Chwasty i ptaki – fotografia między ekokrytyką, studiami ekokulturowymi i wizualną kulturą ekologiczną

Marianna Michałowska

doi:10.31261/SSP.2023.22.02

Opublikowane: 2023-11-17

Tom 22 Nr 2 (2023)

Chwasty i ptaki – fotografia między ekokrytyką, studiami ekokulturowymi i wizualną kulturą ekologiczną

Marianna Michałowska

Dział: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.31261/SSP.2023.22.02

Abstrakt

W artykule poddano analizie stworzone przez dwie polskie artystki prace – Endling Diany Lelonek (2022) i Plantae malum Anny Kędziory (2021). Obie artystki płynnie poruszają się między fotografią a instalacjami przestrzennymi. Ukazując obiekty i obrazy niczym eksponaty naukowe, opowiadają o relacji między człowiekiem a środowiskiem naturalnym, ujawniają mechanizmy wykluczania i eksterminacji. Słowo „endling” oznacza ostatniego przedstawiciela gatunku. Z kolei „plantae malum” to określenie „chwastów”, postrzeganych z perspektywy antropocentrycznej jako „złe rośliny” i dlatego przeznaczonych do likwidacji. Prace Lelonek i Kędziory są nie tylko wizualne i przestrzenne, lecz także „intertekstualne” w sensie tkania narracji o środowisku, bogate w odniesienia kulturowe i naukowe skojarzenia. Wybrane studia przypadków usytuowano w kontekście badań ekokulturowych (Ewa Rewers), ekokrytyki (Timothy Clark) i wizualnej kultury ekologizmu (koncepcja T.J. Demosa). Każda z tych koncepcji podkreśla kulturowo-naturowe uwikłania utworów artystycznych oraz – jak w przypadku wizualnej kultury ekologizmu – potrzebę porzucenia tradycyjnej estetyki na rzecz badania prawno-polityczno-ekonomicznych relacji wpływających na obieg obrazów.

Słowa kluczowe:

fotografia , kultura środowiskowa , ekokrytyka , herbologia , wymieranie gatunków , Anna Kędziora , Diana Lelonek , antropocen

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Michałowska, M. (2023). Chwasty i ptaki – fotografia między ekokrytyką, studiami ekokulturowymi i wizualną kulturą ekologiczną. Śląskie Studia Polonistyczne, 22(2), 1–20. https://doi.org/10.31261/SSP.2023.22.02

Cited by / Share

Bibliografia

Abriszewski Krzysztof, 2012: Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura. Universitas, Kraków.
Google Scholar

Adamczewski Kazimierz, 2014: Odporność chwastów na herbicydy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Aloi Giovanni, 2018: Speculative Taxidermy: Natural History, Animal Surfaces, and Art in the Anthropocene. Columbia University Press, New York.
Google Scholar

Avgerinou Maria D., Petterson Rune, 2011: Toward a Cohesive Theory of Visual Literacy. „Journal of Visual Literacy”, vol. 30, no. 2, s. 1–19.
Google Scholar

Barad Karen, 2007: Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Duke University Press, Durham–London.
Google Scholar

Barthes Roland, 1995: Światło obrazu. Przeł. Jacek Trznadel. KR, Warszawa.
Google Scholar

Barthes Roland, 2006: Retoryka obrazu. Przeł. Zbigniew Kruszyński. W: Ut pictura poesis. Red. Marek Skwara, Seweryna Wysłouch. słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 137–158.
Google Scholar

Bazin André, 1963: Film i rzeczywistość. Przeł. Bolesław Michałek. WAiF, Warszawa.
Google Scholar

Berger John, 1999: O patrzeniu. Przeł. Sławomir Sikora. Fundacja Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Berger John, Mohr Jean, 1995: Another Way of Telling. Vintage International, New York.
Google Scholar

Brylska Aleksandra, 2020: Społeczne uchwastowienie. W poszukiwaniu sposobów bycia z odrzuconymi. „Prace Kulturoznawcze”, T. 24, nr 3, s. 77–91. https://doi.org/10.19195/0860-6668.24.3.5.
Google Scholar

Burgin Victor, 1986: Seeing Sense. W: Idem: The End of Art Theory: Criticism and Postmodernity. Humanities Press, New York, s. 51–70.
Google Scholar

