Autor artykułu dowodzi, że w koncepcji Mikołaja z Kuzy obecne jest podwójne, maksymalistyczne założenie: z jednej strony to, co pojedyncze, dąży do stania się wszystkim, a z drugiej to, co ogólne — czyli Wszechświat — dąży do odbicia samego siebie w każdej pojedynczej rzeczy. Jednak wszelkie spekulacje, które przenoszą się od pojedynczych bytów do Wszechświata, a następnie do Boga, są nieuprawnioną ekstrapolacją. Dlatego zasada Anaksagorasa „Bóg jest wszystkim, a wszystko jest w Nim zawarte”, przyjęta przez Mikołaja z Kuzy jako postulat panteizmu, rodzi nierozwiązywalną sprzeczność w postaci fundamentalnej antynomii: panteizm kontra transcendencja. Jednością pitagorejską związaną z liczbą jest ostateczne rozstrzygnięcie tej sytuacji — jednością, która będąc niewątpliwie najmniejszą, pokrywa się [coincidere] z Największym.

Poniższy artykuł jest próbą wprowadzenia nowego systemu filozoficznego nazwanego recentywizmem. Autor zwraca uwagę, że system ten – w swojej obecnej formie – wyłania się w kontekście postmodernizmu filozoficznego. Obecny stan współczesnej filozofii – w obliczu niepowodzeń projektów filozoficznych XX wieku – stanowi wstęp do nowych, uniwersalnych syntez.
Józef Bańka, niemal wychodząc naprzeciw duchowi czasów, przedstawia recentywizm jako maksymalistyczny system mieszczący się w nurcie filozofii skoncentrowanej na tempie. Oryginalna metoda filozofowania a recentiori, utożsamienie bytu z obecnością [ens et recens convertuntur], docenienie aktualnego momentu prawdy w epistemologii, nowy antropologiczny projekt homo euthyphronicus, koncepcja etyki prostomyślności, wizje historiozoficzne, a ostatnio postulat euro-recentywizmu – to czynniki stanowiące inspiracje do interpretacji rzeczywistości. Co więcej, recentywizm jest badany w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Śląskiego (i nie tylko tam). Ten nowy system filozoficzny, w postaci obszernego materiału badawczego, oczekuje analizy i szerokiej konfrontacji z innymi stanowiskami filozoficznymi.

Autor skoncentrował się na pewnej ideowej analogii między poglądami Lee Smolina a recentywistycznymi założeniami Józefa Bańki. Istotą tej analogii jest przekonanie, że współczesna nauka mieści się w paradygmacie quasi-stabilności, a więc nieoznaczoności. Bifurkacje, turbulencje, atraktory – wszystkie te zjawiska determinują tę nieoznaczoność. Nie ma innej metody badania tych złożonych zjawisk niż ich opis „limesowy”, czyli w kontekście, który Józef Bańka nazywa erą „tutaj-teraz-bycia”. Okazuje się, że taki sposób opisu obowiązuje właśnie w tych stanach, które Ilya Prigogine określa jako nieoznaczone. Ten motyw ideowy posłużył autorowi artykułu do opisu zjawisk przyrodniczych.

Autor w bardzo przejrzysty sposób objaśnia istotę sporu między Machem, Einsteinem i Avenariusem o metafizyczny status bytu. Okazuje się, że nauka i filozofia oferują w tej kwestii odrębne rozwiązania. Autor dowodzi, że idee recentywizmu w pełni wyjaśniają te rozbieżności. Współczesne nurty „science-competence” ujawniają tendencje maksymalistyczne, podczas gdy przyjęcie perspektywy recentywistycznej – a więc utożsamienie bytu z obecnością oraz redukcjonistyczne spojrzenie na zjawiska – pozwala na pogodzenie wyników osiąganych przez naukę z rozwiązaniami filozoficznymi. Jest to zdecydowanie innowacyjne rozwiązanie metodologiczne.

Autor artykułu opisuje obecny stan zaawansowanej cywilizacji, opartej na skrajnej technologii oraz technikach cyfrowych i analogowych. Wskazuje, że zbyt wyrafinowana cywilizacja (cywilizacja panfroniczna) niesie ze sobą pewne zagrożenia, które zostały określone mianem globalizacji. Autor zauważa jednak pewne antidotum na tę sytuację – zawarte jest ono w idei etyki prostoduszności. W ten sposób autor – w pewnym sensie – przyswaja sobie filozofię recentywizmu, próbując wyjaśnić jej specyfikę oraz panfroniczność.

Niniejsza praca przedstawia konstrukt „zachowania prostomyślnego”, który obejmuje następujące cechy: spontaniczność, twórczość, empatia, zaufanie oraz oddźwięk emocjonalny. Zachowanie prostomyślne jest charakterystyczne zarówno dla człowieka prostomyślnego (wg J. Bańki), jak i dla człowieka samorealizującego się (wg A.H. Maslowa). Konstrukcja ta stanowi zatem punkt styczny między filozofią a psychologią. Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych nad zachowaniem prostomyślnym oraz kwestionariusz prostomyślności. Badania wykazały, że zachowania prostomyślne wiążą się z poczuciem kontroli wewnętrznej. Prawdopodobne jest, że prostomyślność sprzyja wewnętrznemu sterowaniu, i odwrotnie – poczucie kontroli wewnętrznej wspiera zachowania prostomyślne.

