Polskie przekłady zbioru <i>Priče iz davnine</i> Ivany Brlić Mažuranić
Abstrakt
Polish translations of Croatian tales of long ago by Ivana Brlić‑Mažuranić
Despite the over one hundred years long popularity of Ivana Brlić‑Mažuranić in Croatia, her collection Croatian Tales of Long Ago remains almost absent in Poland. An attempt to determine the reasons for this absence involves the reconstruction of the circumstances of its Polish translations and the outline of the translators’ silhouettes, which leads to Wanda Pogonowska, who was a visual artist and a painter by education and who should be considered as the first Polish translator of the famous Croatian tales. Although she took on the translation twice (in the 1930s and 1950s) and has remained the only person who translated the entire collection into Polish, the final effect of her translation efforts, due to the problems with its publication, is still unknown, and the memory of Wanda Pogonowska is slowly fading away. Wiktor Bazielich was also an amateur translator but who made up for his lack of professionalism with his extraordinary perseverance and managed to publish in the interwar press his own translation of one fairy tale from the Brlić‑Mažuranić’ collection. The same tale about the fisherman Palunko was translated again forty years later by Magdalena Petryńska (unaware of the existence of the earlier Polish version), who, with her considerable achievements, in contrast to the pre‑war translators of Brlić‑Mažuranić, proudly represents the circle of the most outstanding contemporary Polish translators of South Slavic prose. Existing translations show that the translators adopted extremely different translation strategies. Wiktor Bazielich’s attitude, which could result from his intention of introducing Polish recipients to the realities of South Slavic culture or from the translator’s skills, is close to formal equivalence; while the procedure of Magdalena Petryńska was dictated by a concern for the communication comfort of the story’s recipients — children and can be described as functional equivalence.
Key words: Ivana Brlić‑Mažuranić, Croatian Tales of Long Aago, Wanda Pogonowska, Wiktor Bazielich, Magdalena Petryńska, translation
Bibliografia
Adamczyk‑Garbowska M.: Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Problemy krytyki przekładu. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1988.
Adamowicz‑Pośpiech A.: Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada. Katowice 2013.
Agičić D.: Przyczynek do historii polsko‑jugosłowiańskich stosunków kulturalnych po II wojnie światowej — działalność Wiktora Bazielicha na polu promocji kultury i jego praca tłumacza. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo‑Wschodniej”. T. 46. Warszawa 2011, s. 217—236.
Agičić D.: Wiktor Bazielich i njegovi hrvatski korespondenti. Prilog poznavanju hrvatsko‑poljskih književnih i kulturnih veza u dvadesetom stoljeću. „Historijski zbornik” 2009, br. 1, s. 137—162.
Albińska K.: „Tylko to, co najlepsze, jest dość dobre dla dzieci”, czyli o dylematach tłumacza literatury dziecięcej. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 259—282.
Bajer M.: Rody uczone. Kreski do szkicu. Warszawa—Toruń 2013.
Barac A.: Literatura narodów Jugosławii. Przeł. M. Krukowska. Wrocław 1969.
Bazielich W.: Historie starosądeckie. Kraków 1965.
Bazielich W.: Starosądeckie domy rynkowe i ich dawniejsi właściciele. Nowy Sącz 1996.
Bazielich W.: Stary Sącz i jego zabytki. Kraków 1961.
Benešić J.: Osiem lat w Warszawie (kronika). Przeł. D. Cirlić‑Straszyńska. Wybór, posłowie, biogramy H. Kirchner. Warszawa 1985.
Boro do M.: Children’s Literature Translation Studies? — zarys badań nad literaturą dziecięcą w przekładzie. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 12—23.
Bošković‑Stulli M.: Priče iz davnine i usmena književnost. W: Zbornik radova o Ivani Brlić‑Mažuranić. Ur. D. Jelčići dr. Zagreb 1970.
Božić‑Šejić R., Drožđek I.: Kontrastivna analiza prijevoda nekih gradacijskih elemenata u pet prijevoda Bajke o ribaru i ribici A.S. Puškina. „Fluminensia” 2010, br. 1, s. 137—148.
