Balast przeszłości. Wokół uczniowskich sugestii
Abstrakt
Przedmiotem refleksji w artykule jest recepcja literatury klasycznej w szkole. Punkt wyjścia omówienia tematu stanowi analiza wyników anonimowej ankiety przeprowadzonej przez autorkę w szkołach podstawowych i średnich w Gdańsku, Wejherowie i Wiślince. Zebrany materiał przeczy stereotypowemu przekonaniu, zgodnie z którym młodzi ludzie wiążą dyskurs przeszłości wyłącznie z zacofaniem i ograniczeniem. Okazuje się bowiem, że dostrzegają oni współistnienie przeszłości z teraźniejszością oraz są dalecy od monopolizowania swoich wyborów lekturowych literaturą osadzoną wyłącznie w aktualnej sytuacji społeczno-kulturowej. W tym kontekście przedstawiono publikacje, które ożywiają doświadczenie lekturowe oraz są przeciwwagą dla konwencjonalnych treści lekcyjnych często sprowadzających analizę arcydzieł przeszłości do postawienia oczywistych tez i omówienia odgórnie spreparowanych zagadnień.
Słowa kluczowe
dydaktyka literatury klasycznej; recepcja uczniowska; ankieta; tradycja
Bibliografia
Antuszewicz M., 2018, Klasyka w ponowoczesnej odsłonie. „Balladyna” pod lupą krytyki feministycznej, w: Adaptacje. Szkolne użycia ponowoczesnych (anty)teorii literatury, red. G. Tomaszewska, D. Szczukowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 19–48.
Arendt H., 1994, Kryzys edukacji, w: Eadem, Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń myśli politycznej, tłum. M. Godyń, W. Madej, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa, s. 209–232.
Bakuła K., Heck D., red., 2006, Efekt motyla. Humaniści wobec teorii chaosu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Bakuła K., Heck D., red., 2017, Efekt motyla. 3. Od teorii chaosu deterministycznego do indeterminizmu praktyki literackiej i artystycznej. Studia, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Bortnowski S., 2005, Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Stentor, Warszawa.
Bortnowski S., 2006, Lektury w stanie podejrzenia, w: Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Universitas, Kraków, s. 139–157.
Bortnowski S., 2013, Nie ma szans dla historii literatury w szkole XXI wieku, w: Nowe odsłony klasyki w szkole. Literatura XIX wieku, red. E. Jaskółowa, K. Jędrych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 67–76.
Dąbrowski M., 2005, Projekt krytyki etycznej. Studia i szkice literackie, Universitas, Kraków.
Głowiński M., 1980, Szkolna historia literatury. Wprowadzenie w tradycję, w: Olimpiada Literatury i Języka Polskiego. Założenia – oceny – postulaty. Praca zbiorowa, red. B. Chrząstowska, T. Kostkiewiczowa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, s. 103–111.
Heck D., Bakuła K., red., 2012, Efekt motyla. 2. Humaniści wobec metaforyki teorii chaosu. Studia, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Janus-Sitarz A., 2009, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze, Universitas, Kraków.
Janus-Sitarz A., 2016, W poszukiwaniu czytelnika. Diagnozy, inspiracje, rekomendacje, Universitas, Kraków.
Jaskółowa E., Jędrych K., red., 2013, Nowe odsłony klasyki w szkole. Literatura XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kalwiński P., 2011, Nauczyciele poloniści wobec (nie)możliwości czytelniczych gimnazjalistów, w: Polonistyka dziś – kształcenie dla jutra, red. K. Biedrzycki et al., T. 2, Universitas, Kraków, s. 226–236.
Kaszubowska S., 2021, Mylne ścieżki ułatwień. O edycji „»Pan Tadeusz« w XXI wieku” Joanny Pawłowskiej, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie”, nr 1, s. 98–104, https://doi.org/10.12775/SE.2021.0010.
Kłakówna Z.A., 2003, Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków.
Kłakówna Z.A., Kołodziej P., Waligóra J., 2004, To lubię!. Kształcenie kulturowo-literackie. Podręcznik do języka polskiego. Klasa III liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum. Przeczytać, przeżyć, zrozumieć, skomentować, uporządkować wiedzę. Zakres podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków.
Koziołek K., 2017, Czas lektury, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Kwiatkowska-Ratajczak M., 2021, Docenić szkołę. Dydaktyczna teoria i metodyczna praktyka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Lévinas E., 1998, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Norwid C.K., 1953, Vade-mecum, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn.
Pilch A., 2003, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła podstawowa. Język polski, pobrano z: https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/podstawa-programowa-ksztalcenia-ogolnego-z-komentarzem.-szkola-podstawowa-jezyk-polski.pdf [12.08.2022].
Potulicka E., 2011, Teoretyczne podstawy neoliberalizmu a jego praktyka, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1, s. 234–257, https://doi.org/10.34767/pp.2011.01.22.
Szczukowski D., 2017, Po co i jak czytać literaturę popularną w szkole, „Jednak Książki”, nr 8, s. 187–200.
Tomaszewska G., 2021, Przeciw gotowym odpowiedziom. Literatura i dydaktyka literatury w czytelniczych spotkaniach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tomaszewski M., 2018, Jak uczyć literatury polskiej we Francji w XXI wieku, w: W kręgu (glotto)dydaktyki, red. A. Achtelik, K. Graboń, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 168–176.
Winterson J., 2017, The Art of Fiction [„The Paris Review”, no. 150, rozmawiała A. Bilger], w: Sztuka powieści. Wywiady z pisarkami z „The Paris Review”, tłum. A. Pluszka, Ł. Buchalski, wybór tekstów K. Cieślik, G. Krzymianowski, T. 2, Wrocław, s. 205–257.
Zaborowska W., 2002, Kontekstualność w nauczaniu literatury, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 5, s. 307–338.
Żurek S.J., 2020, Jak reanimować klasykę w szkole, czyli o medycynie i czytelnictwie, w: Idem, Polonistyczny autoportret dydaktyczny. Studia – rozprawy – szkice, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 87–96.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0001-7653-8315
Sandra Kaszubowska – absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z nauczaniem języka polskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą literatury XIX wieku, edukacji medialnej, strategii interpretacyjnych tekstów poetyckich, sposobów integracji kształcenia literackiego, językowego i kulturowego oraz metodyki nauczania języka polskiego jako obcego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
