Praktyki pamięciowe: Twer, Miednoje, Rżew
Abstrakt
Tragiczna historia XX wieku odchodzi w przeszłość — nie pozostało przy życiu wielu reprezentatywnych świadków dziejów jego pierwszej połowy. Pozostają jednak zbiorowe praktyki pamięci i komemoracji. W artykule omówiono rodzaje praktyk pamięci zbiorowej odnoszące się do traumatycznych wydarzeń z historii XX wieku. Analizie poddane zostały kwestie etyczności współczesnego teatru dokumentalnego o represjach, medialne relacje z demontażu tablic pamiątkowych w Twerze, próby rebrandingu muzeum w Miednoje, walka o prawdę prowadzona przez historyka wojskowości Swietłanę Gierasimową i powstanie pomnika w Rżewie. Artykuł skłania do refleksji nad obliczami pamięci i jej stanem w świadomości współczesnych, technikami wnikania w pamięć w tekstach literackich i nieliterackich czy próbami pozbycia się jej.
Słowa kluczowe
praktyki pamięci; memoriał; media; teatr dokumentalny; represje; walka o rewizję historii
Bibliografia
Arkhangel’skiy, Andrey. “Pamyatnik neobychnomu soldatu. Novyy kompromiss mezhdu geroicheskim i tragicheskim.” Republic, 5 July 2020 [Архангельский, Андрей. “Памятник необычному солдату. Новый компромисс между ге- роическим и трагическим.” Republic, 5 июля 2020].
Assmann, Yan. Der Tod als Thema der Kulturtheorie. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 2001.
Assman, Yan. Kul’turnaya pamyat’: pis’mo, pamyat’ o proshlom i politicheskaya identichnost’ v vysokikh kul’turakh drevnosti. Transl. Sokol’skaya, Mariya Mironovna. Moskva: Yazyki slavyanskoy kul’tury, 2004 [Ассман, Ян. Культурная память: письмо, память о прошлом и политическая идентичность в высоких культурах древности. Перев. Сокольская, Мария Мироновна. Москва: Языки славянской культуры, 2004].
Bushev, Aleksandr. “Prosto dobavili dushu. ‘SOYUZ’ pobyval v masterskoy, gde idet dorabotka proyekta Rzhevskogo memoriala.” Rossiyskaya gazeta, 19 Dec. 2018 [Бушев, Александр. “Просто добавили душу. ‘СОЮЗ’ побывал в мастерской, где идет доработка проекта Ржевского мемориала.” Российская газета, 19 декабря 2018].
“Chto takoye verbatim?” https://www.teatrdoc.ru/news/article/5565/. Accessed 13 March 2021 [“Что такое verbatim?” https://www.teatrdoc.ru/news/article/5565/. Дата обращения: 13 марта 2021].
Desyaterik, Dmitriy. “Verbatim.” Desyaterik, Dmitriy, Zadiraka, V. Al’ternativnaya kul’tura. Entsiklopediya. Ekaterinburg: Ul’tra. Kul’tura, 2005. http://cult-lib.ru/doc/dictionary/alternative-culture/articles/16/verbatim.htm. Accessed 13 March 2021 [Десятерик, Дмитрий. “Вербатим.” Десятерик, Дмитрий, Задирака, В. Альтернативная культура. Энциклопедия. Екатеринбург: Ультра. Культура, 2005. http://cult-lib.ru/doc/dictionary/alternative-culture/articles/16/verbatim.htm. Дата обращения: 13 марта 2021].
“Drama tverskoy pisatel’nitsy Mariny Shandarovoy pobedila v literaturnom konkurse.” https://tvernews.ru/news/266510/. Accessed 13 March 2021 [“Драма тверской писательницы Марины Шандаровой победила в литературном конкурсе.” https://tvernews.ru/news/266510/. Дата обращения: 13 марта 2021].
