Znikające pręty. U progu trzeciego wieku ogrodów zoologicznych
Abstrakt
In the past three hundred years zoological gardens have undergone a series of profound conceptual and organisational changes. This article provides a brief historical outlook on the evolution of zoos from royal menageries to modern facilities, focusing on its most striking aspect – the gradual transformation from bare exhibitions of animal species into representations of whole habitats. The author presents a few main historical factors leading to that change and outlines possible paths of future development.
Słowa kluczowe
animals; animal welfare; anthropocentrism; speciesism; zoos; zoological gardens
Bibliografia
Baratay, Eric. Zoo: A History of Zoological Gardens in the West. London: Reaktion Books, 2004.
Couper, Rachel. “Placing the Origins of the Zoo An Architectural Analysis of the Metamorphosis of the Menagerie into the Zoological Garden” in Proceedings of the Society of Architectural Historians, Australia and New Zealand: 30, Open, edited by Alexandra Brown and Andrew Leach. Gold Coast, Qld: SAHANZ: vol. 1 (2013):235-246.
Crist, Eileen. Images of Animals: Anthropomorphism and Animal Mind. Philadelphia: Temple University Press, 1999
Dombrowski, Daniel A. Hartshorne and the Metaphysics of Animal Right. Albany: State University of New York Press, 1988.
Flannery, Tim. The Future Eaters: An Ecological History of the Australasian Lands and People. New York: Grove Press, 2002.
Hoczyk, Julia. „Posthumanizm a podmiotowość nie-ludzkich zwierząt. Przegląd wybranych problemów komunikacji międzygatunkowej i „międzypodmiotowej”. In Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, edited by Anna Barcz and Magdalena Dąbrowska, 137 – 152. Lublin: E-naukowiec, 2014.
Hutchins, Michael, William G. Conway. “Beyond Noah's Ark: the Evolving Role of Modern Zoological Parks and Aquariums in Field Conservation”. International Zoo Yearbook, vol. 34 (1995): 117-130.
Jakubowicz-Prokop, Zofia. “Zooptykon. O zwierzętach i ludziach w dziewiętnastowiecznych ogrodach zoologicznych”. In Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, edited by Anna Barcz and Magdalena Dąbrowskiej,153-166. Lublin: E-naukowiec, 2014.
Jamieson, Dale. Morality’s Progress: Essays on Humans, Other Animals, and the Rest of Nature. Oxford: Clarendon Press, 2002.
Johnson, Chris. Australia’s Mammal Extinctions. A 50 000 year history. New York: Cambridge University Press, 2006.
Kolbert, Elizabeth. The Sixth Extinction. An Unnatural History. New York: Henry Holt and Co., 2014.
Lejman, Jacek. „Filozoficzne źródła naszego stosunku do zwierząt. Aksjologiczny status zwierząt i ludzi“. ETHOS no. 2 (2013): 67-95.
Morris, Desmond. The Human Zoo. A Zoologist’s Study of the Urban Animal. New York / Tokyo: Kodansha International, 1996.
Nowicki, Tomasz. „Zoo jako rozrywka”. Ars Educandi no.14 (2017): 139-151.
Papież, Franciszek. Encyklika. Laudato Si. Wrocław: Wydawnictwo Tum, 2015.
Pasieka, Paweł. „Kartezjańska koncepcja zwierzęcia-maszyny”. Filo-Sofija nr 2 (17) (2012):51-64.
Polinger, Foster Karen. „The Earliest Zoos and Gardens”. Scientific American, vol. 281 (1) (1999):48-55.
Poliquin, Rachel. The Breathless Zoo: Taxidermy and the Cultures of Longing. University Park: Penn State University Press, 2012.
Regan, Tom. Are Zoos Morally Defensible? In Ethics on the ark: zoos, animal welfare, and wildlife conservation, edited by Elizabeth Stevens, Bryan G. Norton, Terry Maple, Michael Hutchins, 38-51. Washington: Smithsonian Institution Press, 1995.
Rothfels, Nigel. Savages and Beasts. The Birth of Modern Zoo. Baltimore: John Hopkins University Press, 2002.
Ritvo, Harriet. The English and Other Creatures. Harvard: Harvard University Press, 1987.
Singer, Peter. Animal Liberation. New York: Harper Collins, 1975.
Singer, Peter. Practical Ethics. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
Stuart, Anthony. “Who (or what) killed the giant armadillo?” New Scientist 1517 (111) (1986):29-32.
Veselovský, Zdeněk. Všední den v pražské zoo. Praga: Albatros, 1990.
Wynne, Clive D.L... „What Are Animals? Why Anthropomorphism is Still Not a Scientific Approach to Behavior”. Comparative Cognition & Behavior Reviews, vol.2 (2007):125-135.
https://orcid.org/0000-0002-6352-8617
Dariusz Jedzok – mgr, absolwent Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Miłośnik przyrody, podróżnik, tłumacz i dziennikarz. Prowadzi wykłady podróżnicze oraz warsztaty dziennikarskie. Obecnie mieszka w Sydney.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
