„Punctum" braku. Przyczynek do analizy literackiego doświadczenia fotograficznego w poezji Wojciecha Wilczyka oraz Małgorzaty Lebdy
Abstrakt
Autorka dokonuje analizy korespondencji mediów wizualnych i literatury. Na tej podstawie proponuje przyjrzenie się, po pierwsze, temu, w jaki sposób literaci, będący równocześnie fotografami, łączą literaturę i fotografię w swojej twórczości, a po drugie – zastanowienie się, czy można dostrzec ową świadomość fotograficzną w ich poezji. Przedstawia szczególną, foto-literacką podmiotowość na przykładzie tomów Sny uckermärkerów Małgorzaty Lebdy oraz Realizm Wojciecha Wilczyka w perspektywie fenomenologicznej, z uwzględnieniem badań na temat foto-tekstów oraz rozważań Marty Koszowy nad mediacyjną rolą fotografii we współczesnej prozie polskiej. Punktem wyjścia analizy komparatystycznej jest tytułowe punctum braku, a zatem warunkowana fotograficznie nieobecność dominująca w obu książkach poetyckich.
Słowa kluczowe
Lebda; Wilczyk; photo-text; absence; contemporary Polish poetry; poetics of photographic experience; visuality
Bibliografia
Barthes Roland, 2008: Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Tłum. Jacek Trznadel. Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Belting Hans, 2007: Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie. Przekł. Mariusz Bryl. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Homer Sean, 2005: Jacques Lacan. Routledge Taylor & Grancis Group, London–New York.
Jaworski Krzysztof, Wilczyk Wojciech, 2002: Kapitał w słowach i obrazach. Zakład Wydawniczy SFS, Kielce.
Koszowy Marta, 2010: Fotografia jako medium doświadczania rzeczywistości we współczesnej literaturze polskiej. W: Sztuka w przestrzeni transmedialnej. Red. Tomasz Załuski. Wydawnictwo Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, Łódź, s. 200–209.
Koszowy Marta, 2013: W poszukiwaniu rzeczywistości. Mediacyjna rola fotografii we współczesnej prozie polskiej. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Lacan Jacques, 1998: The Seminar of Jacques Lacan. Book XI. The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. Ed. Jacques-Alain Miller. Trans. into English Alan Sheridan. W.W. Norton & Company, London–New York.
Lachman Magdalena, 2019: Fotogeniczność – nowa jakość komunikacji literackiej? W: Eadem: Jak (nie) być pisarzem. Literatura we współczesnej przestrzeni komunikacyjnej. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa, s. 421–526.
Lebda Małgorzata, 2012: Sojusz literatury i fotografii. „ArtPapier”, nr 200. http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=151&artykul=3236 [dostęp: 26.04.2023].
Lebda Małgorzata, 2014: Utajona mowa obrazu. Rola poetyki w interpretacji fotografii współczesnej. Wybrane przykłady. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Wydział Filologiczny. Praca doktorska. Komputeropis udostępniony przez autorkę.
Lebda Małgorzata, 2016: Balansuję pomiędzy poezją i fotografią. Rozm. przepr. Łukasz Grzesiczak. Co Jest Grane 24, 16.06.2016.
http://cojestgrane24.wyborcza.pl/cjg24/1,13,20251219,0,Balansuje-pomiedzy-poezja-i-fotografia.html [dostęp: 26.04.2023].
Lebda Małgorzata, 2018a: Małgorzata Lebda: Ćwiczenia z uważności. Rozm. przepr. Agnieszka Budnik. Wielkopolska. Kultura u Podstaw, 9.05.2018. https://kulturaupodstaw.pl/malgorzata-lebda-cwiczenia-z-uwaznosci/ [dostęp: 26.04.2023].
Lebda Małgorzata, 2018b: Sny uckermärkerów. Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań.
Lebda Małgorzata 2021: Mer de Glace. Warstwy, Wrocław.
Lebda Małgorzata, 2022: [List elektroniczny z 26.01.2022 do autorki artykułu]. Archiwum prywatne.
Lebda Małgorzata, Siderski Rafał, 2021a: Biegnąc od źródła do ujścia. Czytanie wody: Wisła. Pismo. Magazyn Opinii, 1.09.2021. https://magazynpismo.pl/soczewka/czytanie-wody-wisla/ [dostęp: 5.12.2023].
Lebda Małgorzata, Siderski Rafał, 2021b: Dyskusje o Fotografii vol. 17:
Lebda/Siderski – Czytanie wody. Rozm. przepr. Jakub Dziewit. Facebook, gazeta-fotograficzna.org. https://www.facebook.com/gazetafotograficzna.org/videos/601300491202396 [dostęp: 26.04.2023].
Michałowska Marianna, 2012: Foto-teksty. Związki fotografii z narracją. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Nattier Jan, 1992: The „Heart Sūtra”: A Chinese Apocryphal Text? „The Journal of the International Association of Buddhist Studies”, vol. 15 (2), s. 153–223.
Nycz Ryszard, 2012: Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Polewczyk Aleksandra, 2017: Na początku był „brulion”. O modelach kultury i poezji roczników sześćdziesiątych. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Sikora Stanisław, 2004: Między przezroczystością a nieprzezroczystością: aporia fotografii. W: Antropologia wobec fotografii i filmu. Red. Grzegorz Pełczyński, Ryszard Vorbrich. Biblioteka Telgte, Poznań, s. 9–25.
Sikora Tomasz, 2001: Zamiast wstępu: Nihilologia rediviva. W: Wokół nihilizmu. Red. Grzegorz Sowiński, Wydawnictwo A, Kraków, s. 7–21.
Sowiński Grzegorz, 2001: Zamiast posłowia: Między „nihilizmem” a postnihilizmem. W: Wokół nihilizmu. Red. Grzegorz Sowiński. Wydawnictwo A, Kraków, s. 263–275.
Sztandara Magdalena, 2004: Słów kilka o fotografii. Propozycje badawcze i możliwe interpretacje. W: Antropologia wobec fotografii i filmu. Red. Grzegorz Pełczyński, Ryszard Vorbrich. Biblioteka Telgte, Poznań, s. 27–36.
Wilczyk Wojciech, 2009: Niewinne oko nie istnieje. Galeria Atlas Sztuki i Korporacja Ha!art, Łódź–Kraków.
Wilczyk Wojciech, 2017: Realizm. Wydawnictwo a5, Kraków.
Wilczyk Wojciech, 2019: Słownik polsko-polski. Wydawnictwo Karakter, Kraków.
Wilczyk Wojciech, 2023: Hiperrealizm [blog]. https://hiperrealizm.blogspot.com/ [dostęp: 26.04.2023].
World Press Photo, 2022: Contest Opens for Entries on 1 December 2022. World Press Photo. https://www.worldpressphoto.org/contest/2022 [dostęp: 26.04.2023].
Zalewska Anna, 2020: Trzy przekłady chińskie „Sutry serca doskonałości mądrości” (sanskr. „Prajñā-pāramitāhṛdaya-sūtra”; jap. „Hannya haramitta shingyō”). W: W kręgu literatury i myśli buddyjskiej. Red.
Marek Mejor. Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, s. 269–275.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-0882-2549
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
