„Budować. Burzyć! Tworzącym skinieniem...”. O krwi, ogniu i dymie w liryce Lecha Piwowara
Abstrakt
Lech Piwowar was connected, inter alia, with the Cracow Writers’ Association (1929–1930), with the literary and artistic societies “Litart” (1931–1935) and “Volta” (1935–1937), since 1933 he closely cooperated with the Visual Artists’ Theatre “Cricot” and published in the magazines “Naprzód”, “Gazeta Artystów” and “Tygodnik Artystów”. According to Heronim Michalski, Piwowar was a “keen student” of Tadeusz Peiper, according to Julian Przyboś – he was a “faithful and fanatical” student. The author of this article devoted to Piwowar focuses on his poems employing explosive imagery, motifs of fire and blood, primarily within the current of social, “committed poetics” (e.g. Spring, Build!, or A Beauty’s Funeral recalling the revolutionary Cracow of 23 March 1936), poems with a rhetorical exclamation – a call. They lead to questions about the avant-garde imagination annexing (making more substantive) the proletarian gesture of dissent, an expression of revolt.
Słowa kluczowe
Lech Piwowar; avant-garde; blood; fire; smoke
Bibliografia
I
Broniewski Władysław, 1997: Poezje zebrane. Wyd. krytyczne. Oprac. Feliksa Lichodziejewska. T. 2: 1926–1945. Płock–Toruń: Towarzystwo Naukowe Płockie, „ALGO”.
Jasieński Bruno: Słowo o Jakubie Szeli. W: Idem: Poezje zebrane. Wstęp, oprac. i komentarze Beata Lentas, współpraca Małgorzata Ogonowska. Gdańsk: słowo / obraz terytoria.
Piwowar Lech, 1978: Wiersze i wybór publicystyki. Oprac. i wstępem opatrzyła Regina Lubas. [Seria: Zagłębie Dąbrowskie w dokumentach literackich. T. 3. Red. Wilhelm Szewczyk]. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo.
Piwowar Lech, 1987: Sztuka na gorąco. Szkice literackie. Zebrał, oprac. i wstępem poprzedził Tadeusz Kłak. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
II
Balcerzan Edward, 1972: Bruno Jasieński: „Słowo o Jakubie Szeli”. (Prolog). W: Czytamy wiersze. Wybór, oprac. i wstęp Janusz Maciejewski. Wyd. 2 uzup. i popr. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Brzękowski Jan, 1966: Poezja integralna [1933]. W: Idem: Wyobraźnia wyzwolona. Szkice i wspomnienia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bujnicki Tadeusz, 1978: O poezji rewolucyjnej. Szkice i sylwetki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Jarosińska Izabela, 1971: Topos rewolucji w literaturze polskiej. W: Literatura polska wobec rewolucji. Red. Maria Janion. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jarosiński Zbigniew, 1971: Awangarda i rewolucja. W: Literatura polska wobec rewolucji. Red. Maria Janion. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jaworski Stanisław, 1989: U podstaw awangardy. Tadeusz Peiper pisarz i teoretyk. Wyd. 2 przejrzane. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jaworski Stanisław, 2010: Co dzisiaj znaczą teksty awangardowe (Tadeusz Peiper). W: Andrzej Stanisław Kowalczyk, Tomasz Wójcik, Andrzej Zieniewicz, red., 2010: Dwudziestolecie 1918–1939. Odkrycia, fascynacje, zaprzeczenia. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Kluszczyński Ryszard Waldemar, 1997: Sztuka i realne istnienie. W: Idem: Awangarda. Rozważania teoretyczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kłak Tadeusz, 1975: Wstęp. W: Archiwum Literackie. T. XX: Materiały do dziejów awangardy. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kłak Tadeusz, 1984: „Wszędzie woła głos poezji”. W: Idem: Ptak z węgla. Studia i szkice literackie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Kłak Tadeusz, 1990: Peiper i jego odbiorcy. „Pamiętnik Literacki”, nr 4.
Kryszak Janusz, 1984: Poezja ziemi. Międzywojenna twórczość poetycka Mariana Czuchnowskiego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kryszak Janusz, 1985: Dylematy postawy obywatelskiej. W: Idem: Katastrofizm ocalający. Z problematyki poezji tzw. „Drugiej Awangardy”. Bydgoszcz: Pomorze.
Kurek Jalu, 1976: Zmierzch natchnienia. W: Idem: Zmierzch natchnienia? Szkice o poezji. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kwiatkowski Jerzy, 1972: Świat poetycki Juliana Przybosia. Kraków: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lee Stephen Richard, 1982: Trudne przymierze. Polska awangarda poetycka w kręgu idei lewicy (1918–1939). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lubas Regina, 1978: Wstęp. W: Lech Piwowar: Wiersze i wybór publicystyki. Oprac. i wstępem poprzedziła Regina Lubas. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo.
Marzęcka Barbara, 1999: Piwowar Lech. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan. T. 6: N–P. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Micur Danuta, red., 2009: Piwowarowie. Materiały z konferencji poświęconej Rodzinie Piwowarów, zorganizowanej z okazji 70. rocznicy śmierci Adama i 100. rocznicy urodzin Lecha. Dąbrowa Górnicza: Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej.
Peiper Tadeusz, 1972: Pisma: Tędy. Nowe usta. Przedmowa, komentarz, nota biograficzna Stanisław Jaworski. Oprac. tekstu i red. Teresa Podoska. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pleșu Andrei, 2010: Upadek aniołów i zło ludzkie. W: Idem: O aniołach. Przeł. Tomasz Klimkowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Rybicka Elżbieta, 2003: Miejskie alegorie i fantasmagorie. Poetyka paraboliczna. W: Eadem: Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Skorupa Ewa, 2005: Transformacje i podobieństwa symboliki rewolucyjnej na przykładzie twórczości poetów młodopolskich. W: Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – Publicystyka – Ikonografia. Red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś. [Seria: Obrazy Kultury Polskiej]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Stępień Marian, 1974: Ze stanowiska lewicy. Studium jednego z nurtów polskiej krytyki literackiej lat 1919–1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Stępień Marian, oprac., 1982: Antologia polskiej poezji rewolucyjnej 1918–1939. [Seria: BN I, 243] Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo.
Stola Krzysztof, 2010: [hasło Ogień, część W religiach] 1. Znaczenie. W: Encyklopedia Katolicka. T. 14: NOUET – PASTORALIS OFFICII. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.
Teige Karel, 2014: Dziesięć lat surrealizmu. W: Głuchy brudnopis. Antologia manifestów awangard Europy Środkowej. Red. Jakub Kornhauser, Kinga Siewior [Seria awangarda/rewizje]. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Torbus Wacław, 1969: Droga twórcza Lecha Piwowara. W: Prace Historycznoliterackie I. Z historii i teorii literatury. Red. Stanisław Zabierowski, Barbara Łopatkówna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
