Charakter przemian politycznych w Republice Rzymskiej w latach 60-59 przed narodzeniem Chrystusa

Norbert Rogosz

doi:10.31261/WSN.2007.07.02

Opublikowane: 2007-12-30

Tom 5 (2007)

Charakter przemian politycznych w Republice Rzymskiej w latach 60-59 przed narodzeniem Chrystusa

Norbert Rogosz

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/WSN.2007.07.02

Abstrakt

Między wyborami konsularnymi w 60 roku a uchwaleniem lex Iulia agraria przez C. Juliusza Cezara w 59 roku w Republice Rzymskiej doszło do starć, w wyniku których dominujący w Senacie optimates zostali pozbawieni realnego wpływu na sprawy państwowe, a niepodzielną władzę przejęli uczestnicy tzw. pierwszego triumwiratu, czyli C. Juliusz Cezar, Gn. Pompejusz i M. Licyniusz Krassus. W tym okresie miały miejsce zasadnicze zmiany, które całkowicie przekształciły sytuację polityczną i dotychczasowy system rządów w Rzymie. Celem autora niniejszego artykułu jest zbadanie charakteru tych zmian, a zwłaszcza ukazanie ich potencjalnego podobieństwa do zamachów stanu i rewolucji – wydarzeń równie radykalnych i dających podobne rezultaty. Przeprowadzone analizy pozwoliły ustalić, że porozumienie między Cezarem, Pompejuszem i Krassusem było przez nich maskowane, a przez pewien czas utrzymywane w tajemnicy. Wykazywało ono również cechy typowe dla spisków i konspiracji, które od początków istnienia Republiki dążyły do przejęcia władzy. Ich sojusz był wymierzony przeciwko Republice i miał charakter antypaństwowy. Triumwirowie eliminowali swoich przeciwników nie tylko środkami politycznymi, lecz także poprzez walkę zbrojną, wykorzystując uzbrojonych zwolenników. Doprowadziło to do usunięcia antagonistów ze sceny politycznej oraz do dominacji nad przestrzenią publiczną. Po przejęciu władzy w Rzymie przez Cezara, Pompejusza i Krassusa zabrakło wolności słowa, opozycja stała się bezradna, a niektóre, nawet najważniejsze, instytucje państwowe zostały sparaliżowane. Według starożytnych polityków i autorów wielu tekstów źródłowych sytuacja ta doprowadziła do poważnego kryzysu Republiki, pogłębiła jej upadek, a nawet – w sposób niezauważalny – zapoczątkowała kres republikańskiego systemu, co okazało się katastrofalne dla Rzymu. Te ustalenia pozwalają wysunąć sugestię, że wydarzenia, które miały miejsce w Rzymie w latach 60-59 p.n.e., oraz wynikające z nich zmiany polityczne, miały wiele cech charakterystycznych dla rewolucji i zamachów stanu.

Słowa kluczowe:

Starożytny Rzym , Republika rzymska , I triumwirat , Gajusz Juliusz Cezar , Gnejusz Pompejusz , Marek Krassus

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Rogosz, N. (2007). Charakter przemian politycznych w Republice Rzymskiej w latach 60-59 przed narodzeniem Chrystusa. Wieki Stare I Nowe, 5, 9–38. https://doi.org/10.31261/WSN.2007.07.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Bibliografia

Afzelius A.: Die politische Bedeutung des jüngeren Cato. Classica et Mediaevalia 1941, 4.
Google Scholar

Alexander M.C.: Trials in the Late Roman Republic, 149 B.C. to 50 B.C. Toronto-Buffalo-London 1990.
Google Scholar

Allen W.: The „Vettius Affair” Once More. „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 1951, 81.
Google Scholar

Badian E.: Publicans and Sinners. Ithaca-London 1983.
Google Scholar

Bengtson H.: Römische Geschichte. Republik und Kaiserzeit bis 284 n. Chr. München 1973.
Google Scholar

Bernett M.: Causarum cognitio. Ciceros Analysen zur politischen Krise der späten römischen Republik. In: Palingenesia. Bd. 51. Stuttgart 1995.
Google Scholar

Bersanetti G.M.: La tradizione antica e l’opinione degli storici moderni sul „Primo Triumvirato”. „Rivista indo-greco-italica di filologia, lingua, antichità” 1927, 11.
Google Scholar

Bersanetti G.M.: Quando fu conclusa l'alleanza fra Cesare, Pompeo e Crasso? Palermo 1924.
Google Scholar

Betti E.: La crisi della repubblica e la genesi del principato in Roma. Romae 1982.
Google Scholar

