reproduktów wielowyrazowych.” Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2010. 15‒35.
Chlebda, Wojciech (ed.). Polsko-rosyjski słownik par przekładowych. Tom zbiorczy Podręcznego idiomatykonu polsko-rosyjskiego (z. 1-5). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2014.
Chlebda, Wojciech. “Reprodukty na warsztacie.” Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2010. 7‒13.
Church, Kenneth. Liberman, Mark. “The Future of Computational Linguistics: On Beyond Alchemy.” Frontiers in Artificial Intelligence 2021, vol. 4: 1‒18.
Colson, Jean-Pierre. “Computional phraseology and tranlation studiem: from theoretical hypotheses to practical tools.” Computational Phraseology. Corpas Pastor, Gloria. Colson, Jean-Pierre (eds.). Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2020. 65‒81.
Fedorushkov, Yuriy. Shutkovski, Tomash. “Leksiko-grammaticheskaya sochetayemost' atributivnykh slovosochetaniy russkogo yazyka v kontekste metodov komp'yuternoy ekstserptsii.” La lengua y literatura rusas en el espacio educativo internacional: estado actual y perspectivas. Tirado, Rafael Guzmán. Sokolova, Larisa. Votyakova, Irina (eds.). Granada: Rubiños, 2010. 1564‒1569 [Федорушков, Юрий. Шутковски, Томаш. “Лексико-грамматическая сочетаемость атрибутивных словосочетаний русского языка в контексте методов компьютерной эксцерпции.” La lengua y literatura rusas en el espacio educativo internacional: estado actual y perspectivas. Tirado, Rafael Guzmán. Sokolova, Larisa. Votyakova, Irina (eds.). Granada: Rubiños, 2010. 1564‒1569].
Fiedoruszkow, Jurij. “Metody automatyzacji ekscerpcji konstrukcji atrybutywnych języka rosyjskiego.” Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2010. 59‒85.
Firth, John Rupert. Papers in Linguistics 1934-1951, London: Oxford University Press, 1957.
Geller, Ewa. Dąbrówka, Andrzej. Słownik stylistyczny języka polskiego. Warszawa: Świat Książki, 2007.
Hebal-Jezierska, Milena. “Podstawowe zasady korzystania z korpusów przy badaniu języka.” Na tropach korpusów. W poszukiwaniu optymalnych zbiorów tekstów. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2013. 17‒30.
Hopcroft, John. Motwani, Rajeev. Ullman, Jeffrey. Wprowadzenie do teorii automatów, języków i obliczeń. Warszawa: PWN, 2003.
Karłowicz, Jan. “Przyczynki do projektu wielkiego słownika języka polskiego.” Rozprawy i sprawozdania Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności 1876, tom 4: 28‒30.
Jurafsky, Dan. Martin, James. Speech and Language Processing. New Jersey: Prentice-Hall, 2008.
Szutkowski, Tomasz. “Subkompetencja frazeologiczna studentów-neofilologów jako składnik kompetencji językowej tłumacza. Badanie pilotażowe.” Roczniki Humanistyczne 2019, tom LXVII, z. 7: 93‒109.
Szutkowski, Tomasz. Współczesna paremiografia rosyjska. Stan. Problemy. Perspektywy. Szczecina: Volumina.pl, 2015.
Świdziński, Marek. “Lingwistyka korpusowa w Polsce – źródła, stan, perspektywy.” LingVaria 2006, no. 1: 23‒34.
Wierzchoń, Piotr. “Pięć bardzo skutecznych (sprawdzonych) sposobów na masowe wyodrębnianie wielowyrazowych segmentów podejrzanych o frazematyczność (czyli reproduktów).” Na tropach reproduktów. W poszukiwaniu wielowyrazowych jednostek języka. Chlebda, Wojciech (ed.). Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2010. 87‒125.
Wouden, Ton van der. Negative Contexts. Collocation, Polarity and Multiple Negation. London: Routledge, 1997.
Unwiersytet Szczeciński Instytut Językoznawstwa Polska
https://orcid.org/0000-0003-3490-1707
dr hab. Tomasz Szutkowski, prof. US, językoznawca, pracownik badawczo-dydaktyczny w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego, kierownik studiów podyplomowych Szkoła Tłumaczeń i Specjalistycznych Języków Obcych, członek Zespołu Badawczego Frazeologii i Paremiologii, autor trzech monografii naukowych, współredaktor kilku opracowań zbiorowych i autor ponad pięćdziesięciu prac z zakresu onomastyki, frazeologii, paremiologii, leksykografii i translatoryki.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
