Básnický preklad na Slovensku po 1945 / Tłumaczenie poezji w Słowacji po 1945 r. <i>(tłum. Marta Buczek)</i>
Abstrakt
The translation of poetry in Slovakia after 1945
After the clear dominance of naturalizing tendencies in the 1950s, when classic translations were preponderant, a predominance of up‑dated translations appeared. This was introduced by Feldek’s manifestation appearance in Mladá tvorba at the end of the 1950s and throughout the 1960s by the dominance of modern literature. This alternation of dominant tendencies is by no means mechanical, but it is also applicable in hindsight. Whereas in the period of Realism, naturalization tendencies (Kukučín, Hviezdoslav) seem dominant, the period of Modernism foregrounds those of exotization (Roy, Krasko). However, in the inter‑war period, exotization took turns with naturalization (Jesenský, Jesenská, Rázusová‑Martáková). J. Felix praises these translations although with respect to historization and modernization he is in favor of so‑called ‘vivification’, i.e. adapting translation to the epoch in which it originated, as well as the reader. Furthermore, Surrealists in the period of the Second World War and shortly before it seem to prefer modernization and exotization besides naturalizing translations. Thus, they bridge the period of naturalization from the 1950s to the 1960s when they became closer with the starting generation of Concretists. Again, after 1968 modernization was not pushed to the background mechanically; prime translations are still being modernized or up‑dated. After 1989, gradually after a wave of exotization, especially Americanization (shortly after the Revolution), attenuation of the modernizing and exoticizing methods in supreme translations, those of poems, in particular, may be observed, in contrast to what was referred to by Felix as vivification on a temporal axis and creolization, i.e. mixing of cultures, by Popovič. This is called an attenuated or classicist translation method; translation fulfils its basic role, it approximates to the style of a translated author and is at his service.
Key words: modernization, exotization, creolization, naturalization, Slovak translation theory of poetry
Bibliografia
Alighieri D.: Božská komédia. Peklo. Prel. V. Turčánya J. Felix. Bratislava, Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, 1964.
Chlebnikov V.: Deň modrých medveďov. Prel. M. Ferko. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1969.
Čepan O.: Kontúry naturizmu. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1977.
Feldek Ľ.: Z reči do reči. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1977.
Felix J.: Na cestách k veľkým. Vybrané spisy Jozefa Felixa. Vol. 3. Bratislava, Tatran, 1987.
Felix J.: Slovenský preklad v perspektíve histórie a dneška I. „Romboid” 1968, 2, s. 3—10.
Felix J.: Slovenský preklad v perspektíve histórie a dneška II. „Romboid” 1968a, 3, s. 5—6, 80—94.
Ferenčí k J.: Kontexty prekladu. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1982.
K otázkam teórie a dejín prekladu na Slovensku 2. Ed. K. Kenížová‑Bednárová. Bratislava, Ústav svetovej literatúry SAV, 1994.
K otázkam teórie a dejín prekladu na Slovensku 3. Ed. K. Kenížová‑Bednárová. Bratislava, Ústav svetovej literatúry SAV, 1995.
Kusá M., Lesňáková S., Maliti E., Paštéková S., Tesařová J.: Stručné dejiny umeleckého prekladu na Slovensku. Vol. 4: Ruská literatúra v slovenskej kultúre v rokoch 1836—1996. Ed. K. Kenížová‑Bednárová. Bratislava, Ústav svetovej literatúry SAV, 1998.
Levý J.: Umění překladu. Praha 1963.
Maja kovsk ij V.V.: Oblak v nohaviciach. Flauta — chrbtica. Prel. Ľ. Feldek. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1967.
Miko F.: Text a štýl. Bratislava, Smena, 1970.
Myslenie o preklade. Red. L. Vajdová. Bratislava, Kalligram a Ústav svetovej literatúry SAV, 2007.
Myslenie o preklade na Slovensku. Red. L. Vajdová a kol. Bratislava, Kalligram a Ústav svetovej literatúry SAV, 2014.
Popovič A.: Originál — preklad. Interpretačná terminológia. Bratislava, Tatran, 1983.
Popovič A.: Poetika umeleckého prekladu. Bratislav, Tatran, 1971.
Popovič A.: Preklad a výraz. Bratislava, Vydavateľstvo SAV, 1968.
Popovič A.: Teória umeleckého prekladu. Aspekty textu a literárnej metakomunikácie. Bratislava, Tatran, 1975.
Popovič A., M i ko F.: Tvorba a recepcia. Bratislava, Tatran, 1978.
Slobodník D.: Teória a prax básnického prekladu. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1990.
Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry 20. storočia. Ed. O. Kovačičová, M. Kusá. Bratislava, Vydavateľstvo SAV, 2015.
Šmatlák S.: Básnik a dieťa. Reflexie o detskej poézii. Bratislava, Mladé letá, 1976.
Šmatlák S.: Dejiny slovenskej literatúry I. (9.—18. storočie). Bratislava, Národné literárne centrum, 1997.
Šmatlák S.: Dejiny slovenskej literatúry II. (19. Storočie a prvá polovica 20. storočia). Bratislava, Národné literárne centrum, 1997.
Tomčík M.: Literárnohistorické súvislosti prekladu v rokoch 1945—1949. „Slavica slovaca” 1991, vol. 26, n. 2, s. 92—110.
Turčány V.: K poetike Hviezdoslavových prekladov. „Slovenská literatúra” 1960, vol. 7, n. 4, s. 413—438; 1961, vol. 8, n. 1, s. 36—48.
Tuwim J.: Pán Malilínček a veľryba. Prel. M. Válek. Bratislava, Mladé letá, 1975.
Valcerová A.: Hľadanie súvislostí v básnickom preklade. Prešov, FF PU, 2006.
Valcerová A.: Hodnoty svetovej a slovenskej literatúry. Prešov, FF PU, 2014.
Valcerová A.: Pán Malilínček a veľryba Juliana Tuwima v preklade Miroslava Válka. „O dieťati, jazyku, literatúre: časopis pre otázky rozvíjania komunikačnej a literárnej kompetencie“ 2015, 3, č. 1, s. 68—76.
Valcerová A.: Tradičné a moderné, naše a cudzie ako hybné sily vývinu básnického prekladu (s dôrazom na situáciu po roku 1945). W: “World literature studies” I, 2016, 8, s. 35—47.
Valce ová A.: V labyrinte vzťahov. Prešov, FF PU, 2000.
Valcerová‑Bacigá lová A.: Vzťah významu a tvaru v preklade poézie. Prešov, FF PU, 1999.
Vilikovský J.: Preklad ako tvorba. Bratislava, Slovenský spisovateľ, 1984.
Winczer P. et al.: K otázkam teórie a dejín prekladu na Slovensku 1. Bratislava, VEDA, 1993.
Winczer P.: Poetika básnických smerov v poľskej a slovenskej poézii 20.storočia. Bratislava, Vydavateľstvo SAV, 1974.
Winczer P.: Súvislosti v čase a priestore: básnická avantgarda, jej prekonávanie a dedičstvo (Čechy, Slovensko, Poľsko). Bratislava, VEDA, 2000.
Zambor J.: Dom plný neviditeľných. Dunajská Lužná, Milanium, 2014.
Zambor J.: Kniha ruskej poézie. Prešov, Vydavateľstvo Michala Vaška, 2011.
Zambor J.: Preklad ako umenie. Bratislava, Univerzita Komenského, 2000.
Zambor J.: Tvarovanie básne, tvarovanie zmyslu. Bratislava, Veda, 2010.
Prešovská univerzita, Filozofická fakulta
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