Autor podejmuje próbę analizy wybranych aspektów współczesnego filozofowania, które często uzależnione jest od presji kultury masowej oraz konwencjonalnych standardów „profesjonalizmu”. Podkreśla negatywny wpływ takiego sposobu filozofowania, który ignoruje potrzebę minimalnego duchowego przygotowania zarówno po stronie twórców, jak i odbiorców. Tymczasem żywotność filozofii opiera się na aktualności poruszanych problemów, które nurtują umysły i serca ludzi współczesnej epoki – ich uświadomienie stanowi punkt wyjścia do wiarygodnego filozofowania. Autor krytykuje abstrakcyjne i wyspecjalizowane „filozoficzne oceny”, które przyswajane są w sposób czysto zewnętrzny, bez odniesienia do rzeczywistego doświadczenia człowieka. Zwraca uwagę na znaczenie tzw. naturalnych przesłanek indywidualnego filozofowania. Filozof może podjąć zadanie własnej „autokreacji filozoficznej” i osiągnąć niezbędne minimum tożsamości duchowej osoby, która – na podstawie tych przesłanek – ma coś do powiedzenia. Proces subiektywnego ustanowienia filozofii wymaga znacznej niezależności myślenia i woli filozofa, ponieważ jest on narażony na liczne zewnętrzne zagrożenia, w tym presję różnych odmian ideologicznego „relatywizmu”, negujących zarówno tożsamość (naturę) podmiotu, jak i sens europejskiej tradycji filozoficznej. Refleksja nad filozofią, realizowana w odniesieniu do rzeczywistości człowieka w jego rzeczywistej, empirycznej formie, wydaje się jedynym skutecznym remedium wobec prób „dekonstrukcyjnego” redukowania jej do formalnej „służebności” wobec licznych wątpliwych koncepcji społecznych i ideologii.

Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, czy rozwój człowieka i społeczeństw idzie w parze ze wzrostem racjonalności. Wskazuje na paradoksalne zjawisko: mimo rozwoju nauki i techniki, obserwujemy wzrost zachowań irracjonalnych. Racjonalność techniczna często wypiera racjonalność etyczną i społeczną. Społeczeństwo informacyjne, wbrew pozorom, nie sprzyja refleksji, lecz powierzchowności. Racjonalność instrumentalna, oderwana od wartości, może prowadzić do destrukcyjnych skutków. Autor konkluduje, że rzeczywisty postęp wymaga integracji racjonalności logicznej z etyczną i aksjologiczną.

Możliwości eliminacji przyczyn prowadzących naszą cywilizację do degradacji środowiska naturalnego i społecznego oraz zapobieżenia globalnej katastrofie należy szukać w czynnikach świadomościowych. Należy do nich filozofia, która proponuje zmianę mentalności, ideałów, rezygnację z idei panowania nad przyrodą i ludźmi. Jest to filozofia zorientowana na środowisko, od którego zależy nasze życie i szanse przetrwania kolejnych pokoleń, czyli ekofilozofia.
Autorem koncepcji enwironmentalizmu jest Wiesław Sztumski. Enwironmentalizm to filozofia, która – proponując zmianę sposobu myślenia i kierowanie się zasadami myślenia ekologicznego – stwarza szansę na zmiany w społecznym środowisku człowieka. To środowisko – razem ze środowiskiem naturalnym – determinuje istnienie ludzi. W enwironmentalizmie możliwa jest zmiana nastawienia człowieka do środowiska, w którym żyje; w konsekwencji środowisko postrzegane dotąd jako wrogie może być traktowane jako przyjazne. Jest również prawdopodobne, że na bazie enwironmentalizmu nastąpi rewolucja świadomości i osobowości ludzi, co umożliwi przejście od cywilizacji śmierci do cywilizacji życia.

Artykuł koncentruje się na problemie historiozoficznego aspektu wojny rozpatrywanego na tle teorii angielskiego filozofa A.J. Toynbee’ego. Refleksja nad wpływem wojen na historię stanowi jedno z najważniejszych zagadnień tej teorii. Temu problemowi poświęcona jest osobna praca zatytułowana Wojna i cywilizacja, składająca się z wielu fragmentów wielotomowego dzieła A Study of History. Toynbee rozważa wojnę z perspektywy dziejów poszczególnych cywilizacji, ponieważ reprezentuje tzw. nurt cywilizacyjny w historiozofii, który traktuje cywilizację jako najmniejszą jednostkę badań historycznych. Wyraża pogląd, że wojna powinna być postrzegana jako środek do samozniszczenia takich instytucji jak niewolnictwo, system kastowy czy walka klas, które wywierają niekorzystny wpływ na ludność cywilizowaną. Aby zilustrować destrukcyjny wpływ wojny na historię cywilizacji, odwołuje się do idei militaryzmu, którą rozumie jako pragnienie prowadzenia wojny dla niej samej, bez uzasadnionego celu czy konieczności. Odwołując się do faktów historycznych, próbuje udowodnić, że konsekwencje takiej działalności zawsze ostatecznie były tragiczne – cywilizacja przesiąknięta militaryzmem przestaje istnieć. Uważa, że przyszłość ludzkości zależy od umiejętności właściwego wykorzystania tej wiedzy.