Callon Michel, 2014: Wprowadzenie do socjologii translacji. Udomowienie przegrzebków i rybacy znad zatoki Saint-Brieuc. Przeł. Marta Agata Chojnacka. W: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów. Red. Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 289–334.
Google Scholar

Cembrzyńska Patrycja, 2014: Martwy przedmiot fotografii. Woskowane ciała. „Kultura Współczesna”, nr 2 (82), s. 69–81.
Google Scholar

Clark Timothy, 2011: The Cambridge Introduction to Literature and Environment. Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar

DeLanda Manuel, 2016: Assemblage Theory. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Google Scholar

Demos T.J., 2016: Decolonizing Nature: Contemporary Art and the Politics of Ecology. Sternberg Press, Berlin.
Google Scholar

Demos T.J., 2019: Ecology-as-Intrasectionality. „Panorama. Journal of the Association of Historians of American Art”, vol. 5, no. 1, s. 1–2. https://doi.org/10.24926/24716839.1699.
Google Scholar

Derrida Jacques, 1993: Farmakon. Przeł. Krzysztof Matuszewski. W: Jacques Derrida: Pismo filozofii. Wybrał i przedm. opatrzył Bogdan Banasiak. [Wyd. 2]. Inter Esse, Kraków, s. 39–62.
Google Scholar

Flusser Vilém, 1994: Ku uniwersum obrazów technicznych. Przeł. Andrzej Gwóźdź. W: Po kinie?… Audiowizualność w epoce przekaźników elektronicznych. Red. Andrzej Gwóźdź. Universitas, Kraków, s. 53–67.
Google Scholar

Harman Graham, 2013: Traktat o przedmiotach. Przeł. Marcin Rychter. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Haynes Deborah J., 2015: New Materialism? Or, The Uses of Theory. W: The Art of the Real: Visual Studies and New Materialisms. Eds. Roger Rothman, Ian Verstegen. Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne, s. 8–26.
Google Scholar

Henning Michelle, 2006: Skins of the Real: Taxidermy and Photography. W: Bryndís Snæbjörnsdóttir, Mark Wilson: Nanoq: Flat Out and Bluesome. A Cultural Life of Polar Bears. Black Dog Publishing, London, s. 137–147.
Google Scholar

Ingold Tim, 2007: Materials Against Materiality. „Archeological Dialogues”, no. 14, s. 1–16.
Google Scholar

Juelskjær Malou, Schwennesen Nete, 2012: Intra-active Entanglements: An Interview with Karen Barad. „Kvinder, Køn & Forskning”, no. 1–2, s. 10–23. https://doi.org/10.7146/kkf.v0i1-2.28068.
Google Scholar

Kędziora Anna, 2021–2022: Plantae malum [wystawa]. Kuratorzy: Dominika Karalus, Wojciech Luchowski. Galeria Fotografii pf, CK Zamek w Poznaniu, 6.11.2021–9.01.2022.
Google Scholar

Kluszczyński Ryszard W., red., 2011: W Stronę Trzeciej Kultury / Towards The Third Culture. The Co-Existence of Art, Science and Technology. Goethe Instytut w Warszawie–Nadbałtyckie Centrum Kultury, Warszawa–Gdańsk.
Google Scholar

Krześlak-Kandziora Maria, 2022: Wołanie w pustkę. O ptakach, które zniknęły. Wielkopolska. Kultura u Podstaw, 5.04.2022. https://kulturaupodstaw.pl/wolanie-w-pustke-o-ptakach-ktore-zniknely/ [dostęp: 21.09.2023].
Google Scholar

Latour Bruno, 2010: Splatając na nowo to, co społeczne. Przeł. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski. Universitas, Kraków.
Google Scholar

Lelonek Diana, 2022a: Atlas śmiecioroślin. Galeria Miejska Arsenał, Poznań.
Google Scholar

Lelonek Diana, 2022b: Endling [wystawa]. Kuratorzy: Dominika Karalus, Wojciech Luchowski. Galeria Fotografii pf, CK Zamek w Poznaniu, 10.02–6.04.2022.
Google Scholar

Łubieński Stanisław, 2022: Ostatnia pieśń [ulotka wystawy]. Galeria Fotografii pf, CK Zamek w Poznaniu.
Google Scholar