D’yakonova, Yelena. “Shum vremeni. Na ‘Okhotu za realnost’yu’ Teatr.doc pozval ‘Novuyu gazetu’.” Novaya gazeta, no. 41, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/04/14/80223-shum-vremeni. Accessed 13 March 2021 [Дьяконова, Елена. “Шум времени. На ‘Охоту за реальностью’ Театр.doc позвал ‘Новую газету’.” Новая газета, № 41, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/04/14/80223-shum-vremeni. Дата обращения: 13 марта 2021].
Gerasimova, Svetlana. “Pravda i vymysly o Rzhevskoy ‘myasorubke’. https://www.karavantver.ru/svetlana-gerasimova-pravda-i-vymysly-o-rzhevskojmyasorybke/. Accessed 13 March 2021 [Герасимова, Светлана. “Правда и вымыслы о Ржевской ‘мясорубке’.” https://www.karavantver.ru/svetlanagerasimova-pravda-i-vymysly-o-rzhevskoj-myasorubke/. Дата обращения: 13 марта 2021].
Gerasimova, Svetlana. “Rzhevskaya bitva pomogla osvobozhdeniyu Belarusi ot fashistov.” https://www.postkomsg.com/interview/222006/. Accessed 13 March 2021 [Герасимова, Светлана. “Ржевская битва помогла освобождению Беларуси от фашистов.” https://www.postkomsg.com/interview/222006/. Дата обращения: 13 марта 2021].
Gerasimova, Svetlana. “Vernut’ iz zabveniya.” https://rg.ru/2019/06/19/regcfo/istorik-rasskryla-maloizvestnye-stranicy-rzhevskoj-bitvy.html. Accessed 13 March 2021 [Герасимова, Светлана. “Вернуть из забвения.” https://rg.ru/2019/06/19/reg-cfo/istorik-rasskryla-maloizvestnye-stranicyrzhevskoj-bitvy.html. Дата обращения: 13 марта 2021].
Gur’yanov, Aleksandr (ed.). Ubity v Kalinine, zakhoroneny v Mednom (v 3-kh tomakh). Moskva: Obshchestvo “Memorial”, 2019 [Гурьянов, Александр (сост.). Убиты в Калинине, захоронены в Медном (в 3-х томах). Москва: Общество “Мемориал”, 2019].
Khal’bvaks, Moris. Sotsial’nyye ramki pamyati. Transl., vstup. stat’ya Zenkin, Sergey Nikolayevich. Moskva: Novoye izdatel’stvo, 2007 [Хальбвакс, Морис. Социальные рамки памяти. Перев., вступ. cтатья Зенкин, Сергей Николаевич. Москва: Новое издательство, 2007].
Namer, Gerard. Halbwachs et la mémoire sociale. Paris: L’Harmattan, 2000.
Nora, P’yer. “Vsemirnoye torzhestvo pamyati.” Neprikosnovennyy zapas, no. 2, 2005, https://magazines.gorky.media/nz/2005/2/vsemirnoe-torzhestvo-pamyati.html. Accessed 13 March 2021 [Нора, Пьер. “Всемирное торжество памяти.” Неприкосновенный запас, № 2, 2005, https://magazines.gorky.media/nz/2005/2/vsemirnoe-torzhestvo-pamyati.html. Дата обращения: 13 марта 2021].
“Ofitsial’nyy sayt Rzhevskogo memoriala Sovetskomu Soldatu.” https://du-lya.ru/articles/rzhevskiy-memorial-sovetskomu-soldatu-ofitsialnyy-sayt-adres.html. Accessed 13 March 2021 [“Официальный сайт Ржевского мемориала Советскому Солдату.” https://du-lya.ru/articles/rzhevskiy-memorialsovetskomu-soldatu-ofitsialnyy-sayt-adres.html. Дата обращения: 13 марта 2021].
