O zadawaniu pytań na lekcji języka polskiego. Studium przypadku
Abstrakt
The article presents the results of qualitative and quantitative analysis of questions asked during a single Polish language lesson. It consists of two main parts. The first presents and comments on the results of the teacher’s questions analysis, the second ‒ questions asked by students. The concept of Bogusław Skowronek was used, who distinguished four types of questions in his classification: 1) reassuring-instrumental; 2) substantive; 3) about the meta-didactic function; 4) not related to the classroom situation. The first two categories were specified in more detail by Elizabeth Perrott’s proposition, which distinguishes between guiding questions and questions for clarification among reassuring-instrumental questions, while she divides substantive questions according to the type of thought process launched during the answer and indicates lower-order and higher-order questions. The text ends with a summary containing not very optimistic conclusions.
Słowa kluczowe
lesson dialogue; conversation; question; teacher; student
Bibliografia
Barnes D.: Nauczyciel i uczniowie. Od porozumiewania się do kształcenia. Tłum. J. Radzicki. Warszawa 1988.
Biłos E.: Wypowiedzenia pytajne w nauczaniu języka polskiego. Częstochowa 1992.
Bortnowski S.: Jak uczyć poezji?. Warszawa 1991.
Bortnowski S.: Przewodnik po sztuce uczenia literatury. Warszawa 2005.
Dudzikowa M.: Stawianie pytań służy rozwojowi. „Nowości Oświaty” 1993, nr 5.
Fisher R.: Uczymy jak się uczyć. Tłum. K. Kruszewski. Warszawa 1999.
Gołębniak B.D.: Nauczanie i uczenie się w klasie. W: Pedagogika 2: Podręcznik akademicki. Red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski. Warszawa 2014.
Kawka M.: Dyskurs szkolny. Zagadnienia języka. Kraków 1999.
Klus‑Stańska D.: Jak nie rozwijać mowności dzieci, czyli o tzw. pogadance szkolnej. W: Edukacja polonistyczna na rozdrożach. Spotkania z językiem polskim w klasach I—III. Red. D. Klus‑Stańska, M. Dagiel. Olsztyn 1999.
Klus‑Stańska D., Nowicka M.: Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej. Warszawa 2013.
Kojs W.: Pytania i polecenia w kształceniu systematycznym. Analiza operatorów. Katowice 1994.
Kojs W.: Uwarunkowania dydaktycznych funkcji podręcznika. Warszawa 1975.
Mieszalski S.: Interakcje w klasie szkolnej. O społecznym funkcjonowaniu nauczycieli i uczniów w szkole podstawowej. Warszawa 1990.
Myrdzik B.: Czy rozmowa jest metodą?. W: Eadem: Nowoczesność i tradycja w kształceniu literackim. Podręcznik do ćwiczeń z metodyki języka polskiego. Lublin 2000.
Nocoń J.: Polecenia i pytania w podręcznikach nauki o języku. Opole 1997.
Nocoń J.: Stylistyczne aspekty dyskursu edukacyjnego. W: Odmiany stylowe polszczyzny — dawniej i dziś. Red. U. Sokólska. Białystok 2011.
Nowak E.: Sztuka zadawania pytań. W: Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty. Red. A. Janus‑Sitarz. Kraków 2005.
Perrott E.: Posługiwanie się pytaniami w trakcie klasowej dyskusji. W: Eadem: Efektywne nauczanie. Praktyczny przewodnik doskonalenia nauczyciela. Tłum. A. Janowski. Warszawa 1995, s. 57—88.
Perrott E.: Pytania. W: Eadem: Efektywne nauczanie. Praktyczny przewodnik doskonalenia nauczyciela. Tłum. A. Janowski. Warszawa 1995, s. 44—56.
Putkiewicz E.: Proces komunikowania się na lekcji. Analiza wypowiedzi nauczycieli i uczniów. Warszawa 1990.
Skowronek B.: O dialogu na lekcjach w szkole średniej. Analiza pragmatyczno‑językowa. Kraków 1999.
Stake R.E.: Studium przypadku. W: Ewaluacja w edukacji. Red. L. Korporowicz. Warszawa 1997.
Śnieżyński M.: Sztuka dialogu — teoretyczne założenia a szkolna rzeczywistość. Kraków 2005.
Tabisz A.: Czy lekcje języka polskiego uczą myślenia?. „Polonistyka. Innowacje” [w druku].
Tabisz A.: O pytaniach podczas rozmowy maturalnej z języka polskiego. „Kształcenie Językowe” 2019, nr 17, s. 29—41.
Żydek‑Bednarczuk U.: Struktura tekstu rozmowy potocznej. Katowice 1994.
Źródła internetowe
Brzeziński A.: Lekcja pod znakiem zapytania. https://www.nowaera.pl/o-nas/programy-edukacyjne/ucze-i-wychowuje/motywacja/lekcja-pod-znakiem-zapytania [data dostępu: 15.03.2020].
Mizerek H.: Studium przypadku w badaniach nad edukacją. Istota i paleta zastosowań. https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/5517/Studium%20przypadku%20w%20badaniach%20nad%20edukacj%c4%85%20Istota%20i%20paleta%20zastosowa%c5%84.pdf?sequence=1&isAllowed=y [data dostępu: 15.03.2020].
Żytko M.: Pozwólmy dzieciom mówić i pisać — w kontekście badań umiejętności językowych trzecioklasistów. http://biblioteka-krk.ibe.edu.pl/opac_css/doc_num.php?explnum_id=843 [data dostępu: 16.03.2020].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
