Prawne i środowiskowe aspekty rozwoju zielonej infrastruktury miast w dobie zmian klimatu na przykładzie dachów zielonych
Abstrakt
W niniejszej pracy zestawiono środowiskowy i prawny aspekt rozwoju zielonej infrastruktury na terenach miejskich, ze szczególnym uwzględnieniem dachów zielonych. Wykazano, że zarówno istniejąca zielona infrastruktura, obejmująca parki, obszary chronione, lasy, pola itd., jak i kreowana de novo, np. w postaci dachów zielonych, minimalizuje skutki zmian klimatu i jest kluczowa dla zrównoważonego rozwoju. Zidentyfikowane korzyści płynące z wprowadzania dachów zielonych to m.in.: oszczędność energii, poprawa jakości powietrza i wody, wspieranie renaturyzacji miast i wzrost różnorodności biologicznej, które łącznie sprzyjają polepszeniu jakości życia w miastach. Dlatego też wskazano potrzebę usankcjonowania rozwoju zielonej infrastruktury na terenach miejskich w systemie prawnym. Dostrzegając aktualne zagrożenia środowiskowe oraz korzyści z zielonej infrastruktury, ustawodawca europejski podał wytyczne dotyczące jej tworzenia. W artykule dokonano przeglądu stanu prawnego i oceniono, w jaki sposób polityka Unii Europejskiej została zaimplementowana do wspólnotowego oraz krajowego porządku prawnego. W szczególności zbadano, w jakim zakresie organy samorządu terytorialnego uwzględniają zieloną infrastrukturę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Słowa kluczowe
prawne aspekty zielonej infrastruktury; zielona infrastruktura; dachy zielone; zrównoważone miasto; zmiany klimatu
Bibliografia
Arabi R. et al., Mitigating urban heat island through green roofs, „Current World Environment” 2015, vol. 10, special issue, s. 918–927, https://doi.org/10.12944/CWE.10.Special-Issue1.111.
Benedict M.A., McMahon E.T., Green infrastructure: Linking landscapes and communities, Island Press, Washington–London 2006.
Benedict M.A., McMahon E.T., Green infrastructure: Smart conservation for the 21st century, „Renewable Resources Journal” 2002, vol. 20, no. 3, s. 12–17.
Brenneisen S., The benefits of biodiversity from green roofs – key design consequences, w: Proclamation of first North American Green Roof Conference: Greening rooftops for sustainable communities, The Cardinal Group, Toronto 2003, s. 323–329.
Calheiros C.S.C., Castiglione B., Palha P., Nature-based solutions for social and environmental responsible new cities: The contribution of green roofs, w: Circular economy and sustainability, vol. 2, Environmental engineering, eds. A.I. Stefanakis, I. Nikolaou, Elsevier Publishing, Amsterdam 2021, s. 235–255, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-821664-4.00015-7.
Catalano Ch., Guarino R., Brenneisen S., A plant sociological approach for extensive green roofs in Mediterranean areas, The 11th Annual Green Roof and Wall Conference, „Conference Proceedings” 2013, https://doi.org/10.13140/RG.2.2.21245.49126.
Cheshmehzangi A., Griffiths C.J., Development of green infrastructure for the city: A holistic vision towards sustainable urbanism, „Architecture & Environment” 2014, vol. 2, issue 2, s. 13–20, https://doi.org/10.12966/ae.05.01.2014.
Coutts Ch., Hahn M., Green infrastructure, ecosystem services, and human health, „International Journal of Environmental Research and Public Health” 2015, vol. 12, issue 8, s. 9768–9798, https://doi.org/10.3390/ijerph120809768.
Fischer J., Lindenmayer D.B., Landscape modification and habitat fragmentation: A synthesis, „Global Ecology and Biogeography” 2007, vol. 16, issue 3, s. 265–280, https://doi.org/10.1111/j.1466-8238.2007.00287.x.
Kabisch N. et al., Nature-based solutions to climate change adaptation in urban areas: Linkages between science, policy and practice, w: Nature-based solutions to climate change adaptation in urban areas, eds. N. Kabisch et al., Theory and Practice of Urban Sustainability Transitions, Springer, Cham 2017, s. 1–11, https://doi.org/10.1007/978-3-319-56091-5_1.
Kania A. et al., Zasady projektowania i wykonywania zielonych dachów i żyjących ścian. Poradnik dla gmin, Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités”, Kraków 2013.
Kanniah K.D., Quantifying green cover change for sustainable urban planning: A case of Kuala Lumpur, Malaysia, „Urban Forestry & Urban Greening” 2017, vol. 27, s. 287–304, https://doi.org/10.1016/j.ufug.2017.08.016.
Kolasa-Więcek A., Suszanowicz D., The green roofs for reduction in the load on rainwater drainage in highly urbanised areas, „Environmental Science and Pollution Research” 2021, vol. 28, s. 34269–34277, https://doi.org/10.1007/s11356-021-12616-3.
Kooijman E.D. et al., Innovating with nature: From nature-based solutions to nature-based enterprises „Sustainability” 2021, vol. 13, issue 3, article 1263, s. 1–17, https://doi.org/10.3390/su13031263.
Kumar R., Kaushik S.C., Performance evaluation of green roof and shading for thermal protection of buildings, „Building and Environment” 2005, vol. 40, issue 11, s. 1505–1511, https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2004.11.015.