Bleicken J.: Cicero und die Ritter. In: Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Phil.-hist. Kl., dr. Folge. Nr. 213. Göttingen 1995.
Google Scholar

Boak A.E.R., Sinnigen W.G.: A History of Rome to A.D. 565. New York-London 1965.
Google Scholar

Brodersen K.: Appian und sein Werk. In: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung. Hrsg. H. Temporini, W. Haase. T. 2: Principát. Bd. 34, 1. Berlin-New York 1993.
Google Scholar

Broughton T.R.S.: The Magistrates of the Roman Republic. Vol. 2: 99 B.C. - 31 B.C. New York 1952.
Google Scholar

Brunt P.A.: Social Conflicts in the Roman Republic. London 1971.
Google Scholar

Brutscher C.: Analysen zu Suetons Divus Julius und der Parallelüberlieferung. Bern-Stuttgart 1958.
Google Scholar

Burckhardt L.A.: Politische Strategien der Optimaten in der späten römischen Republik. In: Historia Einzelschriften. H. 57. Stuttgart 1988.
Google Scholar

Canfora L.: Giulio Cesare. Roma-Bari 1999.
Google Scholar

Carcopino J.: Cicero. The Secrets of his Correspondence. Vol. 1-2. New York 1969.
Google Scholar

Carcopino J.: Jules César. Paris 1968.
Google Scholar

Cary M., Scullard H.H.: Dzieje Rzymu. T. 1. Warszawa 1992.
Google Scholar

Cassola F., Labbruna L.: Linee di una storia delle istituzioni repubblicane. Napoli 1991.
Google Scholar

Christ K.: Krise und Untergang der römischen Republik. Darmstadt 1979.
Google Scholar

Crawford M.H.: The lex Iulia agraria. „Athenaeum” 1989, 67.
Google Scholar

Cytowska M., Szelest H.: Literatura rzymska. Okres augustowski. Warszawa 1990.
Google Scholar

Dahlheim W.: Julius Cäsar. München-Zürich 1987.
Google Scholar

De Martino F.: Storia. Vol. 2. Napoli 1973; Vol. 3. Napoli 1973.
Google Scholar

Dickinson J.: Death of a Republic. Politics and Political Thought at Rome 59–44 B.C. New York-London 1963.
Google Scholar

Drumann W., Groebe P.: Geschichte Roms in seinem Übergänge von dem republikanischen zur monarchischen Verfassung. Bd. 3. Leipzig 1906.
Google Scholar

Fehrle R.: Cato Uticensis. Darmstadt 1983.
Google Scholar

Ferenczy E.: Caesar und die Populären. „Klio” 1991, 73.
Google Scholar

Ferrill A.: The Wealth of Crassus and the Origins of the First Triumvirate. „The Ancient World” 1978, 1.
Google Scholar

Gabba E.: Appiano e la storia delle guerre civili. Firenze 1956.
Google Scholar

Garzetti A.: M. Licinio Crasso. „Athenaeum” 1944, 22.
Google Scholar

Gelzer M.: Caesar. Der Politiker und Staatsmann. Wiesbaden 1960.
Google Scholar

Gotlieb G.: Zur Chronologie in Caesars erstem Konsulat. „Chiron” 1974, 4.
Google Scholar

Greenhalgh P.: Pompey, the Roman Alexander. London 1980.
Google Scholar

Gruen E.S.: The Last Generation of the Roman Republic. Berkeley-Los Angeles-London 1974.
Google Scholar

Hanslik R.: Cicero und das erste Triumvirat. „Rheinisches Museum” 1955, 98.
Google Scholar

Heaton J.W.: Mob Violence in the Late Roman Republic 133-49 B.C. Urbana 1939.
Google Scholar

Heitland W.E.: The Roman Republic. Vol. 3. Cambridge 1923.
Google Scholar

Hillard T.W.: Plutarch’s Late-Republican Lives: Between the Lines. „Antichton” 1987, 21.
Google Scholar

Hofmann F.: Der römische Senat zur Zeit der Republik. Berlin 1847.
Google Scholar

Hofmann-Löbl I.: Die Calpurnii. Frankfurt a.M. 1996.
Google Scholar

Homo L.: Les institutions politiques romaines. De la Cité à l'État. Paris 1970.
Google Scholar

Iluk J.: Kilka uwag o roli M. Licyniusza Krassusa w I triumwiracie. W: Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Historia 1. Gdańsk 1972.
Google Scholar

Jehne M.: Caesar. München 1997.
Google Scholar

Jones C.D.: Plutarch and Rome. Oxford 1971.
Google Scholar

Keaveney A.: Lukullus. Warszawa 1998.
Google Scholar

Korpanty J.: Rozwój politycznej roli jednostki w Republice Rzymskiej i jego odbicie w literaturze. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
Google Scholar

