Małpia gramatyka? Porównanie potencjału kombinatorycznego ludzi i szympansów (studium przypadku)
Abstrakt
The article is a case study of a chimpanzee bonobo – Kanzi. The author of the paper aims at providing a comparison of formal (mathematical) and empirical (linguistic, psychological, biological) results of research on the grammar of human and non -human language or codes. The content of the paper focuses on the issues relating to the power of grammatical combinations. The author seeks to answer the question: What differentiates human and animal communication?
Słowa kluczowe
Kanzi; grammar; combinatorics; structure
Bibliografia
Aitchison J.: Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki. Tłum. M. Czarnecka. Warszawa 1991, s. 232–276.
Aitchison J.: Ziarna mowy. Tłum. M. Sykurska‑Derwojed. Warszawa 2002, s. 153–154.
Allen J.S.: Życie mózgu. Ewolucja człowieka i umysłu. Tłum. K. Dzięcioł. Warszawa 2011, s. 331–386.
Bever T.G.: The cognitive basis for linguistic structures. W: Cognition and the development of language. Ed. J.R. Hayes. New York 1970, s. 270–362.
Bielicki T., K. Fiałkowski: Homo przypadkiem sapiens. Warszawa 2008.
Chomsky N.: Three models for the description of language. “IRE Transactions on Information Theory” 1956, s. 113–123.
Evans V.: Leksykon językoznawstwa kognitywnego. Kraków 2009.
Friederici A.D.: The brain basis of language processing, From structure to function. “Physiological Reviews” 2011, 91(4), s. 1357–1392.
Greenfield P.M., E.S. Savage Rumbaugh: Imitation, grammatical development, and the invention of protogrammar by an ape. W: Biological and behavioral determinants of language development. Eds. N. Krasnegor, D. Rumbaugh, R. Schiefelbusch, M. Studdert Kennedy. Hillsdale 1991, s. 235–258.
Greenfield P.M., E.S. Savage Rumbaugh: Grammatical com¬bination in Pan paniscus: Processes of learning and invention in the evolution and development of language. W: „Language” and intelligence in monkeys and apes: Comparative developmental perspectives. Eds. S.T. Parker, K.R. Gibson. Cambridge 1990, s. 540–578.
Hauser M.C., N. Chomsky, W.C. Fitch: The Faculty of Language: What Is It, Who Has It, and How Did It Evolve? “Science” 2002 (298), s. 1569–1579.
Hopcroft J., R. Motwani, J. Ullman: Wprowadzenie do teorii automatów, języków i obliczeń. Warszawa 2005.
Johansson S.: Origins of language: Constraints on Hipotheses. Amsterdam 2005.
Just M.A., V.L. Cherkassky, S. Aryal, T.M. Mitchell: A Neurosemantic Theory of Concrete Noun Representation Based on the Underlying Brain Codes. „Plos ONE” 2010, vol. 5(1), s. 1–18.
Kieraś W.: Schwyzertuutsch, Bambara i języki bezkontekstowe. „Studia Semiotyczne” 2010, nr 27, s. 135–149.
Kimball J.: Seven principles of surface structure parsing in natural language. “Cognition” 1973, 2, 15–47.
Nowak T.: Czy język mógł powstać samorzutnie? O pewnej koincydencji w ewolucji języka. W: Biological Turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej. Red. D. Wężowicz Ziółkowska, E. Wieczorkowska. Katowice 2016.
Nowak T.: Jak mózg/umysł przetwarza język/mowę? Zarys pewnego scenariusza. „Polonica” 2016, XXXV, s. 111–144.
Nowak T.: Przyczynek do studiów nad biologiczną ewolucją komunikacji. Na tropie pewnej hipotezy. „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” 2015, nr 1, s. 133–147.
Pogonowski J.: Ile jest języków? „Investigationes Linguistica” 2016, vol. XIV, Poznań, s. 1–12.
Pollick A.S., F.B.M. de Waal: Ape gestures and language evolution. “Procedings of the National Academy of Sciences of the USA” 2007, nr 104, s. 8184–8189.
Ramachandran V.S.: Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg? Tłum. A. i M. Binderowie, E. Józefowicz. Warszawa 2012, s. 173–210.
Uniwersytet Śląski Polska
http://orcid.org/0000-0001-6044-113X
Dr hab., adiunkt w Zakładzie Leksykologii i Semantyki w Instytucie Języka Polskiego na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego. Przedmiot jego badań stanowi semantyka i gramatyka współczesnego języka polskiego, zwłaszcza następujące zagadnienia: eksplikacja znaczeń wybranych jednostek języka i formalny opis polszczyzny. W nie mniejszym stopniu interesuje się również metalingwistyką, np. na podstawie zgromadzonego materiału językowego testuje różne modele lingwistyczne. Jest autorem kilkudziesięciu prac (artykułów i książek).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
