Cerowanie tradycji. Stroje Lachów Sądeckich jako wyraz tożsamości i przynależności regionalnej


Abstrakt

Prowadzona do tej pory analiza ubioru dawnej Sądecczyzny pomijała jego wariantowość. Powielana zarówno przez badaczy jak i lokalnych regionalistów idea jednego wariantu stroju została skutecznie utrwalona w świadomości grupy identyfikowanej jako Lachy Sądeckie, a hermetycznie zamknięty obszar, całkowicie odporny na transformację stał się wyłącznym obszarem jego występowania. Proces użytkowania tradycyjnych strojów lachowskich jest istotnym elementem dyskursu społecznego, a jego analiza pobudza do kolejnych rozważań: czy nowa kreacja/rekompozycja to kontynuacja zjawisk folkloru, folkloryzmu, czy zupełnie inne zjawisko w kontekście autofolkloryzacji.


Słowa kluczowe

strój regionalny; przynależność regionalna; zróżnicowanie kulturowe; Lachy Sądeckie

Arnett J.J.: The psychology of globalization. „American Psychologist” 2002, vol. 57, no. 10, s. 774–783.

Błachnio A.: „Małe ojczyzny” w globalnym świecie. W: Wileńszczyzna małą ojczyzną. Red. A. Szerląg. Wrocław 2010, s. 151–164.

Bogatyriew P.: Funkcje stroju ludowego na obszarze morawskosłowackim. Przeł. Z. Saloni. W: Idem: Semiotyka kultury ludowej. Wstęp, wybór i oprac. M.R. Mayenowa. Warszawa 1975, s. 167–232.

Brylak-Załuska M.: Krakowiacy, Lachy, Górale – stroje wsi małopolskiej. T. 3: Lachy Sądeckie, Pogórzanie. Nowy Sącz 2020.

Brylak-Załuska M.: „Projekt: strój ludowy dla zespołu regionalnego Gminy Korzenna” [skrypt niepublikowany, Nowy Sącz 2015].

Brylak-Załuska M., Szewczyk Z.: Strój Lachów Sądeckich. Nowy Sącz 2004.

Brzezińska A.W.: Specjaliści od kultury ludowej? „Nauka” 2009, nr 3, s. 155–172.

Burszta W.J.: Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje. Poznań 1998.

Burszta W.J.: Etnografia ludowości. W: Kultura ludowa. Teorie – praktyki – polityki. Red. B. Fatyga, R. Michalski. Warszawa 2014, s. 107–132.

Burszta W.J.: Wymiary antropologicznego poznania kultury. Poznań 1992.

Felshin N.: Clothing as subject. „Art Journal” 1995, vol. 54, no. 1, s. 20–29.

Golonka-Czajkowska M.: Między kosmopolityzmem a lokalnością, czyli wybrane zagadnienia z kultury ubioru Starego Sącza i okolic w latach 1860–1918. Ćwiczenia z rekonstrukcji. „Zeszyty Naukowe UJ – Prace Etnograficzne” 2015, t. 43, nr 4, s. 361–367.

Kaiser S.B.: Fashion and cultural studies. London 2012, s. 16.

Kantor R.: Ubiór – strój – kostium. Funkcja odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX i w początkach XX wieku na obszarze Polski. Kraków 1982.

Kempny M.: Czy globalizacja kulturowa współdecyduje o dynamice społeczeństw postkomunistycznych? „Kultura i Społeczeństwo” 2000, nr 1, s. 3–26.

Klekot E.: Samofolkloryzacja. Współczesna kultura ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej. „Kultura Współczesna” 2014, nr 1, s. 86–99.

Kozłowska A.: Festiwale polskiego regionalizmu górskiego – święta, zjazdy i tygodnie gór (1935–1939). „Zeszyty Wiejskie” 2014, z. 19, s. 286–288.

Lachersi. www.lachersi.pl [data dostępu: 15.12.2020].

Lewandowska I.: Historyczna świadomość regionalna. Z badań nad młodzieżą licealną Warmii i Mazur. Olsztyn 2003 (Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, nr 214).

Michalikowa L.: Charakterystyka etnograficzna regionu. W: L. Michalikowa, Z. Chrząstowska, S. Chrząstowski: Folklor Lachów Sądeckich. Warszawa 1974, s. 13–14.

Pauli Ż.: Wyimki z podróży po Galicji w 1831 r. „Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej” 1835, nr 49, s. 85–86.

Reinfuss R.: Pogranicze krakowsko-góralskie, w świetle dawnych i nowszych prac etnograficznych. „Lud” 1946, t. 36, s. 222–255.

Pieniążek J.: O ginącym stroju ludowym i ostatnich jego wytwórcach. „Wierchy” 1934, R. 12, s. 34–61.

Rutkowski P.: Zatarte tradycje – współczesny strój w północnej i wschodniej części regionu Lachów Sądeckich. W: (Re)konstruowane stroje ludowe jako znak manifestowania tożsamości lokalnej. Red. A.W. Brzezińska, A. Paprot-Wielopolska, M. Tymochowicz. Wrocław 2020 (Atlas Polskich Strojów Ludowych, [t. 49], Zeszyt Specjalny), s. 319–333.

Rutkowski P.: Ze skarbnicy kultury przygranicznej. Korzenna – wybrane zagadnienia kultury ludowej na pograniczu lachowsko-pogórzańskim. Raslavice 2018.

Rykiel Z.: Tożsamość terytorialna jako uczestnictwo w kulturze. W: Tożsamość terytorialna w różnych skalach przestrzennych. Red. Z. Rykiel. Rzeszów 2010, s. 204.

Udziela S.: Kilka słów o strojach, budowlach, sprzętach i naczyniach w Sądeczyźnie. „Lud” 1904, t. 10, s. 168–191.

Udziela S.: Notatki z Sądeczyzny, rękopis, 1904, Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Nr Inwentarza Archiwaliów I/1414/RKP.

Trebunia-Staszel S.: Śladami podhalańskiej mody. Studium z zakresu historii stroju Górali Podhalańskich. Nowy Targ 2007.

Węglarz S.: Identyfikacja lokalna w konstrukcji tożsamości kulturowej. W: Ich małe ojczyzny. Lokalność, korzenie i tożsamość w warunkach przemian. Red. M. Trojan. Wrocław 2003, s. 11–22.

Węglarz S.: Koncepcje etnograficznego zróżnicowania kultury ludowej dzisiaj. „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty. Antropologia kultury, etnografia, sztuka”. 1992, t. 46, nr 2, s. 49–57.

Zespoły regionalne. Sokół. Małopolskie Centrum Kultury. http://www.archiwum.mcksokol.pl/360,991,ZESPOLY_REGIONALNE.htm [data dostępu: 11.06.2021].

Pobierz

Opublikowane : 2021-06-15


RutkowskiP. (2021). Cerowanie tradycji. Stroje Lachów Sądeckich jako wyraz tożsamości i przynależności regionalnej. Studia Etnologiczne I Antropologiczne, 21(1), 1-14. https://doi.org/10.31261/SEIA.2021.21.01.05

Patryk Sebastian Rutkowski 
Uniwersytet Śląski w Katowicach  Polska
https://orcid.org/0000-0002-1027-9100




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).