Metafory w dyskursie krytycznym Krzysztofa Uniłowskiego
Abstrakt
W artykule przedstawiono analizę wybranych metafor stosowanych przez Krzysztofa Uniłowskiego w jego dyskursie krytycznoliterackim. Punktem wyjścia badania jest założenie, że metafory używane są przez krytyków jako strategia komunikacyjna. Treści tekstów krytycznoliterackich Krzysztofa Uniłowskiego zostały poddane analizie opartej na przesłankach kognitywistycznych, uwzględniającej semiologię oraz performatywny wymiar metafor. Pierwszym przykładem metafory jest obraz „przepaści PRL-u” ujmowany w terminach geograficzno-topologicznych. Drugim przykładem jest „reguła przełamania”, ukazująca literaturę modernizmu w odniesieniu do prawa naturalnego. Następnie analizowany jest memetyczny aspekt metafor. Zabieg ten umożliwił Uniłowskiemu zapożyczenie instrukcji z innej dziedziny naukowej na potrzeby rozwiązania problemu reguły modernizmu – do literaturoznawstwa przeniesiona została terminologia matematyczna. Autorka artykułu zmierza do konkluzji o interdyscyplinarnym charakterze krytyki, umiejscowionej pomiędzy literaturą, nauką i publicystyką. Taka pozycja dyskursu krytycznego wymaga od niego przeprowadzania badań w formie publicznej prezentacji wywodu z pomocą odpowiednich zabiegów językowych.
Słowa kluczowe
metafora; krytyka literacka; Krzysztof Uniłowski; PRL; modernizm
Bibliografia
Brodie Richard, 1997: Wirus umysłu. Przekł. Piotr Turski. Łódź: TeTa Publishing.
Brzozowski Stanisław, 2007: Głosy wśród nocy. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Dawkins Richard, 1996: Samolubny gen. Przekł. Marek Skoneczny. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Dawkins Richard, 1999: Foreword. In: Susan Blackmore: The Meme Machine. New York: Oxford University Press, s. VII–XVII.
Dobrzyńska Teresa, 2008: Dwudziestowieczne teorie języka wobec problemu metafory. „Studia Litteraria Polono-Slavica”, nr 8, s. 15–27.
Kijowski Andrzej, 1991: Granice literatury. Wybór szkiców krytycznych i historycznych. Zebrał, oprac. i wstępem poprzedził Tomasz Burek. T. 1. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
Kozicka Dorota, 2012: Krytyczne (nie)porządki. Studia o współczesnej krytyce literackiej w Polsce. Kraków: Universitas.
Lakoff George, Johnson Mark, 2010: Metafory w naszym życiu. Przekł. i wstępem opatrzył Tomasz Krzeszowski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
McLuhan Marshall, 2004: Miłośnik gadżetów. Narcyzm jak narkoza. W: Idem: Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka. Wprowadzenie Lewisa H. Laphama. Przeł. Natalia Szczucka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, s. 81–87.
Nycz Ryszard, 1997: Język modernizmu. Prelegomena historycznoliterackie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Orska Joanna, 2004: Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce. Kraków: Universitas.
Sławiński Janusz, 2001: Zanik centrali. W: Idem: Przypadki poezji. [Prace wybrane Janusza Sławińskiego. Red. Włodzimierz Bolecki. T. 5]. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 335–339.
Szkłowski Wiktor, 2006: Sztuka jako chwyt. W: Teorie literatury XX wieku. Antologia. Red. Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 95–111.
Uniłowski Krzysztof, 2002: Koloniści i koczownicy. O najnowszej prozie i krytyce literackiej. Kraków: Universitas.
Uniłowski Krzysztof, 2006: Granice nowoczesności. Proza polska i wyczerpanie modernizmu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-5733-7865
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