Kumaniecki K.: Cyceron i jego współcześni. Warszawa 1989.
Google Scholar

Kumaniecki K.: Literatura rzymska. Okres cyceroński. Warszawa 1977.
Google Scholar

Leach J.: Pompey the Great. London 1978.
Google Scholar

Libero L. de: Obstruktion. Politische Praktiken im Senat und in der Volksversammlung der ausgehenden römischen Republik (70-49 v. Chr.). In: Hermes Einzelschriften. H. 59. Stuttgart 1992.
Google Scholar

Linderski J.: Constitutional Aspects of the Consular Elections in 59 B.C. „Historia” 1965, 14.
Google Scholar

Linderski J.: Rzymskie zgromadzenie wyborcze od Sulli do Cezara. Wrocław-Warszawa-Kraków 1966.
Google Scholar

Lintott A.: Cassius Dio and the History of the Late Roman Republic. In: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung. Hrsg. H. Temporini, W. Haase. T. 2: Principát. Bd.34. Berlin-New York 1997.
Google Scholar

Lintott A.: The Constitution of the Roman Republic. Oxford 1999.
Google Scholar

Lintott A.W.: Violence in Republican Rome. Oxford 1968.
Google Scholar

Łoposzko T.: Historia społeczna republikańskiego Rzymu. Warszawa 1987.
Google Scholar

Łoposzko T.: Tajne intrygi polityczne Marka Krassusa w latach 61–56 przed n.e.? W: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sect. F, 28. Lublin 1973.
Google Scholar

Marshall B.A.: Crassus. A Political Biography. Amsterdam 1976.
Google Scholar

Martino F. de : Storia della costituzione romana. Vol. 3. Napoli 1973.
Google Scholar

Maškin N.A.: Principát Avgusta. Moskva-Leningrad 1949.
Google Scholar

McDermott W.C.: Vettius ille, ille noster index. „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 1949, 80.
Google Scholar

Meier Ch.: Caesar. München 1986.
Google Scholar

Meier Ch.: Das Kompromiss-Angebot an Caesar i. J. 59 v. Chr. „Museum Helveticum” 1975, 32.
Google Scholar

Meier Ch.: Res publica amissa. Eine Studie zu Verfassung und Geschichte der späten römischen Republik. Wiesbaden 1966.
Google Scholar

Meier Ch.: Untersuchungen zur römischen Innenpolitik zwischen 63 und 56 v. Chr. Diss. Heidelberg 1956.
Google Scholar

Meier Ch.: Zur Chronologie und Politik in Caesars erstem Konsulat. „Historia” 1961, 10.
Google Scholar

Meyer E.: Caesars Monarchie und das Principát des Pompejus. Stuttgart-Berlin 1922.
Google Scholar

Millar F.: A Study of Cassius Dio. Oxford 1964.
Google Scholar

Mispoulet J.-B.: La vie parlementaire à Rome sous la République: Essai de reconstitution des séances historiques du sénat romain. Paris 1899.
Google Scholar

Mitchell T.N.: Cicero, Pompey and the Rise of the First Triumvirate. „Traditio” 1973, 29.
Google Scholar

Mommsen Th.: Römisches Staatsrecht. Bd. 2,1. Leipzig 1877; Vol. 3,1. Leipzig 1887; Bd. 3,2. Leipzig 1888.
Google Scholar

Neuendorff A.: Die römischen Konsulwahlen von 78–49 v. Chr. Breslau 1913.
Google Scholar

Niccolini G.: Fasti dei tribuni della plebe. Milano 1934.
Google Scholar

Ooteghem J. van : Lucius Licinius Lucullus. Ed. Acad. Roy. deBelg, [b.m.w.] 1959.
Google Scholar

Perowne St.: Death of the Roman Republic. London 1969.
Google Scholar

Piotrowicz L.: Dzieje rzymskie. Warszawa 1934.
Google Scholar

Piotrowicz L.: w: Appian z Aleksandrii. Historia rzymska. T. 2. Wrocław 1957.
Google Scholar

Rogosz N.: Rzymskie grupy społeczne a przemiany polityczne w Republice na przełomie lat sześćdziesiątych i pięćdziesiątych I wieku przed Chrystusem. W: Electrum. Vol. 4. Red. Dąbrowa E. Kraków 2000.
Google Scholar

Ross Taylor L.: Caesar and the Roman Nobility. „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 1942, 73.
Google Scholar

