Piotr Potocki, wojewoda bracławski — Hektor kamieniecki
Abstrakt
Syn hetmana koronnego Mikołaja Potockiego, po ojcu starosta kamieniecki, przed 1648 rokiem odznaczył się w batalii pod Kumejkami (1637) oraz Ochmatowem (1644), dowodząc rotą kozacką swego ojca. Od 1643 roku jako starosta kamieniecki odpowiadał za bezpieczeństwo Kamieńca Podolskiego, co miało szczególne znaczenie w czasie powstania Bohdana Chmielnickiego. W związku z przebywaniem w murach twierdzy nawet po otrzymaniu urzędu wojewody bracławskiego (1651) Piotr Potocki rzadko pojawiał się na sejmach walnych. Kilkakrotnie odpierał ataki wojsk kozacko-tatarskich próbujących zdobyć Kamieniec; uczestniczył w wyprawie białocerkiewskiej (1651) oraz żwanieckiej (1653) na czele pułku jazdy. W trakcie powstań kozackich odpowiadał za organizację wywiadu płytkiego, przekazując istotne informacje o siłach kozacko-tatarskich m.in. od hospodara mołdawskiego Bazylego Lupula. Brał udział w wyprawie wojsk koronnych (wiosna 1654) na Ukrainie w związku z poddaniem się B. Chmielnickiego Moskwie. W 1655 roku okazał się oddanym stronnikiem Jana Kazimierza, utrzymując w wierności wobec monarchy Kamieniec i podległe mu siły. Za zasługi wojenne, jako obrońca Podola i twierdzy kamienieckiej, był zalecany przez szlachtę ruską na wielu sejmikach do nagrody.
Słowa kluczowe
Kamieniec Podolski; kampania żwaniecka; Bohdan Chmielnicki; kozacy; Piotr Potocki
Bibliografia
Babka R.: Kampania ochmatowska 1654—1655. Cz. 1. „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2007, t. 43, s. 177—206.
Babka R.: Kampania ochmatowska 1654—1655. Cz. 2. „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2008, t. 45, s. 40—69.
Borek P.: Kamieniec Podolski w świetle przekazów diariuszowo-pamiętnikarskich XVII wieku. W: Kamieniec Podolski. Studia z dziejów miasta i regionu. T. 1. Red. F. Kiryk. Kraków 2000.
Chłapowski K.: Starostowie niegrodowi w Koronie 1565—1795 (materiały źródłowe). Warszawa 2017.
Ciesielski T.: Od Batohu do Żwańca. Wojna na Ukrainie, Podolu i o Mołdawię 1652—1653. Zabrze 2007.
Ciesielski T.: Sejm brzeski 1653. Studium z dziejów Rzeczypospolitej w latach 1652—1653. Toruń 2003.
Ciesielski T., Nagielski M.: Komputy wojska koronnego w latach 1651—1653. „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2003, t. 40, s. 237—273.
Czapliński W.: Dwa sejmy w roku 1652. Wrocław 1955.
Dąbrowski J.: Senat koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza. Kraków 2000.
Kersten A.: Stefan Czarniecki 1599—1665. Warszawa 1963.
Kubala L.: Wojna moskiewska rok 1654—1655. Warszawa 1910.
Lipski A.: Potocki Jakub. W: Polski słownik biograficzny. T. 28, z. 1. Wrocław 1984.
Nagielski M.: Kampania zimowo-wiosenna 1651 roku hetmana polnego koronnego Marcina Kalinowskiego przeciwko Kozakom. „Przegląd Wschodni” 1998, t. 5, z. 3 (19), s. 413—434.
Nagielski M.: Oblężenie Kamieńca Podolskiego przez siły kozackie w maju 1651 roku. „Barok” 2001, t. 8/1 (15), s. 191—197.
Nagielski M.: Potocki Jan. W: Polski słownik biograficzny. T. 28, z. 1. Wrocław 1984.
Nagielski M.: Potocki Piotr h. Pilawa. W: Polski słownik biograficzny. T. 28, z. 1. Wrocław 1984.
Nagielski M.: Zygmunt Przyjemski — generał artylerii koronnej w latach 1649—1652. W: Studia artyleryjskie. T. 3. Red. M. Giętkowski, A. Smoliński. Toruń 2012.
Niesiecki K.: Herbarz polski. T. 7. Lipsk 1841.
Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z.: Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo — doktryna — praktyka. T. 1. Wrocław 2000.
Plewczyński M.: Potocki Mikołaj. W: Polski słownik biograficzny. T. 28, z. 1. Wrocław 1984.
Rudawski J.W.: Historia polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego. T. 1. Przeł. W. Spasowicz. Petersburg—Mohylew 1855.
Serczyk W.A.: Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648—1651. Warszawa 1998.
Urzędnicy podolscy XIV—XVIII wieku. Spisy. Red. A. Gąsiorowski. Kórnik 1998.
Wójcik Z.: Feudalna Rzeczpospolita wobec umowy w Perejasławiu. „Kwartalnik Historyczny” 1954, R. LX/3, s. 76—109.
Zielińska T.: Poczet polskich rodów arystokratycznych. Tablice genealogiczne. Warszawa 1997.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
