Reminiscencje dzieciństwa — uwagi na marginesie kreatywnego pisania w glottodydaktyce polonistycznej
Abstrakt
Artykuł stanowi refleksję na temat pracy z tekstem literackim na lekcjach języka polskiego jako obcego, na których kontakt z utworem służy przede wszystkim nauce języka. Ważne jest doskonalenie pisania, kompetencji tekstotwórczych. Przedstawiono konceptualizacje dzieciństwa w wybranych tekstach paraliterackich, które powstały jako wynik kreatywnych ćwiczeń transformacyjnych wiersza Zbigniewa Herberta. Na końcu ukazano rozważania dotyczące uczniów z kontekstem migracyjnym i ich potrzeb edukacyjnych. Zasugerowano przydatność opisanej metody również w przypadku pracy z taką grupą docelową, a także konieczność łączenia doświadczeń dydaktyki i glottodydaktyki polonistycznej.
Słowa kluczowe
Zbigniew Herbert; kreatywne pisanie; umiejętności językowe; nauczanie polskiego jako języka obcego; nauczanie polskiego jako języka ojczystego
Bibliografia
Bernacka-Langier A. i in., 2010, Ku wielokulturowej szkole w Polsce. Pakiet edukacyjny z programem nauczania języka polskiego jako drugiego dla I, II i III etapu kształcenia (w szkołach m.st. Warszawy), Warszawa. https://um.warszawa.pl/documents/21449838/21614882/ku_wielokulturowej_szkole.pdf/df208b29-4369-2169-a65b-4eb6df325fdb?t=1634497737318 [data dostępu: 29.08.2022].
Białek K., red., 2015, Międzykulturowość w szkole. Poradnik dla nauczycieli i specjalistów, Warszawa. http://bc.ore.edu.pl/Content/759/Miedzykulturowosc_w_szkole+1.pdf [data dostępu: 28.08.2022].
Bogunia-Borowska M., red., 2006, Dziecko w świecie mediów i konsumpcji, Kraków.
Callois R., 1997, Gry i ludzie, tłum. Tatarkiewicz A., Żurowska M., Warszawa.
Ciesielska-Musameh R., 2017, Literatura w nauczaniu cudzoziemców. Poradnik metodyczny. Część druga: Praca z tekstem literackim na zajęciach językowych. http://docplayer.pl/39455545-Literatura-w-nauczaniu-cudzoziemcow.html [dostęp: 28.08.2022].
Cudak R., 2010, Edukacja literacka na kursach języka polskiego jako obcego, w: Achtelik A., Kita M., Tambor J., red., Sztuka i rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, t. 2, Katowice.
Cudak R., Hajduk-Gawron W., 2016, Problematyka adaptacji tekstu w edukacji literackiej cudzoziemców, w: Jaskółowa E., Krzyżyk D., Niesporek-Szamburska B., Wójcik-Dudek M., red., przy współpr. Jagodzińskiej D. i Zok-Smoły A., Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki, t. 1, Katowice.
Cummins J., 2008, BISC and CALP: Empirical and Theoretical Status of the Distinction, in: B. Street, N.H. Hornberg, eds., New Encyclopedia of Language and Education, 2nd Edition, vol. 2: Literacy, New York.
Czerkies T., 2012, Tekst literacki w nauczaniu języka polskiego jako obcego (z elementami pedagogiki dyskursywnej), Kraków.
Czerkies T., 2019, Literackie lustro kultury. Literatura polska w ćwiczeniach dla obcokrajowców, poziom B.1.2—C.1, Kraków.
Dyduchowa A., 1984, Próba klasyfikacji metod kształcenia sprawności językowej, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 5, Kram J., Polański E., red. Dyduchowa A.,1988, Metody kształcenia sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków.
ESOKJ, 2003: Europejski system opisu kształcenia językowego. Uczenie się — nauczanie — ocenianie, W. Martyniuk, przeł. Warszawa.
Gębal P.E., Miodunka W.T., 2020, Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego, Warszawa.
Hajduk-Gawron W., red., 2015, Adaptacje II. Transfery kulturowe, Katowice.
Hajduk-Gawron W., Madeja A., red., 2013, Adaptacje I. Język — literatura — sztuka, Katowice.
Hajduk-Gawron W., Pospiszil K., red., 2018, Adaptacje III. Implementacje, konwergencje, dziedziczenie, Katowice.
