Służba ideologii i ideologia służby w pamiętnikach działaczy polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim sprzed końca I wojny światowej

Katarzyna Szkaradnik

doi:10.31261/GSS_SN.2021.12.07

Opublikowane: 2021-12-31

Tom 12 (2021)

Służba ideologii i ideologia służby w pamiętnikach działaczy polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim sprzed końca I wojny światowej

Katarzyna Szkaradnik

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2021.12.07

Abstrakt

In her article, Katarzyna Szkaradnik analyses the memoirs of the pioneers of the Polish national movement in the area of Cieszyn Silesia, and also the memoirs of subsequent social, cultural, and educational activists written before the end of World War I. Szkaradnik examines these texts by focusing on the representations of the idea which the authors were spokesmen for, i.e., Polishness as a cultural legacy as well as Poland as a promised land where the people of Cieszyn Silesia
will gain due rights. The metaphors “awakening” and “rebirth” naturalized the bond between these people and Polishness, which was supposed to last thanks to, among other things, Polish religious publications, despite Silesia’s separation from so-called Motherland. In this respect, the memoirs have persuasive-didactic functions in that they help to build and strengthen the national identity. Szkaradnik examines the rhetorical strategies used by the activists (and scholars) of the said movement as well as the system of values which they propagate. The fact of the national activists’ being servants of an ideology is accompanied by their ideology of service, akin to the positivist idea of educational and economic work. Importantly, most of the authors descended from local people of humble origin and they gave up on the chance of social advancement in order to help their countrymates to attain social, political, and intellectual emancipation.

Słowa kluczowe:

Polish national activists , national identity , memoirs , Cieszyn Silesia , ideology

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Szkaradnik, K. (2021). Służba ideologii i ideologia służby w pamiętnikach działaczy polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim sprzed końca I wojny światowej. Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa, 12, 126–142. https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2021.12.07

Cited by / Share

Bibliografia

Bogus M., 2009: Model kariery polskiego nauczyciela na Śląsku Cieszyńskim. W: Tradycje kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Od Polskiego Seminarium Nauczycielskiego do Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Red. W. Korzeniowska, A. Mitas, A. Murzyn, U. Szuścik. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 25—42.
Google Scholar

Bogus M., 2013: Nauczyciele szkół ludowych Śląska Cieszyńskiego w XIX i na początku XX wieku. Uwarunkowania prawne i zawodowe. Częstochowa—Czeski Cieszyn: Wydawnictwo AJD.
Google Scholar

Bonczek A., 1930: Pamiętnik. Stonawa: Stowarzyszenie Spożywcze dla Robotników i Rolników.
Google Scholar

Broda J., 1978: Zapiśniki chłopów śląskich. „Regiony”, nr 1, s. 58—90.
Google Scholar

Broda J., 1997: Pamiętniki inteligencji polskiej. „Pamiętnik Cieszyński”, t. 12, s. 91—92.
Google Scholar

Buława E., 1992: Przed powstaniem Macierzy. W: Macierz Szkolna wczoraj i dziś. Biuletyn historyczny z okazji 70. rocznicy założenia Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji. Red. O. Matuszek. Czeski Cieszyn: ZG PZKO, s. 8—20.
Google Scholar

Buława E., 1997: Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Pro Filia.
Google Scholar

Buzek A., 2009: Z Ziemi Piastowskiej. Wspomnienia pastora. Cieszyn: Oddział Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego.
Google Scholar

Bystroń J.S., 1931: Od wydawcy. W: Pamiętnik dra Andrzeja Cinciały, notariusza w Cieszynie (1825—1898). Katowice: Muzeum Śląskie, s. V—XI.
Google Scholar

[Cinciała A.], 1931: Pamiętnik dra Andrzeja Cinciały, notariusza w Cieszynie (1825—1898). Oprac. J.S. Bystroń. Katowice: Muzeum Śląskie.
Google Scholar

Danel R., 1988: Spłacanie długu. „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, nr 9, s. 4.
Google Scholar

