Konieczność wprowadzenia definicji legalnej mikroplastiku do ustawy o bezpieczeństwie żywności „Postulaty de lege ferenda"
Abstrakt
Niniejsza praca ma na celu zwrócenie uwagi na fakt, że język tekstów prawnych (z założenia mający opisywać całą znaną rzeczywistość) nie nadąża za postępami nauki. Ustawodawca posługuje się zaczerpniętymi z niej pojęciami, lecz nie zawsze konsekwentnie przypisuje im jednolite definicje. Może to powodować trudności w stosowaniu aktów normatywnych, w których występuje terminologia naukowa. Przykładem takiej luki definicyjnej jest „mikroplastik” – pojawia się on w aktach uchwalonych na szczeblu Unii Europejskiej, ale nie sformułowano jego definicji pozwalającej na obejmowanie tych samych desygnatów jednolitą nazwą. W artykule prezentowane są najpierw teksty prawne zawierające pojęcie mikroplastiku, który uznano – obok farmaceutyków i substancji zaburzających gospodarkę hormonalną – za nowe źródło zagrożenia dla zdrowia występujące w żywności spożywanej przez człowieka. Mikroplastik jako jedyny z wymienionej triady nie ma definicji legalnej. Następnie autor omawia jego robocze definicje stworzone przez przedstawicieli środowisk naukowych i urzędowych. Na terenie Polski organem, który pierwszy zwrócił uwagę na zagrożenia związane z mikroplastikiem i zaproponował jego formalną definicję, była Najwyższa Izba Kontroli. Artykuł zawiera niektóre wnioski z raportu NIK poświęconego mikroplastikowi jako czynnikowi wpływającemu na stan
zdrowia człowieka. Przegląd wieńczy autorska próba sformułowania względnie zwięzłej definicji, która potencjalnie będzie się nadawać do ujęcia w treści prawa krajowego.
Słowa kluczowe
mikroplastik; tworzywa sztuczne; polimery; zanieczyszczenia; zagrożenie zdrowia; definicje legalne; prawna regulacja mikroplastiku
Bibliografia
Literatura
Bartoszewicz M., Definicje legalne w świetle zasady określoności prawa, w: Dookoła Wojtek… Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, red. R. Balicki, M. Jabłoński, E-Wydawnictwo: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2018, s. 355–364.
Borkowski K., Przemysł tworzyw sztucznych – materiałów XXI wieku, „Mechanik” 2015, nr 4, s. 278–282, http://dx.doi.org/10.17814/mechanik.2015.4.158.
EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain, Presence of microplastics and nanoplastics in food, with particular focus on seafood, „EFSA Journal” 2016, vol. 14, issue 6, article 4501, s. 1–30, https://doi.org/10.2903/j.efsa.2016.4501.
Frias J.P.G.L., Nash R., Microplastics: Finding a consensus on the definition, „Marine Pollution Bulletin” 2019, vol. 138, s. 145–147, https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2018.11.022.
Kadac-Czapska K. et al., Microplastics in food – a critical approach to definition, sample preparation, and characterisation, „Food Chemistry” 2023, vol. 418, article 135985, s. 1–17, https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2023.135985.
Kadac-Czapska K., Knez E., Grembecka M., Food and human safety: The impact of microplastics, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2022, s. 1–20, https://doi.org/10.1080/10408398.2022.2132212.
Leśkiewicz K., Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Legalis 2022.
Matczak M., Tekst prawny jako opis świata możliwego. Rozważania wstępne o modelu interpretacji prawniczej, w: Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych, cz. 1, red. M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 199–213, https://dx.doi.org/10.18778/7969-150-0.16.
Yusuf A. et al., Updated review on microplastics in water, their occurrence, detection, measurement, environmental pollution, and the need for regulatory standards, „Environmental Pollution” 2022, vol. 292, part B, article 118421, https://doi.org/10.1016/j.envpol.2021.118421.
Źródła internetowe:
European Chemicals Agency, Annex to the Annex XV restriction report: Proposal for a restriction – Intentionally added microplastics, ECHA, 22.08.2019, https://echa.europa.eu/documents/10162/db081bde-ea3e-ab53-3135-8aaffe66d0cb [dostęp: 15.08.2023].
NIK, Ochrona ludzi przed szkodliwym wpływem tworzyw sztucznych. Informacja o wynikach kontroli, LLO 430.005.2020, nr ewid. 203/2020/P/20/071//LLO, Najwyższa Izba Kontroli [online], 2021, https://www.nik.gov.pl/plik/id,23774,vp,26512.pdf [dostęp: 17.06.2023].
Odpady z tworzyw sztucznych i recykling w UE: fakty i liczby, Parlament Europejski [online], 18.01.2023, https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/society/20181212STO21610/odpady-z-tworzyw-sztucznych-i-recykling-w-ue-fakty-i-liczby [dostęp: 17.06.2023].
Science Advice for Policy by European Academies, A scientific perspective on microplastics in nature and society, SAPEA, Berlin 2019, https://doi.org/10.26356/microplastics.
Badacz niezależny Polska
https://orcid.org/0009-0008-3146-6109
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).