ISJP, 2000: Inny słownik języka polskiego, Bańko M., red, t. 1—2, Warszawa.
Karolak C., 1999, Dydaktyka literatury wobec potrzeb nauki języka w warunkach obcokulturowych, Poznań.
Kita M., 1998, Wybieram gramatykę! Gramatyka języka polskiego w praktyce (dla cudzoziemców zaawansowanych), t. 1—2, Katowice.
Kłakówna Z.A., 1993a, Sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV—VI. Metodyczny podręcznik nauczyciela, Warszawa.
Kłakówna Z.A., 1993b, Sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV—VI. Zeszyt ucznia, Warszawa.
Kłakówna Z.A., Steczko I., Wiatr K., 2003a, Sztuka pisania. Podręcznik do języka polskiego, klasy 1—3 gimnazjum. Ćwiczenia redakcyjno-stylistyczne. Książka nauczyciela, Kraków.
Kłakówna Z.A., Steczko I., Wiatr K., 2003b, Sztuka pisania. Podręcznik do języka polskiego, klasy 1—3 gimnazjum. Ćwiczenia redakcyjno-stylistyczne. Książka ucznia, Kraków.
Kłakówna Z.A., Wiatr K., 2006, Nowa sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV—VI, Kraków.
Kołodziejska E., 2009, Lekcje CLIL, w: Komorowska H., red., Skuteczna nauka języka obcego. Struktura i przebieg zajęć językowych, Warszawa.
Koziołkiewicz E., 2020, Tokarczuk dla wszystkich. Adaptacja tekstu prozatorskiego do nauczania języka polskiego jako obcego na niższych poziomach zaawansowania, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 30, Jaskółowa E., Dobrotová I., red. Kozłowski A., 1991, Literatura piękna w nauczaniu języków obcych, Warszawa.
Lipińska E., Seretny A., 2012, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków.
Łukasiewicz J., 2001, Herbert, Wrocław.
Michułka D., 2004, Miejsce literatury w nauczaniu cudzoziemców. Propozycja antologii, w: Dąbrowska A., red., Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym. Materiały z międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia „Bristol”, Wrocław.
Miodunka W.T., i in., 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza — stan — perspektywy, Katowice.
Mrozowska H., 2001, Tekst literacki jako strategia dydaktyczna w nauce języka obcego, „Języki Obce w Szkole”, nr 3.
Niesporek-Szamburska B., 2018, Kompetencja tekstotwórcza w języku odziedziczonym, czyli o kreacji i zabawie w procesie tworzenia tekstów, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2(22): Niesporek-Szamburska B., red., Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych.
Niesporek-Szamburska B., red., 2018, „Postscriptum Polonistyczne” nr 2(22): Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych.
Opacka-Walasek D., 2001, Czytając Herberta, Katowice.
Pamuła-Behrens M., Marta Szymańska M., 2017, W polskiej szkole. Materiały do pracy z uczniami z doświadczeniem migracji. Przewodnik. https://www.ore.edu.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=16877 [data dostępu: 28.08.2022].
Pamuła-Behrens M., Szymańska M., 2018, Metodyka nauczania języka edukacji szkolnej uczniów z doświadczeniem migracji. Metoda JES-PL — matematyka, Kraków. http://metodajes.pl/wp-content/uploads/2020/05/Metodyka-nauczania-je%CC%A8zykaedukacji-szkolnej-ucznio%CC%81w-z-dos%CC%81wiadczeniem-migracji.-Metoda-JES-PL-matematyka.pdf [data dostępu: 28.08.2022].
Pamuła-Behrens M., Szymańska M., 2019, Program nauczania języka polskiego jako drugiego dla oddziałów przygotowawczych, Kraków. http://fundacjareja.eu/wp-content/uploads/2015/11/Program-nauczania-je%CC%A8zyka-polskiego-jako-drugiego-dlaoddzia%C5%82o%CC%81w-przygotowawczych-w-szkole-podstawowej.pdf [data dostępu: 29.08.2022]
Polański E., Orłowa K., 1993, Kształcenie językowe w klasach 4—8. Poradnik metodyczny, Warszawa.
Postman N., 2001, W stronę XVII stulecia. Jak przeszłość może doskonalić naszą przysość, Frąc R. przeł., Warszawa.
