Ile Przybyszewskiego w Przybyszewskim? Kontrowersje wokół bułgarskich wydań utworów pisarza
Abstrakt
Artykuł analizuje kontrowersje, jakie pojawiały się w Bułgarii wokół tamtejszych edycji utworów Stanisława Przybyszewskiego, ukazujących się na początku XX wieku. Pierwsza część tekstu bada sceptyczne głosy odnoszące się do działalności translatorskiej poświęconej dziełom polskiego modernisty, ze szczególnym uwzględnieniem trylogii powieściowej Homo sapiens (doczekała się ona aż trzech bułgarskich wydań!) oraz patriotycznego eseju Szlakiem duszy polskiej. Druga część artykułu skupia się na zagadkowej kwestii jednoaktowej sztuki pt. Wokół kwestii kobiecej. Wydana razem z dramatem Dla szczęścia w 1910 r., podpisana została jako „zbułgaryzowany przekład” utworu Przybyszewskiego, dokonany przez Aleksandra Simeonowa. Brak jednak wzmianki dotyczącej oryginału, na którym miałby się wzorować tłumacz, a dzieło w bardzo luźny sposób nawiązuje do twórczości Przybyszewskiego. Pozostaje zatem pytanie, czy podpisanie utworu jako zbułgaryzowanego przekładu miało omamić i przyciągnąć potencjalnego czytelnika, czy może też było przygotowaniem bardziej świadomego odbiorcy do gry konwencjami.
Słowa kluczowe
Przybyszewski; przekład; bułgaryzacja; mistyfikacja literacka; modernizm bułgarski
Bibliografia
Balcerzan E.: Tłumaczenie jako twórczość. W: idem: Literatura z literatury: strategie tłumaczy. Śląsk, Katowice 1998, s. 144—150.
Boy-Żeleński T.: Blaski i nędze mowy polskiej. W: idem: Ludzie żywi. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956, s. 32—50.
Dąbek-Wirgowa T.: Historia literatury bułgarskiej. Zarys. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980.
Dziedzic A.: Metafizyka doświadczalna Stanisława Przybyszewskiego. W: Przybyszewski. Re-wizje i filiacje. Red. G. Matuszek. Księgarnia Akademicka, Kraków 2015, s. 107—119.
Jarzębski J.: O zastosowaniu pojęcia „gra” w badaniach literackich. W: idem: Gra w Gombrowicza. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982, s. 23—58.
Kawalec P.: Stanisław Przybyszewski w czeskim świecie literackim i artystycznym. Collegium Columbinum, Kraków 2007.
Lefevere A.: Translating poetry. Seven strategies and a blueprint. Van Gorcum, Assen—Amsterdam 1975.
Matuszek G.: Der geniale Pole? Niemcy o Stanisławie Przybyszewskim (1892—1992). Universitas, Kraków 1996.
Matuszek G.: Projekt androgyne i zdrada kochanki: Z cyklu Wigilii. W: eadem: Stanisław Przybyszewski — pisarz nowoczesny. Eseje i proza — próba monografii. Universitas, Kraków 2008, s. 182—188.
Moskwin A.: Stanisław Przybyszewski w kulturze rosyjskiej końca XIX — początku XX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Mrówka K.: Androgyniczny model „Nagiej duszy” w twórczości Stanisława Przybyszewskiego. „Pamiętnik Literacki” 2012, nr 4, s. 45—55.
Przybyszewski S.: Szopen. Impromptu. W: idem: Na drogach duszy. L. Zwoliński i S-ka, Kraków 1900, s. 89—104.
Przybyszewski S.: Von Polens Seele: ein Versuch. Eugen Dederichs, Jena 1917.
Przybyszewski S.: Moi współcześni. Wśród obcych. Biblioteka Polska, Warszawa 1926.
Przybyszewski S.: Homo sapiens. Trylogia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.
Przybyszewski S.: Proza poetycka. Pentalogia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.
Skarbowski J.: Muzyczne fascynacje Stanisława Przybyszewskiego. W: Idem: Literatura — muzyka: zbliżenia i dialogi. Czytelnik, Warszawa 1981, s. 76—91.
Sławiński J.: Odbiór i odbiorca w procesie historycznoliterackim. „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1981, nr 3, s. 5—34.
Trześniowski D.: Bolesna lekcja nowoczesności. Gabrieli Matuszek „Stanisław Przybyszewski — pisarz nowoczesny”. „Wielogłos” 2008, nr 4, s. 107—115.
Wolff E.: Czytelnik pożądany. Rozważania i przykłady dotyczące wprowadzenia pewnego literaturoznawczego pojęcia. Przeł. W. Bialik. W: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”. T. 2. Red. K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1988, s. 388—414.
Woźniak K.: Ladislav Klíma i Stanisław Przybyszewski. W kręgu nihilizmu gnostyckiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011.
Аретов Н.: Българските интерпретации на белетристиката от епохата на Просвещението. „Език и литература“ 1996, кн. 3/4, s. 83—89.
Богданов И.: Българската комедия. Развой и съвременно състояние. Наука и изкуство, София 1962.
Гел К.: Посредници между културите. Преводи на немски драми в България около 1900 г. W: Нашата Европа. Български представи за своето и чуждото 1870—1945. Съст. К. Гел et al. Сиела, София 2011, s. 267—322.
Георгиева Д.: Прочитът през „полска“ и „руска ръка“ или в търсене на авторитети. W: eadem: Мостове от думи. Полската литература в България в периода между двете световни войни. Св. Климент Охридски, София 1997, s. 33—39.
Душата на Полша. „Полско-български преглед“ 1920, бр. 16, s. 128.
Книжнина. „Учителски вестник“ 1911, бр. 11, s. 180—181.
Ликова Р.: Проблеми на българския символизъм. Български писател, София 1985.
Минчев С.: Из историята на българския роман. Побългаряване на чужди произведения. Държавна печатница, София 1912.
Ненов С.: Предговор. W: С. Пшибишевски: Душата на Полша. Прев. от нем. С. Ненов. Везни, София 1920, s. 3.
Пенчев Б.: Българският модернизъм: Моделирането на Аза. Проектория, София 2012.
Пундев В.: Ст. Пшибишевски. Душата на Полша. „Демократически преглед“ 1920, кн. 4, s. 328—331.
Пшибишевски С.: За щастието. Около женския въпрос. Прев. Ал. Симеонов. Бр. Г. Дюлгерови, Кюстендил 1910.
Пшибишевски С.: Homo Sapiens: Роман в 3 ч. Със статия за Пшибишевски от В. Фелдман. Прев. от рус. В. Карагьозов. Ангелов & Манев, Карнобат 1910.
Пшибишевски С.: Homo Sapiens: Роман в три части. Прев. от рус. Цв. Маринов. Ив. Лесичков, София 1919.
Пшибишевски С.: Homo Sapiens: Човекът на дивата страст. Роман в три части. Т. 1—3. Прев. от рус. Валкира. София 1930—1935.
Пшибышевский С.: Homo sapiens: Роман в 3 ч. Переводь Е. и И. Леонтьевы. Польза, Москва 1909.
Ст. П. В-в: Книжовно наводнение. „Реч“ 1911, бр. 1227, s. 1—2.
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-0869-7677
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