Dawid Ł., 2005: Jedna religia, dwie poetyki. Jana Kubisza przygoda translatorska. „Napis”, seria XI, s. 231—244.
Google Scholar

Dawid Ł., 2009: Ku nowej formacji nauczycielskiej — z badań nad „Miesięcznikiem Pedagogicznym” (1892—1939). W: Tradycje kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Od Polskiego Seminarium Nauczycielskiego do Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Red. W. Korzeniowska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 69—83.
Google Scholar

[Dyboski T.], 1912: Pamiętnik Czytelni Ludowej w Cieszynie 1861—1911. Na 50-lecie skreślił Tadeusz Dyboski. Cieszyn: Czytelnia Ludowa.
Google Scholar

Gruchała J., Nowak K., 2013: Dzieje polityczne. W: Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848—1918). Red. K. Nowak, I. Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe, s. 21—164.
Google Scholar

Gruszczyk R., 2019: Społeczeństwa obywatelskie na Śląsku Cieszyńskim pod lupą laboratorium. Portal Organizacji Pozarządowych NGO.pl. https://publicystyka.ngo.pl/spoleczenstwa-obywatelskie-na-slasku-cieszynskim-pod-lupa-laboratorium [dostęp: 10.10.2019].
Google Scholar

Heska-Kwaśniewicz K., 1988: Pisarski zakon. Biografia literacka Gustawa Morcinka. Opole: Instytut Śląski.
Google Scholar

Hierowski Z., 1938: Trzy pamiętniki. „Poseł Ewangelicki”, nr 15, s. 2.
Google Scholar

Hroch M., 2020: Powstanie małych narodów w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Hudzik J.P., 2011: Zrozumieć Śląsk. Różnica kulturowa i granice teorii. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 231—243.
Google Scholar

Janik M., 1929: Wspomnienia cieszyńskie. W: Księga o Śląsku wydana z okazji jubileuszu 35-letn[iego] istnienia „Znicza”. Red. A. Targ. Cieszyn: nakładem „Znicza”, s. 27—37.
Google Scholar

Jarosz M., 1963: Wędrówki po ścieżkach wspomnień. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Jasiczek H., 2016: Nasz region i regionalizm. W: Płyniesz, Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego. Red. D. Kadłubiec. Wyd. 2 poszerz. i uaktual. Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej, s. 15—22.
Google Scholar

Kadłubiec D., 1997: Posłowie. W: E. Buława: Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Pro Filia, s. 365—371.
Google Scholar

Kirkor-Kiedroniowa Z., 1988: Wspomnienia. Cz. 2: Ziemia mojego męża. Red. A. Szklarska-Lohmannowa. Kraków—Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Koniński K.L., 1938: Pisarze ludowi. Wybór pism i studium o literaturze ludowej. T. 2. Lwów: Wieś.
Google Scholar

Koniński K.L., 1955: Robotnik bibliofilem. Przyczynek do bibliofilstwa na Śląsku. W: Idem: Pisma wybrane. Warszawa: Pax, s. 257—263.
Google Scholar

Kotula A., 1964: Ze „Szkoły polszczyzny”. W: Wspomnienia Cieszyniaków. Oprac. L. Brożek. Warszawa: Pax, s. 54—58.
Google Scholar

Kotula K., 1998: Od marzeń do ich spełnienia. Wspomnienia z lat 1884—1951. Bielsko-Biała: Augustana.
Google Scholar

Kubica G., 2011: „Chwalebna polskość”. Etyczny wymiar tożsamości śląskich działaczy narodowych (analiza narracji autobiograficznych). W: Eadem: Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 33—48.
Google Scholar

Kubisz J., 1928: Pamiętnik starego nauczyciela. Garść wspomnień z życia śląskiego w okresie budzącego się ruchu narodowego w b[yłym] Księstwie Cieszyńskim. Cieszyn: Wydawnictwo Towarzystwa Ewangelickiego.
Google Scholar

