Aspekt kolonialny opowiadania Kara-Bugaz (1932) Konstantina Paustowskiego
Abstrakt
W artykule dokonano analizy opowiadania Konstantina Paustowskiego Kara-Bugaz pod kątem występowania elementów estetyki socrealistycznej (odmiany gatunkowej zwanej powieścią produkcyjną) oraz rozwiązań typowych dla narracji kolonialnej. Utwór stanowi przykład łączenia wydawałoby się tych całkowicie odmiennych ideologii. Opowiadanie nawiązuje bezpośrednio do haseł towarzyszących programowi uprzemysłowienia państwa – głównego celu pierwszej radzieckiej pięciolatki. Celem pisarza jest przy tym nie tyle odtworzenie technologicznego procesu pracy, ile ukazanie jej sensu ukierunkowanego na kształtowanie dobrobytu ludzkości, na przekształcanie świata. Władza radziecka na terytorium Azji Środkowej ukazana została jako gwarant postępu i cywilizacji, przynoszący miejscowej ludności wzrost poziomu życia, edukację i możliwość wielorakiego rozwoju. Tym samym jej przedstawiciele występują nie w roli zwyczajnych kolonizatorów, lecz opiekunów, troszczących się o dobrobyt ziem będących częścią radzieckiego imperium.
Słowa kluczowe
Paustowski; Kara-Bugaz; Turkmenistan; powieść produkcyjna; kolonializm
Bibliografia
Etkind, Aleksandr, Uffel’mann, Dirk, Kukulin, Il’ya. “Vnutrennyaya kolonizatsiya Rossii: mezhdu praktikoy i voobrazheniyem.” Tam, vnutri. Praktiki vnutrenney kolonizatsii v kul’turnoy istorii Rossii. Ed. Etkind, Alyeksandr, et al. 6–52. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2012 [Эткинд, Александр, Уффельманн, Дирк, Кукулин, Илья. “Внутренняя колонизация России: между практикой и воображением.” Там, внутри. Практики внутренней колонизации в культурной истории России. Ред. Эткинд, Александр и др. 6–52. Москва: Новое литературное обозрение, 2012].
Fast, Piotr. Poetyka rosyjskiej powieści produkcyjnej (1929–1941). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1981.
Fiut, Aleksander. “Polonizacja? Kolonizacja?” Teksty Drugie, no. 6, 2003: 150–156.
Heller, Michaił. Historia Imperium Rosyjskiego. Transl. Melech, Eugeniusz, Kaczmarek, Tadeusz. Warszawa: Książka i Wiedza, 2002.
Kajtoch, Wojciech. “Socrealizm jako sposób myślenia o literaturze.” Szkice polonistyczno-rusycystyczne. 49–60. Olsztyn: Centrum Badań Europy Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2015.
Kasatkin, Vladimir. Vtoraya rodina Konstantina Paustovskogo. Ryazan’: Poverennyy, 2004 [Касаткин, Владимир. Вторая родина Константина Паустовского. Рязань: Поверенный, 2004].
Khodarkovskiy, Michael. “V chëm Rossiya ‘operezhala’ Yevropu, ili Rossiya kak kolonial’naya imperiya.” Tam, vnutri. Praktiki vnutrenney kolonizatsii v kul’turnoy istorii Rossii. Ed. Etkind, Alyeksandr, et al. 105–116. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2012 [Ходарковский, Майкл. “В чём Россия ‘опережала’ Европу, или Россия как колониальная империя.” Там, внутри. Практики внутренней колонизации в культурной истории России. Ред. Эткинд, Александр и др. 105–116. Москва: Новое литературное обозрение, 2012].
Kupidura, Ryszard. “Mowa balfourowska i dyskurs antykolonialny w literaturze ukraińskiej.” Dyskurs postkolonialny we współczesnej literaturze i kulturze Europy Środkowo-Wschodniej. Ed. Bakuła, Bogusław. 479–495. Poznań: Bonami, 2015.
Paustowski, Konstantin. Kara-Bugaz. Transl. Truchanowski, Kazimierz. Warszawa: Wydawnictwo TPPR „Współpraca”, 1985.
Persi, Ugo. “‘Kara-Bugaz’ i ‘Kolkhida’ Konstantina Paustovskogo: proverka yevraziyskikh predposylok.” https://md-eksperiment.org/post/20200729-kara-bugaz-ikolhida-konstantina-paustovskogo-proverka-evrazijskih-predposylok. Accessed 8 June 2022 [Перси, Уго. “‘Кара-Бугаз’ и ‘Колхида’ Константина Паустовского: проверка евразийских предпосылок.” https://md-eksperiment.org/post/2-0200729-kara-bugaz-i-kolhida-konstantina-paustovskogo-proverka-evrazijskih-predposylok. Дата обращения: 8 июня 2022].
Pipes, Richard. Rosja bolszewików. Transl. Jeżewski, Władysław. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2005.
“Rossiya kak koloniya.” Polit.ru, 3 January 2013, https://polit.ru/article/2013/01/03/colonization/. Accessed 8 June 2022 [“Россия как колония.” Polit.ru, 3 января 2013, https://polit.ru/article/2013/01/03/colonization/. Дата обращения: 8 июня 2022].
Said, Edward W. Orientalizm. Transl. Kalinowski, Witold. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991.
Skórczewski, Dariusz. “Wobec eurocentryzmu, dekolonizacji i postmodernizmu. O niektórych problemach teorii postkolonialnej i jej polskich perspektywach.” Teksty Drugie, no. 1/2 (109/110), 2008: 35–55.
Thompson, Ewa. Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. Transl. Sierszulska, Anna. Kraków: Universitas, 2000.
Tłostanowa, Madina. “Postsowieckość ≠ postkolonialność ≠ postimperialność, czyli co robić po końcu historii?” Transl. Fast, Piotr. Er(r)go. Teoria — literatura — kultura, no. 2 (31), 2015: 146–155.
Uffelmann, Dirk. “Podvodnyye kamni vnutrenney (de)kolonizatsii Rossii.” Tam, vnutri. Praktiki vnutrenney kolonizatsii v kul’turnoy istorii Rossii. Ed. Etkind, Alyeksandr, et al. 53–104. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2012 [Уффельманн, Дирк. “Подводные камни внутренней (де)колонизации России.” Там, внутри. Практики внутренней колонизации в культурной истории России. Ред. Эткинд, Александр и др. 53–104. Москва: Новое литературное обозрение, 2012].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-3665-0115
Dr hab., od roku 2002 adiunkt w Zakładzie Historii Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się współczesną prozą rosyjską, szczególnie prozą historyczną i fantastyką. Interesuje się także twórczością rosyjskich postmodernistów i praktykami postkolonialnymi w literaturze rosyjskiej. Jest autorem monografii Proza historyczna Bułata Okudżawy. Z problemów gatunku i intertekstualności oraz książki Grając przeszłością i przyszłością. Rosyjska fantastyka alternatywna i socjologiczna. Ważniejsze publikacje w czasopismach i tomach zbiorowych: „Wyspa Krym" Wasilija Aksionowa jako przykład prozy alternatywno-historycznej, Rosyjska powieść historyczna w refleksji krytycznej i literaturoznawczej, Dlaczego nie antyutopia? „Kyś" Tatiany Tołstoj a „literatura środka”, „Metro 2033”, czyli postapokaliptyczna przestrzeń labiryntu, Rosyjska proza alternatywna w krytyce rosyjskiej, S.N.U.F.F. – utopia zrealizowana (o pewnym aspekcie powieści Wiktora Pielewina), Aleksandr Prochanow – trubadur czerwonego imperium.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