Próchniak W., 2012, Klucz do wierszy. Poezja w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Lublin.
Próchniak W., 2022, Rewolucja funkcjonalna. O literackich i kulturowych aspektach nauczania języka polskiego jako obcego, „Poradnik Językowy”, nr 1.
Seretny A., 2014, Czytanie ekstensywne — tekst w perspektywie glottodydaktycznej, „Postscriptum Polonistyczne” nr 1(13), Bąk M., Nęcka A., red., Katowice.
Seretny A., 2018, Język szkolnej edukacji w perspektywie glottodydaktycznej — zarys problematyki, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2(22): Niesporek-Szamburska B., red., Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych.
Seretny A., Lipińska E., red., 2021, Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty — dylematy — trendy, Kraków.
Seretny A., 2006, Nauka o literaturze i teksty literackie w nauczaniu języka polskiego jako obcego/drugiego, w: Lipińska E., Seretny A., red., Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, Kraków.
Smolińska-Theiss B., 2003, Dzieciństwo, w: Pilch T., red., Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1: A—F, Warszawa.
Staff L., 1985, Wybór poezji, wybór i wstęp Jastrun M., oprac. przypisów Bojarska M., Wrocław.
Szałastra-Rogowska B., 2017, Literatura bliska i daleka. Szkice z zakresu glottodydaktyki, Katowice.
Szybura A., 2016, Nauczanie języka polskiego i francuskiego jako języków edukacyjnych. Ujęcie porównawcze, w: Janowska I., Gębal P.E., red., O lepsze jutro studiów polonistycznych w Polsce, Kraków.
Szymborska K., 2013, W laboratorium „children studies”. Dziecko i dzieciństwo w nowoczesnym dyskursie, w: Niesporek-Szamburska B., Wójcik-Dudek M., red., Nowe opisywanie świata. Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży w kręgach oddziaływań, Katowice.
Tsai N., 2010, Tekst literacki a metody nauczania języków obcych, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 17: Zarzycka G., Rudziński G., red., Teksty i podteksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego — 2, Łódź.
Turkowska E., 2006a, O pożytkach z literatury na lekcji języka obcego, „Języki Obce w Szkole”, nr 4.
Turkowska E., 2006b, Metody pracy z tekstem literackim na lekcji języka obcego, „Języki Obce w Szkole”, nr 6.
Turkowska E., 2009, Praca z liryką na lekcji języka obcego dla początkujących, „Języki Obce w Szkole”, nr 4.
USJP 2003: Uniwersalny słownik języka polskiego, Dubisz S., red., t. 1—4, Warszawa.
Wacławek M. [w oprac.], Homo faber w (glotto)dydaktyce polonistycznej. O twórczym wykorzystaniu wzoru i roli nauczyciela.
Wacławek M., 2020, Od adaptacji do spektaklu na motywach dzieła — z doświadczeń glottodydaktycznych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio N — Educatio Nova”, nr 5.
Wacławek M., 2021, Plus minus wiersz — o metodzie analizy i twórczego wykorzystania wzorów na lekcji języka polskiego jako obcego, w: Wieczorek I., Roter-Bourkane A., Glottodydaktyka polonistyczna. Strategie — wartości — wyzwania, Poznań.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-3307-5338
Doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, członek Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną UŚ, w latach 2013–2020 lektor języka polskiego na Uniwersytecie w Lublanie (Słowenia), wcześniej (2008–2012) na Uniwersytecie Debreczyńskim (Węgry). Od 2003 roku związana ze Szkołą Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego, a od czasów studiów doktoranckich (2006) z Katedrą Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół językowego obrazu świata, stereotypów językowo-kulturowych, ekolingwistyki, prawideł wymowy, języka reklamy i frazeologii oraz dydaktyki polonistycznej i glottodydaktyki, w tym warsztatów teatralnych i wykorzystania tekstów literackich na lekcjach języka polskiego jako obcego. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych z wymienionej tematyki, współautorka książek O Polakach i Słoweńcach – w kręgu językowo-kulturowych stereotypów (2022) oraz Czas na… Język i dydaktyka w badaniach młodych naukowców (2015), a także współredaktorka tomu poświęconego prof. N. Ježowi: Sedemdeset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, posvečeno Nikolaju Ježu (2018).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