Palatkina, Dar’ya, Kuznets, Dmitriy. “Istoriya memoriala Sovetskomu soldatu podo Rzhevom, kotoryy slovno parit nad zemley. Za chto yego kvalyat — i pochemu kritikuyut khudozhestvennoye resheniye?” https://meduza.io/feature/2020/07/06/istoriya-memoriala-sovetskomu-soldatupodorzhevom-kotoryy-slovno-parit-nad-zemley-za-chto-ego-hvalyat-ipochemu-kritikuyut-hudozhestvennoe-reshenie. Accessed 13 March 2021 [Палаткина, Дарья, Кузнец, Дмитрий. “История мемориала Советскому солдату подо Ржевом, который словно парит над землей. За что его хвалят — и почему критикуют художественное решение?” https://meduza.io/feature/2020/07/06/istoriya-memoriala-sovetskomu-soldatu-podorzhevom-kotoryy-slovno-parit-nad-zemley-za-chto-ego-hvalyat-i-pochemukritikuyut-hudozhestvennoe-reshenie. Дата обращения: 13 марта 2021].
Shandarova, Marina. Ubit’ Stalina. Tver’ 2020. https://theatre-library.ru/authors/sh/shandarova_marina. Accessed 13 March 2021 [Шандарова, Марина. Убить Сталина. Тверь 2020. https://theatre-library.ru/authors/sh/shandarova_marina. Дата обращения: 13 марта 2021].
Shkolina, Ol’ga. “Dokumental’nyy teatr v Rossii: ot istokov do sovremennosti.” http://teatrologia.ru/praktika/11. Accessed 13 March 2021 [Школина, Ольга. “Документальный театр в России: от истоков до современности.” http://teatrologia.ru/praktika/11. Дата обращения: 13 марта 2021].
“Soskuchilis’ po repressiyam?” http://www.karavantver.ru/gazeta-9278/. Accessed 13 March 2021 [“Соскучились по репрессиям?” http://www.karavantver.ru/gazeta-9278/. Дата обращения: 13 марта 2021].
“Sud v Tveri rassmotrit isk o nezakonnom demontazhe memorial’nykh dosok.” https://www.memo.ru/en-us/projects/kniga-pamyati-ubity-v-kalinine-zahoroneny-v-mednom/news/468. Accessed 13 March 2021 [“Суд в Твери рассмотрит иск о незаконном демонтаже мемориальных досок.” https://www.memo.ru/en-us/projects/kniga-pamyati-ubity-v-kalinine-zahoronenyv-mednom/news/468. Дата обращения: 13 марта 2021].
Svetova, Zoya. “Teatr-idealist v mire panicheskikh atak. 14 fevralya Teatru.doc ispolnyayetsya 20 let.” Novaya gazeta, no. 18, 2022, https://novayagazeta.ru/articles/2022/02/13/alla-terekhova-ia-khotela-vytashchit-muzha-iz-pastileviafana. Accessed 13 March 2022 [Светова, Зоя. “Театр-идеалист в мире панических атак. 14 февраля Театру.doc исполняется 20 лет.” Новая газета, № 18, 2022, https://novayagazeta.ru/articles/2022/02/13/alla-terekhovaia-khotela-vytashchit-muzha-iz-pasti-leviafana. Дата обращения: 13 марта 2022].
Tokareva, Marina. “Zhena i avtor.doc. God nazad ne Staloyeleny Greminoy.” Novaya gazeta, no. 52, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/05/16/80533--zhena-i-avtor-doc. Accessed 13 March 2021 [Токарева, Марина. “Жена и автор.doc. Год назад не стало Елены Греминой.” Новая газета, № 52, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/05/16/80533-zhena-i-avtor-doc. Дата обращения: 13 марта 2021].
“TSB vypustil pamyatnuyu monetu ‘Rzhevskiy memorial sovetskomu Soldatu’.” Rossiyskaya gazeta, 29 Apr. 2020 [“ЦБ выпустил памятную монету ‘Ржевский мемориал советскому Солдату’.” Российская газета, 29 апреля 2020].
Tumakova, Irina. “‘Eto vragi naroda, pravil’no ikh rasstrelyali’. Storonniki ‘istoricheskoy obosnovannosti’ massovykh repressiy dobralis’ do memoriala Mednoye, posvyashchennogo katynskoy tragedii.” Novaya gazeta, no. 144, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/12/20/83234-eto-vragi-narodapravilno-ihrasstrelyali. Accessed 13 March 2021 [Тумакова, Ирина. “‘Это враги народа, правильно их расстреляли’. Сторонники ‘исторической обоснованности’ массовых репрессий добрались до мемориала Медное, посвященного катынской трагедии.” Новая газета, № 144, 2019, https://novayagazeta.ru/articles/2019/12/20/83234-eto-vragi-naroda-pravilno-ihrasstrelyali. Дата обращения: 13 марта 2021].