Liu H. et al., Impacts of green roofs on water, temperature, and air quality: A bibliometric review, „Building and Environment” 2021, vol. 196, article 107794, s. 1–16, https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2021.107794.
Liu W. et al., The impacts of substrate and vegetation on stormwater runoff quality from extensive green roofs, „Journal of Hydrology” 2019, vol. 576, s. 575–582, https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2019.06.061.
Lundholm J.T., Green roof plant species diversity improves ecosystem multifunctionality, „Journal of Applied Ecology” 2015, vol. 52, issue 3, s. 726–734, https://doi.org/10.1111/1365-2664.12425.
Lundholm J.T., Green roofs and facades: A habitat template approach, „Urban Habitats” 2006, vol. 4, no. 1, s. 87–101.
Mell I.C., Can you tell a green field from a cold steel rail? Examining the „green” of green infrastructure development, „Local Environment” 2013, vol. 18, issue 2, s. 152–166, https://doi.org/10.1080/13549839.2012.719019.
Newell J.P. et al., Green alley programs: Planning for a sustainable urban infrastructure?, „Cities” 2013, vol. 31, s. 144–155, https://doi.org/10.1016/J.CITIES.2012.07.004.
Odum E.P., Basic ecology: Fundamentals of ecology, ed. rev. subs., Brooks/Cole, Philadelphia 1983.
Pauleit S. et al., Urban green infrastructure – connecting people and nature for sustainable cities, „Urban Forestry & Urban Greening” 2019, vol. 40, s. 1–3 https://doi.org/10.1016/j.ufug.2019.04.007.
Saha D., Paterson R.G., Local government efforts to promote the „three es” of sustainable development: Survey in medium to large cities in the United States, „Journal of Planning Education and Research” 2008, vol. 28, issue 1, s. 21–37, https://doi.org/10.1177/0739456X08321803.
Seyedabadi R., Eicker U., Karimi S., Plant selection for green roofs and their impact on carbon sequestration and the building carbon footprint, „Environmental Challenges” 2021, vol. 4, article 100119, s. 1–11, https://doi.org/10.1016/j.envc.2021.100119.
Sierka E., Pierzchała Ł., Role of reservoirs of urban heat island effect mitigation in human settlements: Moderate climate zone, „Journal of Water and Land Development” 2022, special issue, s. 112–118, https://doi.org/10.24425/jwld.2022.143726.
Sierka E., Sierka O. et al., The „European Green Deal” strategy and health: A trivial idea or a real possibility of European community members’ health improvement?, w: Zielony ład czy zielony nieporządek? Wybrane zagadnienia, red. E. Radecka, F. Nawrot, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 2021, s. 271–290.
Stec A., Słyś D., Zielone dachy i ściany. Projektowanie, wykonawstwo, użytkowanie, Wydawnictwo i Handel Książkami „KaBe”, Krosno 2019.
Szulczewska B., Kaliszuk E., Koncepcja systemu przyrodniczego miasta: geneza, ewolucja i znaczenie praktyczne, „Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych” 2005, t. 1, s. 7–24.
Vijayaraghavan K., Green roofs: A critical review on the role of components, benefits, limitations and trends, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 2016, vol. 57, s. 740–752, https://doi.org/10.1016/j.rser.2015.12.119.
Williams K.J.H. et al., Appraising the psychological benefits of green roofs for city residents and workers, „Urban Forestry & Urban Greening” 2019, vol. 44, article 126399, https://doi.org/10.1016/j.ufug.2019.126399.
Woźniak M., Ład przestrzenny jako paradygmat zrównoważonego gospodarowania przestrzenią, „Białostockie Studia Prawnicze” 2015, z. 18, s. 167–182, https://doi.org/10.15290/bsp.2015.18.13.
Zwierzchowska I., Mizgajski A., Sterowanie rozwojem aglomeracji i planowanie strategiczne rozwoju miast z punktu widzenia adaptacji do zmian klimatu, w: Miasto idealne – miasto zrównoważone. Planowanie przestrzenne terenów zurbanizowanych i jego wpływ na ograniczenie skutków zmian klimatu, red. A. Kalinowska, Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym i Zrównoważonym Rozwojem, Warszawa 2015, s. 127–133.
Źródła internetowe:
Connecting smart and sustainable growth through smart specialisation: A practical guide for ERDF managing authorities, DG REGIO (2012), European Commission [online], https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/guides/2012/connecting-smart-and-sustainable-growth-through-smart-specialisation-a-practical-guide-for-erdf-managing-authorities [dostęp: 28.08.2023].
Green infrastructure, European Commission [online], https://environment.ec.europa.eu/topics/nature-and-biodiversity/green-infrastructure_en [dostęp: 28.08.2023].
Nature restoration law, European Commission [online], https://environment.ec.europa.eu/topics/nature-and-biodiversity/nature-restoration-law [dostęp: 28.08.2023].
UN-Habitat, World cities report 2022: Envisaging the future of cities, United Nations Human Settlements Programme [online], 2022, https://unhabitat.org/wcr/ [dostęp: 28.08.2023].
UNIC, Zrównoważony rozwój i cele zrównoważonego rozwoju, UNIC Warsaw – Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie [online], 24.09.2015, https://www.unic.un.org.pl/strony-2011-2015/zrownowazony-rozwoj-i-cele-zrownowazonego-rozwoju/2860 [dostęp: 28.08.2023].
Stowarzyszenie „Human Habitat” w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-6733-242X
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3317-4552
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