Ross Taylor L.: Caesar's Agrarian Legislation and his Municipal Policy. In: Studies in Roman Economic and Social History, in Honor of Allan Chester Johnson. Princeton-New Jersey 1951.
Google Scholar

Ross Taylor L.: Caesars Early Career. „Classical Philology” 1941, 36.
Google Scholar

Ross Taylor L.: On the Chronology of Caesar First Consulship. „American Journal of Philology” 1951, 72.
Google Scholar

Ross Taylor L.: Party Politics in the Age of Caesar. Berkeley-Los Angeles 1949.
Google Scholar

Ross Taylor L.: The Date and the Meaning of the Vettius Affair. „Historia” 1950, 1.
Google Scholar

Ross Taylor L.: The Dating of the Maior Legislation and Elections in Caesar's First Consulship. „Historia” 1968, 17.
Google Scholar

Rossi R.F.: La congiura di Vettio. „Annali Triestini” 1951, 21.
Google Scholar

Rotondi G.: Leges publicae populi Romani. Hildesheim 1962.
Google Scholar

Rowland R.J.: Crassus, Clodius and Curio in the Year 59 B.C. „Historia” 1966, 15.
Google Scholar

Ryan F.X.: Bibulus as President of the Senate. „Latomus” 1996, 55.
Google Scholar

Saj J.S.: Rola Cezara w dziele tworzenia „pierwszego triumwiratu”. W: Antiquitas. T. 12. Red. Konik E. Wrocław 1984.
Google Scholar

Sanders H.A.: The So-called first Triumvirate. „Memoirs of the American Academy in Rome” 10, 1932.
Google Scholar

Schneider W.Ch.: Vom Handeln der Römer. Kommunikation und Interaktion der politischen Führungsschicht vor Ausbruch der Bürgerkriegs im Briefwechsel mit Cicero. Hildesheim-Zürich-New York 1998.
Google Scholar

Seager R.: Pompey. A Political Biography. Berkeley-Los Angeles 1979.
Google Scholar

Smith R.E.: The Failure of the Roman Republic. Cambridge 1955.
Google Scholar

Smith R.E.: The Significance of Caesar’s Consulship in 59 B.C. „Phoenix” 1964, 18.
Google Scholar

Stanton G.R., Marshall B.A.: The Coalition between Pompeius and Crassus 60–59 B.C. „Historia” 1975, 24.
Google Scholar

Steidle W.: Sueton und die antike Biographie. München 1951.
Google Scholar

Sumner G.V.: The Truth about Velleius Paterculus: Prolegomena. „Harvard Studies in Classical Philology” 1970, 74.
Google Scholar

Syme R.: The Roman Revolution. Oxford 1960.
Google Scholar

Thommen L.: Das Volkstribunat der späten römischen Republik. In: Historia Einzelschriften. H. 59. Stuttgart 1989.
Google Scholar

Utczenko S.L.: Kryzys i upadek republiki w starożytnym Rzymie. Warszawa 1973.
Google Scholar

Van Ooteghem J.: Pompée le Grand, bâtisseur d’empire. Louvain-Namur-Paris 1954.
Google Scholar

Vanderbroeck P.J.J.: Popular Leadership and Collective Behavior in the Late Roman Republic (ca 80-50 B.C.). Amsterdam 1987.
Google Scholar

Ward A.M.: Marcus Crassus and the Late Roman Republic. Columbia-London 1977.
Google Scholar

White P.: Julius Caesar and the Publication of Acta in the Late Republican Rome. „Chiron” 1997, 27.
Google Scholar

Will W.: Julius Caesar. Eine Bilanz. Stuttgart-Berlin-Köln 1992.
Google Scholar

Willems P.: Le Sénat de la République romaine. Vol. 1. Louvain-Paris-Berlin 1885.
Google Scholar

Yakobson A.: Elections and Electioneering in Rome. A Study in the Political System of the Late Republic. Historia Einzelschriften, H. 128. Stuttgart 1999.
Google Scholar

Zecchini G.: La data del cosiddetto „primo triumvirato”. Rendiconti dell’Istituto Lombardo, Classe di Lettere, Scienze morali e storiche 1975.
Google Scholar

Zecchini G.: L'opposizione a Cesare nel 59 nell'interpretazione storiografica ottimate. In: Aspetti dell’opinione pubblica nel mondo antico. Ed. Sordi M. Milano 1978.
Google Scholar

Tom 5 (2007)
Opublikowane: 2025-08-13

ISSN: 1899-1556

eISSN: 2353-9739

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Licencja CC

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Prześlij tekst

Charakter przemian politycznych w Republice Rzymskiej w latach 60-59 przed narodzeniem Chrystusa

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Norbert Rogosz

Informacje