Marder Michael, 2012: Resist Like a Plant! On the Vegetal Life of Political Movements. „Peace Studies Journal” vol. 5, no. 1, s. 24–32. Pobrano z: http://peacestudiesjournal.org/wp-content/uploads/2015/01/PSJVol-5-Issue-1-2012.pdf [21.09.2023].
Google Scholar

Michałowska Marianna, 2012: Foto-teksty. Związki fotografii z narracją. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Google Scholar

Michelson Alan, 2017: A Short History of Visual Literacy: The First Five Decades. „Art Libraries Journal”, vol. 42 (2), s. 95–98. https://doi.org/10.1017/alj.2017.10.
Google Scholar

Mitchell William J.T., 1994: Picture Theory. The University of Chicago Press, Chicago–London.
Google Scholar

Mitchell William J.T., 2005: What Do Pictures Want? The Lives and Loves of Images. University of Chicago Press, Chicago–London.
Google Scholar

Mitchell William J.T., 2008: Visual Literacy or Literary Visualcy? W: Visual Literacy. Ed. James Elkins. Routledge, New York–London, s. 11–21.
Google Scholar

Nycz Ryszard, 1993: Tekstowy świat: poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Olsen Bjørnar, 2013: W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów. Przeł. Bożena Mądra-Shallcross. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Ptaszyńska Aneta A., 2019: Antropocen, wielkie przyspieszenie i insektagedon. „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych”, nr 325, s. 553–560. https://doi.org/10.36921/kos.2019_2570.
Google Scholar

Rewers Ewa, 2017: Humanistyka wobec koncepcji „kulturynatury”. „Teksty Drugie”, nr 1, s. 163–175.
Google Scholar

Rybicka Elżbieta, 2021: Nieużytki: redefinicje. W: Refugia. (Prze)trwanie transgatunkowych wspólnot miejskich. Red. Monika Bakke. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu–Galeria Miejska Arsenał, Poznań, s. 56–67.
Google Scholar

Seddon Philip J., Moehrenschlager Axel, Ewen John, 2014: Reintroducing Resurrected Species: Selecting DeExtinction Candidates. „Trends in Ecology & Evolution”, vol. 3 (29), s. 140–147.
Google Scholar

Simons Jon, 2008: From Visual Literacy to Image Competention. W: Visual Literacy. Ed. James Elkins. Routledge, New York–London, s. 77–90.
Google Scholar

Snæbjörnsdóttir Bryndís, Wilson Mark, 2018: Beyond Plant Blindness. https://snaebjornsdottirwilson.com/category/projects/beyond-plant-blindness/ [dostęp: 8.05.2023].
Google Scholar

Szczypiorska-Mutor Małgorzata, 2016: Praktyki fotograficzne i teksty kultury. Inwersja, metamorfoza, montaż. Wydawnictwo Akademickie Sedno, Warszawa.
Google Scholar

Tabaszewska Justyna, 2011: Zagrożenia czy możliwości? Ekokrytyka – rekonesans. „Teksty Drugie”, nr 3, s. 205–220.
Google Scholar

Tabaszewska Justyna, 2018: Ekokrytyczna (samo)świadomość. „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–16. https://doi.org/10.18318/td.2018.2.1.
Google Scholar

Wandzel Anna, 2018: Sztuka roślin „Teksty Drugie”, nr 2, s. 272–283. https://doi.org/10.18318/td.2018.2.17.
Google Scholar

Webster Robert M., Erickson Bruce, 1996: The Last Word?. „Nature”, vol. 380, no. 386. https://doi.org/10.1038/380386c0.
Google Scholar

Wieczorkiewicz Anna, 2000: Muzeum ludzkich ciał. Anatomia spojrzenia. słowo / obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Witek Michał, 2020: Rzecz o historii naturalnej, zwierzęcych skórach i sztuce – recenzja „Spekulatywnej taksydermii” („Speculative Taxidermy”) Giovanniego Aloiego. „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 3 (45), s. 301–311. https://doi.org/10.4467/20843860PK.20.029.12589.
Google Scholar

Zamorska Magdalena, 2021: Bylica pospolita, „synfitonizm” i ekspozycje roślinno-ludzkich historii. „Kultura Współczesna”, nr 1 (113), s. 60–73. https://doi.org/10.26112/kw.2021.113.05.
Google Scholar

Tom 22 Nr 2 (2023)
Opublikowane: 2024-07-09

ISSN: 2084-0772

eISSN: 2353-0928

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst