Wokół słowackich przekładów Lata w Nohant Jarosława Iwaszkiewicza
Abstrakt
Dramat Jarosława Iwaszkiewicza Lato w Nohant ma cechy dramatu modernistycznego. Utwór był tłumaczony na język słowacki dwukrotnie: po raz pierwszy przed wojną, jednak jego inscenizacja nie zyskała uznania słowackiej publiczności, a ze względu na biografię tłumacza — A. Žarnova — przekład w latach powojennych
został skazany na zapomnienie. Nowe słowackie tłumaczenie powstało w latach 70., czyli w okresie „normalizacji”, jaka obowiązywała w ówczesnej Czechosłowacji po zdławieniu Praskiej Wiosny. Ów kontekst historyczny nasuwa przypuszczenie, że nowa translacja może mieć charakter przekładu socrealistycznego, lecz przy dokładniejszej analizie broni się ona przed taką jednoznaczną klasyfikacją. Powojenna słowacka wersja utworu była publikowana drukiem oraz w formie inscenizacji, jednak wersja teatralna nie spotkała się z większym zainteresowaniem publiczności, czego przyczyny tkwią nie w samym przekładzie, lecz w odmiennej pozycji Chopina i jego muzyki w kulturze polskiej i słowackiej.
Słowa kluczowe
literatura polska w przekładzie słowackim; przekład dramatu; historia przekładu; konteksty przekładu; Jarosław Iwaszkiewicz
Bibliografia
Bednárová K., 2015: Kontexty slovenského umeleckého prekladu 20. storočia. W: O. Kovačičová, M. Kusá, zost.: Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. A—K. Bratislava, Veda — vydavateľstvo SAV, s. 15—73.
Bolecki W., 2002: Modernizm w literaturze polskiej XX wieku. Rekonesans. „Teksty Drugie”, nr 4, s. 11—34.
Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2015: Przekład modernistyczny (modele i opozycje).W: W. Bolecki, W. Soliński, M. Gorczyński, red.: Współczesne dyskursy konfliktu. Literatura — język — kultura. Warszawa, IBL PAN, s. 45—90.
Čavojský L., 1999: Slovenská činohra SND 1932—1938 v zrkadle dramaturgie. W: M. Mistrík a kolektív: Slovenské divadlo v 20. storočí. Bratislava, Veda — vydavateľstvo SAV, s. 82—110.
Encyklopedia teatru polskiego. Dostęne w Internecie: http://www.encyklopediateatru.pl/sztuki/1256/lato-w-nohant [dostęp: 18.12.2020].
eTHEATRE.SK, Divadelný ústav Bratislava, Inscenácie, https://etheatre.sk/du_vademecum/ [dostęp: 17.11.2020].
Fox D., 2009: Gra przestrzenią w sztuce Jarosława Iwaszkiewicza „Lato w Nohant” i w jej scenicznych realizacjach. W: V. Sajkiewicz, E. Wąchocka, red.: Przestrzenie we współczesnym teatrze i dramacie. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 68—79.
Hejmej A., [online]: Chopin i jego muzyka w sztukach scenicznych. Dostępne w Internecie: http://www.chopin.pl/w_scenicznych.pl.html [dostęp: 18.12.2020].
Hochel B., 1985: Koncepcia prekladu včera, dnes a zajtra. W: J. Vilikovský, red.: Preklad včera a dnes. Bratislava, Slovenský Spisovateľ, s. 226—231.
Hvišč J., 1997: Nová bilancia: slovensko-poľské literárne vzťahy po roku 1945. W: J. Hvišč, red.: Slovensko-poľské jazykové a literárne vzťahy. Bratislava, T.R.I. Médium, s. 76—88.
Hvišč J., 2000: Národné povedomie v medziliterárnych súvislostiach. W: J. Hvišč, red.: Historické a kultúrne zdroje slovensko-poľských vzťahov. Bratislava, Lufema, s. 67—87.
Irzykowski K., 1966/1967: J. Iwaszkiewicz — Lato w Nohant. W: Przewodnik teatralny. Jarosław Iwaszkiewicz: Lato w Nohant. Białystok, Państwowy Teatr Dramatyczny im. Al. Węgierki, s. 6. Dostępne w Internecie: e-teatr.pl/files/programy/51299/lato_w_nohant_teatr_ wegierki_bialystok_1967.pdf [dostęp: 20.09.2020].
Iwaszkiewicz J., 1936—1937: Lato w Nohant: akt I: „Skamander. Miesięcznik poetycki”, 1936, rocz. 10 (t. 10), z. 77, s. 516—534; akt II: „Skamander. Miesięcznik poetycki”, 1937, rocz. 11 (t. 11), z. 78—80, s. 26—43; akt III: „Skamander. Miesięcznik poetycki”, 1937, rocz. 11 (t. 11), z. 81—83, s. 104—121.
Iwaszkiewicz J., 1949: Lato w Nohant. Warszawa, Czytelnik.
Iwaszkiewicz J., 1975: Leto v Nohante. W: J. Sedlák, vyb.: Moderná poľská dráma. Bratislava, Tatran, s. 7—73.
Jarábek M., 1981: Svieže i nevýrazné tóny komédie. „Smena”, roč. 34, č. 250 (22.10.1981), s. 6.
Józefacka M., 1970: Komedia poetycka dwudziestolecia międzywojennego. „Pamiętnik Literacki”, nr 3, s. 77—111.
Kovačičová O., Kusá M., zost., 2015: Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. A—K. Bratislava, Veda — vydavateľstvo SAV.
Kovačičová O., Kusá M., zost., 2017: Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. L—Ž. Bratislava, Veda — vydavateľstvo SAV.
Krajewska A., 2004: Komedia polska dwudziestolecia międzywojennego. Tradycjonaliści i nowatorzy. Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kročanová D., 2019: Impulzy a inovácie v slovenskej dráme medzi rokmi 1920—1948. W: D. Kročanová: Antológia slovenskej drámy 1920—1948. Bratislava, Univerzita Komenského, s. 350—359.
Krzywicka I., 1937: Przegląd teatralny. „Skamander. Miesięcznik poetycki”, rocz. 11 (t. 11), z. 78—80, s. 61—64.
Mrlian R., red., 1990: Encyklopédia dramatických umení Slovenska 2: M—Ž. Bratislava, Veda — vydavateľstvo SAV.
Plesník Ľ. a kolektív, 2008: Tezaurus estetických výrazových kvalít. Nitra, Univerzita Konštantína Filozofa, Ústav literárnej a umeleckej komunikácie.
Ritz G., 1995: Stosunek niejednoznaczny, czyli Jarosław Iwaszkiewicz wobec władzy. „Teksty Drugie”, nr 1, s. 146—155.
Russocka J., 1972: Literatura słowacka w polskich czasopismach okresu międzywojnia. W: M. Bakoš, red.: Vzťahy slovenskej a poľskej literatúry od klasicizmu po súčasnosť. Bratislava, Veda — Vydavateľstvo SAV, s. 193—206.
Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV, https://slovnik.juls.savba.sk [dostęp: 25.11.2020].
Štefko V., 2011: Od realizmu k moderne 1890—1938. W: V. Štefko a kolektív: Dejiny slovenskej drámy 20. storočia. Bratislava, Divadelný ústav, s. 15—43.
Tomczak A., 2017: Ironia modernistyczna i nowy rodzaj biografii. „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 10, s. 137—154.
Valcerová A., 2016: Przekład poezji w Słowacji po roku 1945. M. Buczek, tłum. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 7, cz. 1, s. 78—96.
Zajac P., 1985: Tvorivosť prekladu. W: J. Vilikovský, red.: Preklad včera a dnes. Bratislava, Slovenský Spisovateľ, s. 271—276.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
