Lost in the 20th Century. Concerning the Histories of Villages near Bełchatów Prior to the Mining of Brown Coal (An Outline of Research Topics Based on the Particular Example of the Village of Wola Grzymalina)
Abstract
This article presents ethnographic research undertaken in the region of Bałchatów at the initiative of the Archaeological and Ethnographic Museum in Łódź. The primary focus of the research is upon villages that do not exist at present, having been liquidated during the construction of the brown coal opencast mine known as “Bełchatów”. Of special interest has been the village of Wola Grzymalina, nonexistant since the 1980s. The study’s objective has been to reconstruct the village’s spatial layout, including traces of the social and economic lives of its residents, and to track the liquidation process itself. Special attention has been paid to the building industry, small industry and crafts, and commercial contacts. The study has also located material remnants of the former village which survived thanks to relocation. The research at hand is presented against a backdrop of the archaeological and ethnographic works which had been completed prior to the building of the mine.
Keywords
Bełchatów region; Wola Grzymalina village; “Bełchatów” brown coal opencast mine
References
Baranowski W.: Katalog zabytków budownictwa przemysłowego w Polsce. Województwo łódzkie, powiaty Bełchatów i Łask. T. 4. Z. 5. Wrocław 1972.
Ciołek G.: Zagadnienie ochrony budownictwa ludowego. „Ochrona Zabytków” 1952, R. 5, nr 4 (19), s. 217–228.
Czepas P.: Zaginione, zapomniane. Prawo wodne i jego wpływ na relacje między właścicielami młynów i osad młyńskich a mieszkańcami wsi w okresie dwudziestolecia międzywojennego (na podstawie wybranych przykładów). W: Wieś zaginiona. Stan i perspektywy badań. Red. P. Nocuń, A. Przybyła-Dumin, K. Fokt. Chorzów 2016, s. 265–275.
Dekowski J.P.: Ogólna charakterystyka Grocholic. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 13–27.
Dekowski J.P.: Stolarze grocholiccy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 85–116.
Drozdowska W.: Krawcowe grocholickie. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 177–182.
Drozdowska W.: Krawcy grocholiccy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 161–176.
Dudkiewicz J.: Rymarstwo w Grocholicach. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 127–135.
Frąsiak P., Gwóźdź B., Siciński W.: Wyniki ratowniczych badań archeologicznych na terenie odkrywki „Szczerców” KWB „Bełchatów” SA na stan. 12 w miejscowości Chabielice, gm. Szczerców, woj. łódzkie. W: Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. T. 1. Red. R. Grygiel. Łódź 2000, s. 25–187.
Gaik G.M.: Historia. http://www.belchatow.lodz.lasy.gov.pl/historia/-/asset_publisher/kCS6/content/informacje-ogolne#.W_Qpbym9G2V [data dostępu: 3.06.2019].
Grygiel R.: Społeczny odbiór wyników badań. W: Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. Red. R. Grygiel. T. 1. Łódź 2000, s. 317–328.
Kaniecki K.: Co kryje Jeziorsko? Wystawa w Muzeum Miasta i Rzeki Warty. https://sieradz.naszemiasto.pl/co-kryje-jeziorsko-wystawa-w-muzeum-miasta-i-rzeki-warty/ar/c13-2352430 [data dostępu: 31.07.2019].
Kondracki J.: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Warszawa 1994.
Kronenberg M.: Przewodnik filmowy po województwie łódzkim. Łódź 2015.
Królikowska E.: Społeczne uwarunkowanie obrzędów widowiskowych (na podstawie badań w Bełchatowskiem). „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1966, t. 8, s. 83–96.
Krukowski M.: Wysiłek i czas w związku ze zmianami technik produkcyjnych w gospodarstwie wiejskim (na podstawie badań w Łękawie). „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1966, t. 8, s. 147–150.
Krzyszkowski A.: Osadnictwo neolityczne na stanowisku w Kucowie, gm. Kleszczów, woj. Piotrków Trybunalski. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna” 1991–1992 [wyd. 1995], nr 37-38, s. 25–63.
Lech J.: Murarze grocholiccy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 29–58.