Problem psychoanalitycznego ujęcia „demokracji szlacheckiej” stanowi przedmiot niniejszego artykułu. Pojęcie to zasługuje na analizę przynajmniej z dwóch powodów: 1) jest nadal aktualne i nie straciło na znaczeniu – wielu badaczy twierdzi, że kultura szlachecka kształtowała „charakter narodowy” Polaków; 2) poznanie psychoanalitycznego wymiaru „demokracji szlacheckiej” może stanowić punkt wyjścia do dyskusji o integracji Polski z Unią Europejską. Celem publikacji jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jak Polacy zachowywali się w warunkach „demokracji szlacheckiej” i czy to zachowanie da się wyjaśnić w kategoriach psychoanalizy. Punktem wyjścia teoretycznego rozważań jest dzieło S. I. Witkiewicza zatytułowane Niemyte dusze. W tej pracy Witkacy wypracował koncepcję człowieka pozwalającą wyjaśnić tożsamość Polaka i polski status quo. Analizę kluczowych problemów polskich przeprowadzono w odniesieniu do najważniejszej kategorii psychoanalizy – kompleksu niższości, zwanego także „węzłem inwalidztwa”. Zdaniem autora Niemytych dusz, „kompleks niższości” stanowi „charakter narodowy” Polaków. Charakter ten leżał u podstaw nieudanych powstań, rozbiorów itp. Według Witkacego Polak odziedziczył „węzeł inwalidztwa” z czasów „demokracji szlacheckiej”, który dał o sobie znać w relacjach międzyludzkich poprzez nadmierną dumę, służalczość, umniejszanie innych, alkoholizm, pseudo-intelektualizm, egoizm i „uśmiech głupca”. Na poziomie organizacji społecznej panowała anarchia i brak dyscypliny. Nic więc dziwnego, że polska aktywność twórcza „znacznie odstaje od europejskiej średniej”.

Autor artykułu podejmuje próbę przedstawienia recepcji filozofii transcendentalnej Kanta na przełomie XIX wieku w Polsce poprzez twórczość Adama Mahrburga i Mariana Massoniusa. Myśliciele ci byli najwybitniejszymi przedstawicielami polskiej filozofii neokrytycznej, zaliczanej do drugiego etapu pozytywizmu w Polsce, który podniósł znaczenie poznania w filozofii. Skutkiem tego było powiązanie krytycyzmu filozoficznego z myślą Kanta. Ich stosunek do filozofii Kanta był jednak ambiwalentny, co autor stara się ukazać, analizując stanowisko Massoniusa w tej sprawie.

Zdaniem autora, idea horyzontu ma fundamentalne znaczenie dla fenomenologicznych badań Edmunda Husserla. Znaczenie to uległo jednak znacznej ewolucji analogicznej do tej, jaka miała miejsce w przypadku idei świata. W rezultacie horyzont oznacza, że ​​to, czego obecnie nie doświadczamy w sposób adekwatny, jest pewnym domniemanym kontekstem podmiotu w doświadczeniu. Autor omawia szczegóły ewolucji idei horyzontu w filozofii Husserla.

Świadomość kryzysu jest powszechna. «Kryzys» to słowo kluczowe, które odnosi się do wielu dziedzin życia. Problem kryzysu kultury należy do najważniejszych zagadnień myśli współczesnej. Artykuł jest próbą przedstawienia głównych obszarów filozoficznego dyskursu na temat kryzysu. Przygotowano kilka opcji semantycznych na potrzeby systematyzacji; opcje te obejmują treść kluczowych pytań filozoficznych związanych z kryzysem, a także kierunki filozoficznego poszukiwania sensu, istoty i źródeł kryzysu. Idea kryzysu należy do głównych problemów, które służą autorefleksji i samoidentyfikacji filozofii. Filozoficzna dyskusja na temat kryzysu dotyczy również kryzysu tożsamości filozofii i jest współcześnie związana z tworzeniem nowych projektów filozoficznych.

Autorka artykułu omawia formy postmodernizmu w muzyce. Według niej, Wagner był pierwszą wielką postacią modernizmu w muzyce. Zainicjował dążenie po przezwyciężeniu systemu tonalnego, który obowiązywał w muzyce od połowy XVIII wieku. Po etapach eksperymentalnych, muzyczne drogi modernizmu ulegają wyczerpaniu. Minimalizm jest pierwszą reakcją na modernizm. Minimalizm zaliczany jest do postmodernistycznych nurtów muzycznych. Polega na powtarzaniu fragmentów danego utworu. W postmodernizmie reinterpretuje się utwory historycznych kompozytorów. Autorka opisuje różne rodzaje postmodernizmu w muzyce współczesnej i podaje przykłady takich.