Matusiak K., 1964: Przewrót wojskowy w Cieszynie w roku 1918. W: Wspomnienia Cieszyniaków. Oprac. L. Brożek. Warszawa: Pax, s. 230—242.
Google Scholar

Miękina L., 1991: Współcześni wobec etosu Stalmacha. W: P. Stalmach: Pamiętniki. Cieszyn [reprint], s. IV—X.
Google Scholar

Nycz R., 2010: Możliwa historia literatury. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 167—184.
Google Scholar

Pamiętnik Czytelni Ludowej w Cieszynie na Szląsku austryackim wydany z powodu 25-letniego jej jubileuszu, 1887. Cieszyn: Czytelnia Ludowa.
Google Scholar

Pilch J., 1974: Z dawnych dziejów książki polskiej na Śląsku Cieszyńskim. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej”, t. 19, s. 41—44.
Google Scholar

[Pindór J.], 1932: Pamiętnik ks. dr. Jana Pindóra. Oprac. O. Michejda. Cz. 1. Czeski Cieszyn: Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej.
Google Scholar

Sajko M., red., 1996: A—Z. Mała encyklopedia PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sosna W., 1998: Poczciwy żywot „kamizelkorza”. „Słowo i Myśl”, nr 3, s. 8—9.
Google Scholar

Sosna W., 2015: Barwy luteranizmu na Śląsku Cieszyńskim. Wybór prac. Katowice: Polskie Towarzystwo Ewangelickie.
Google Scholar

Spyra J., red., 2001: Książka, biblioteka, szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego. Materiały z konferencji naukowej, Cieszyn 4—5 listopada 1999. Cieszyn: Książnica Cieszyńska.
Google Scholar

Spyra J., 2015: Historiografia a tożsamość regionalna w czasach nowożytnych na przykładzie Śląska Cieszyńskiego w okresie od XVI do początku XX wieku. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. J. Długosza.
Google Scholar

Stalmach P., 1910: Pamiętniki. W: E. Grim: Paweł Stalmach. Jego życie i działalność w świetle prawdy. Cieszyn: Dziedzictwo bł. Jana Sarkandra, s. 129—310.
Google Scholar

Studnicki G., 2015: Śląsk Cieszyński. Obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Szacki J., 1997: O narodzie i nacjonalizmie. „Znak”, nr 3, s. 4—31.
Google Scholar

Szczepański J., 2013: Od Autora. W: Idem: Korzeniami wrosłem w ziemię. Ustroń: Galeria na Gojach, s. 7—8.
Google Scholar

Szkaradnik K., 2016: Sporny charakter Zaolzia w świetle „Dziennika” Józefa Pilcha oraz innych wybranych narracji autobiograficznych. „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t. 16, s. 55—69.
Google Scholar

Szkaradnik K., red., 2017: Zmieszany zapach książek i jabłek. Wybór korespondencji Jana Wantuły z lat 1899—1953. Ustroń—Katowice: Galeria na Gojach, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Wantuła J., 1918: Przemówienie w Ustroniu na wiecu ludowym w roku 1918. Kopia J. Brody, mps, Archiwum Muzeum Ustrońskiego, sygn. MU/A/159 (JB).
Google Scholar

Wantuła J., 2003: Pamiętniki. Red. W. Sosna. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
Google Scholar

Zabawski W., 1934: Droga do ziemi obiecanej. Ruch narodowy na Śląsku Cieszyńskim i udział w nim ewangelików (1848—1920). Cieszyn: Księgarnia „Nowe Kresy”.
Google Scholar

Żebrok J., 2001: Pamiętnik śląskiego nauczyciela. Oprac. J. Miękina-Pindur. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
Google Scholar

Tom 12 (2021)
Opublikowane: 2021-12-31

eISSN: 2353-9658

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Służba ideologii i ideologia służby w pamiętnikach działaczy polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim sprzed końca I wojny światowej

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Katarzyna Szkaradnik

Informacje