Lech J.: Wyprawy grocholickich trzepaczy lnu. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 215–217.
Lechowa I.: Problematyka badań etnograficznych nad rzemiosłem w Grocholicach w powiecie bełchatowskim. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 5–12.
Lechowa I.: Tkacze grocholiccy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 183–206.
Machajewski H.: Osada ludności kultury przeworskiej na stanowisku 1 w Kucowie, gm. Kleszczów, woj. Piotrków Trybunalski. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna” 1991–1992 [wyd. 1995], nr 37-38, s. 65–139.
Marchelak I. et al.: Wyniki ratowniczych badań archeologicznych na terenie odkrywki „Szczerców” KWB „Bełchatów” SA na stan. 11 w miejscowości Kolonia Chabielice, gm. Szczerców, woj. łódzkie. W: Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. T. 1. Red. R. Grygiel. Łódź 2000, s. 201–315.
Mazurowski R.: Przedmowa. W: Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. T. 5. Red. R. Mazurowski, W. Dzieduszycki, D. Żychliński. Poznań 2006, s. 5–7.
Mulkiewicz-Goldbergowa O.: Badania etnograficzne w okręgu przemysłowym bełchatowskim. „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1964, t. 6, s. 53–59.
Mulkiewicz-Goldbergowa O.: Badania inwentaryzacyjne kultury ludowej w rejonie bełchatowskim. „Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych” 1963, nr 5, s. 319–323.
Mulkiewicz-Goldbergowa O.: Bełchatowskie jako przedmiot badań nad zróżnicowaniem kultury ludowej. „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1966, t. 8, s. 5–24.
Mulkiewicz-Goldbergowa O.: Wiejskie tkactwo chałupnicze w Bełchatowskiem. „Etnografia Polska” 1966, t. 10, s. 208–216.
Mulkiewicz-Goldbergowa O.: Zróżnicowanie kulturowe wsi w Bełchatowskiem (autoreferat). „Lud” 1968, t. 52, s. 369–372.
Muzolf B. et al.: Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych na terenie odkrywki „Szczerców” KWB „Bełchatów” S.A. na stanowisku nr 12 w Grabku, gm. Szczczerców, woj. łódzkie. W: Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. T. 2. Red. R. Grygiel. Łódź 2002, s. 25–456.
Nowosz W.: Garncarze w Grocholicach. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 137–159.
Olędzki M.: Cmentarzysko z okresu rzymskiego w Kucowie, gm. Kleszczów woj. Piotrków Tryb. (stan. 7). „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica” 1985, t. 7, s. 33–125.
Paszkowska-Wróblewska B.: Cieśle grocholiccy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 59–78.
Paszkowska-Wróblewska B.: Tracze z Grocholic i okolicy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 79–84.
Putyńska E.: Lecznictwo ludowe w okolicznych wsiach Bełchatowa. „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1966, t. 8, s. 97–114.
Sabaturska B.: Wspomnienie o Ruszczynie. Kamieńsk 2010.
Skowron J.: Cmentarzysko kultury przeworskiej z późnego okresu wpływów rzymskich w miejscowości Piaski, gm. Kleszczów, woj. piotrkowskie – st. 1. „Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza” 1997, t. 2, s. 11–154.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 13. Red. B. Chlebowski. Warszawa 1893.
Tatkowska Z.: Kołodzieje w Grocholicach. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Etnograficzna” 1966, nr 10, s. 117–125.
Wieruszewska M.: Obrzędy recepcyjne wieku dojrzałego w Bełchatowskiem. „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1966, t. 8, s. 25–82.
Wieś miniona, lecz obecna. Ślady dawnych wsi i ich badania. Red. P. Nocuń, A. Przybyła-Dumin, K. Fokt. Chorzów 2018.
Wieś zaginiona. Stan i perspektywy badań. Red. P. Nocuń, A. Przybyła-Dumin, K. Fokt. Chorzów 2016.
Wola Grzymalina. http://wolagrzymalina.blogspot.com [data dostępu: 3.06.2019].
Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi Poland
https://orcid.org/0000-0003-4947-1906
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
