Taksonomia sprawności słuchania i mówienia w języku polskim jako ojczystym
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie ujęcia taksonomicznego sprawności słuchania i mówienia w języku polskim jako ojczystym. Autorki wychodzą z założenia, że w zapisach podstawy programowej języka polskiego w szkole podstawowej z 2017 roku kładzie się nacisk zwłaszcza na kształcenie sprawności czytania i pisania, stąd zwrócenie uwagi na pozostałe dwie sprawności: słuchania i mówienia, i propozycja usystematyzowania wiedzy o nich z wykorzystaniem kategorii taksonomicznych.
Słowa kluczowe
sprawność słuchania; sprawność mówienia; taksonomia; podstawa programowa; szkoła podstawowa
Bibliografia
Adler R.B., Rosenfeld L.B., Proctor II R.F.: Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się. Współpr. N. Towne. Tłum. G. Skoczylas. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2006.
Bakuła K.: Mówione ≈ pisane: komunikacja, język, tekst. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
Chyb M.: Efektywne słuchanie w języku polskim jako ojczystym — diagnoza i profilaktyka. Praca doktorska pod kierunkiem J. Nocoń. Uniwersytet Opolski. Opole 2021 [maszynopis niepublikowany].
Chyb M.U.: Aktywizowanie rozwoju sprawności słuchania w języku polskim jako ojczystym. „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” 2020, T. 29, s. 157—171. https://doi.org/10.31261/TPDJP.2020.29.11.
Chyb M.U.: Jak słucha ósmoklasista? Próba diagnozy [w druku].
Chyb M.U.: Sprawności receptywno-produktywne w kształceniu sprawności słuchania. „Kształcenie Językowe” 2017, T. 15 (25), s. 27—39. https://doi.org/10.19195/1642-5782.15(25).3.
Chyb M.U.: Umiejętność słuchania czwartoklasistów. Próba diagnozy. „Kształcenie Językowe” 2020, T. 18 (28), s. 39—61. https://doi.org/10.19195/1642-5782.18(28).4.
Dobrołowicz W.: Badania nad recepcją informacji (ze szczególnym uwzględnieniem problemów uwagi). WSP, Kielce 1997.
Dziewiecki M.: Psychologia porozumiewania się. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2009.
Dźwierzyńska E.: Antycypacja w procesie kształtowania sprawności rozumienia mowy obcojęzycznej ze słuchu. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001.
Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie. Council of Europe—Wydawnictwa Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2003.
Frydrychowicz S.: Proces mówienia. Wybrane psychologiczne aspekty na przykładzie interpretacji zdania niejednoznacznego. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1999.
Gajewska E.: Techniki nauczania języka obcego. Adaptacja poleceń w jęz. ang. D. Ruszkiewicz. Adaptacja poleceń w jęz. niem. M. Stypińska. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Tarnów 2011.
Giddens A.: Socjologia. Wyd. 1., dodruk. Tłum. A. Szulżycka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
[Hasło:] predyspozycja. https://wsjp.pl/index.php?id_hasla=4874 [dostęp: 9.01.2021].
Hołówka T.: Zasady dyskusji racjonalnej. W: Etyka międzyludzkiej komunikacji. Red. J. Puzynina. Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1993, s. 24—26.
Kaczmarek B.L.J.: Misterne gry w komunikację. Wyd. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009.
Kądzielawa D.: Czynność rozumienia mowy. Analiza neuropsychologiczna. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983.
Klus-Stańska D., Nowicka M.: Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej. Harmonia Universalis, Gdańsk 2014.
Komorowska H.: Metodyka nauczania języków obcych. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002.
Kurcz I.: Kompetencja językowa i kompetencja komunikacyjna: ich uwarunkowania biologiczne i społeczne. Model wiedzy językowej człowieka. W: Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka. Red. I. Kurcz, H. Okuniewska. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”, Warszawa 2011, s. 35—45.
Kurcz I.: Pamięć, uczenie się, język. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Kurcz I.: Psychologia języka i komunikacji. Wyd. 2., nowe. Scholar, Warszawa 2005.
McKay M., Davis M., Fanning P.: Sztuka skutecznego porozumiewania się. Przekł. A. Błaż. Wyd. 2., w jęz. pol. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Nocoń J.: Diagnozowanie sprawności mówienia w perspektywie (nie tylko) egzaminu maturalnego. „Polonistyka. Innowacje” 2015, nr 1, s. 4—15. https://doi.org/10.14746/pi.2015.1.1.1.
Nocoń J.: Stylistyczne aspekty dyskursu edukacyjnego. W: Odmiany stylowe polszczyzny — dawniej i dziś. Red. U. Sokólska. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2011, s. 187—200.
Paliński A.: Psychologiczna charakterystyka procesów słuchania i czytania w języku obcym w aspekcie porównawczym. W: Sprawność słuchania i czytania w nauczaniu języków obcych. Red. A. Paliński. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1982, s. 11—22.
Patrzałek T.: O strukturze testu czytania ze zrozumieniem. „Polonistyka” 1998, nr 4, s. 202—207.
Perrott E.: Efektywne nauczanie. Praktyczny przewodnik doskonalenia nauczania. Tłum. A. Janowski. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
Podstawa programowa z komentarzem. Szkoła podstawowa. Język polski. Pobrano z: https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/podstawa-programowa-ksztalcenia-ogolnego-zkomentarzem.-szkola-podstawowa-jezyk-polski.pdf [9.01.2021].
„Polonistyka. Innowacje” 2015, nr 1. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/issue/view/110 [dostęp: 2.12.2020].
Półchłopek T.: Pomiar dydaktyczny w procesie organizacji pracy nauczyciela. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Dydaktyka” 2012, z. 7 (72), s. 179—187.
Prizel-Kania A.: Rozwijanie sprawności rozumienia ze słuchu w języku polskim jako obcym. Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
Roach C.A., Wyatt N.J.: Słuchanie i proces retoryczny. Tłum. P. Kostyło. W: Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej. Red. J. Stewart. Wyd. 4., dodr. 3. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 218—224.
Sękowski A.E., Bilyakovska O.: Zdolności człowieka jako wymiar psychologiczny. „Języki Obce w Szkole” 2011, nr 1, s. 18—24.
Tabisz A.: Czy szkoła uczy mówienia? O ustnych wypowiedziach gimnazjalistów. „Polonistyka. Innowacje” 2015, nr 1, s. 54—69. https://doi.org/10.14746/pi.2015.1.1.5.
Tabisz A.: Czy zmierzch kultury mówienia? — o wybranych cechach ustnych wypowiedzi maturzystów. W: Istnieć w kulturze, istnieć w kulturach: między teorią a praktyką edukacyjną. Red. A. Rypel, D. Jastrzębska-Golonka. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2018, s. 186—202.
Tabisz A.: Lekcje mówienia — o (nie)płynności wypowiedzi. W: Uczenie języka ojczystego w czasach ponowoczesnych. Red. A. Tabisz. [Język a Edukacja, 5]. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017, s. 253—264.
Tomlin R.S.: Semantyka dyskursu. W: Dyskurs jako struktura i proces. Red. T.A. van Dijk. Przeł. G. Grochowski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 45—101.
Wallace T., Stariha W.E., Walberg H.J.: Nauczanie sprawności mówienia, słuchania i pisania. Tłum. M. Lipińska-Derlikowska. W: Nauczanie w praktyce. Wybór i red. A. Janowski. T. 2. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2010.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