Tumakova, Irina. “Posvyashchennyy katynskoy tragedii memorial Mednoye sobralis’ izuchit’ ‘otritsateli’ rasstrela polyakov.” https://novayagazeta.ru/news/2019/12/13/157656-posvyaschennyy-katynskoy-tragedii-memorialmednoe-sobralis-izuchit-otritsateli-rasstrela-polyakov. Accessed 13 March 2021 [Тумакова, Ирина. “Посвященный катынской трагедии мемориал Медное собрались изучить ‘отрицатели’ расстрела поляков.” https://novayagazeta.ru/news/2019/12/13/157656-posvyaschennyy-katynskoytragedii-memorial-mednoe-sobralis-izuchit-otritsateli-rasstrela-polyakov. Дата обращения: 13 марта 2021].
“V Tveri demontirovali doski v pamyat’ o zhertvakh repressiy.” https://tvernews.ru/news/258212/. Accessed 13 March 2021 [“В Твери демонтировали доски в память о жертвах репрессий.” https://tvernews.ru/news/258212/. Дата обращения: 13 марта 2021].
“V Tveri s byvshego zdaniya NKVD snyali doski v pamyat’ o rasstrelyannykh polyakakh.” https://novayagazeta.ru/news/2020/05/07/161297-v-tveri-s-byvshego-zdaniya-nkvd-snyali-memorialnye-doski-v-pamyat-o-rasstrelyannyh-polyakah. Accessed 13 March 2021 [“В Твери с бывшего здания НКВД сняли доски в память о расстрелянных поляках.” https://novayagazeta.ru/news/2020/05/07/161297-v-tveri-s-byvshego-zdaniya-nkvd-snyalimemorialnye-doski-v-pamyat-o-rasstrelyannyh-polyakah. Дата обращения: 13 марта 2021].
“V Tveri s byvshego zdaniya NKVD snyali pamyatnyye doski o zhertvakh stalinskikh repressiy.” https://meduza.io/news/2020/05/07/v-tveri-s-byvshego-zdaniya-nkvd-snyali-pamyatnye-doski-o-zhertvah-stalinskih-repressiy. Accessed 13 March 2021 [“В Твери с бывшего здания НКВД сняли памятные доски о жертвах сталинских репрессий.” https://meduza.io/news/2020/05/07/v-tveri-s-byvshego-zdaniya-nkvd-snyali-pamyatnye-doski-o-zhertvah-stalinskih-repressiy. Дата обращения: 13 марта 2021].
“V Tveri so zdaniya medakademii snyali memorial’nyye doski, ustanovlennyye v pamyat’ o repressirovannykh.” https://www.karavantver.ru/v-tveri-so-zdaniya-medakademii-snyali-memorialnye-doski-ustanovlennye-
v-pamyat-o-repressirovannyh/. Accessed 13 March 2021 [“В Твери со здания медакадемии сняли мемориальные доски, установленные в память о репрессированных.” https://www.karavantver.ru/v-tveri-sozdaniya-medakademii-snyali-memorialnye-doski-ustanovlennye-v-pamyato-repressirovannyh/. Дата обращения: 13 марта 2021].
“Vladimir Putin posetil tseremoniyu otkrytiya Rzhevskogo memoriala Sovetskomu soldatu.” https://rzhev.histrf.ru/news/vladimir-putin-posetil-ceremoniyu-otkrytiya-rzhevskogo-memoriala-sovetskomu-soldatu. Accessed 13 March 2021 [“Владимир Путин посетил церемонию открытия Ржевского мемориала Советскому солдату.” https://rzhev.histrf.ru/news/vladimir-putin-posetil-ceremoniyu-otkrytiya-rzhevskogo-memorialasovetskomu-soldatu. Дата обращения: 13 марта 2021].
dr hab Federacja Rosyjska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