Brlić‑Mažuranić I.: O rybaku Palunku i o morskim królu. Przeł. M. Petryńska. Warszawa 1976.
Brlić‑Mažuranić I.: Pismo o postanku Priča iz davnine. W: Eadem: Izabrana djela. Zagreb 1997.
Brlić‑Mažuranić I.: Ribar Palunko i njegova žena. W: I. Brlić‑Mažuranić, A. Milčinović, Z. Marković: Izabrana djela. Pr. M. Šicel. Pet Stoljeća Hrvatske Književnosti 73. Zagreb 1968, s. 39—52, 153.
Brlić‑Mažuranić I.: Rybak Palunko i jego żona. Przeł. W. Bazielich. „Ilustracja Polska” 1934, nr 5, s. 13; nr 6, s. 13; nr 7, s. 13; nr 8, s. 13—14; nr 9, s. 13—14; nr 10, s. 13—14.
Brzózka A.: Czy strategia redukcji może służyć egzotyzacji, czyli gdzie się podziała sierotka Marysia w angielskim przekładzie. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 146—158.
Dollerup C.: Przekład i baśnie dla dzieci. Przeł. M. Heydel. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 81—93.
Engler T., Kos ‑Lajtman A.: Bajkopisna diseminacija mitoloških motiva u Pričama iz davnine Ivane Brlić‑Mažuranić na primjeru intertekstualnih poveznica s leksikonom A. Tkanyja. „Studia Mythologica Slavica” 2011, br. 14, s. 307—326.
Głuszak J.: Postarzałe przekłady — o niedostatkach istniejących tłumaczeń historii The Cat that Walked by Himself Rudyarda Kiplinga. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 192—204.
Gostomska A.: Czy Ivana Brlić‑Mažuranić to chorwacki Hans Christian Andersen? W: Bajkowe inspiracje literaturoznawców i kulturoznawców. T. 2. Red. M. Zaorska, A. Grabowski. Olsztyn 2012.
Hameršak M.: Przekłady baśni pomiędzy mobilizacją narodową a komodyfikacją. Przeł. A. Arno. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 130—145.
Kirchne r H.: Nałkowska albo życie pisane. Warszawa 2011.
Kos‑Lajtman A., Horvat J.: Ivana Brlić‑Mažuranić, Priče iz davnine: nova konstrukcija izvora i metodologije. „Fluminensia” 2011, br. 1, s. 87—99.
Kos‑Lajtman A., Horvat J.: Utjecaj ruskih mitoloških i usmenoknjiževnih elemenata na diskurs Priča iz davnine Ivane Brlić‑Mažuranić. W: Zbornik radova petoga hrvatskog slavističkog kongresa. Ur. M. Turk, I. Srdoč‑Konestra. Knj. 1. Rijeka 2012.
Legeżyńska A.: Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa 1999.
Liseling‑Nilsson S.: Szwedzkie déjà vu w polskim przekładzie. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 69—80.
Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Red. U. Dąmbska‑Prokop. Częstochowa 2000.
Małczak L.: Croatica. Literatura i kultura chorwacka w Polsce w latach 1944—1989. Katowice 2013.
Mały słownik kultury dawnych Słowian. Red. L. Leciejewicz. Warszawa 1972.
Moszyński K.: Kultura ludowa Słowian. T. 2, cz. 1. Warszawa 1967.
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny. Red. K. Kuliczkowska, B. Tylicka. Warszawa 1979.
Ojcewicz G.: Otwartość serii a seria otwarć: krytyka przekładu w systemie wiedzy o tłumaczeniu. W: Recepcja, transfer, przekład. T. 2. Red. J. Koźbiał. Warszawa 2004.
Oziewicz M.: Wojna w niebie jako temat tabu: czy tłumaczyć Mroczne materie Philipa Pullmana? „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 193—206.
Pieciul‑Karmińska E.: Polskie dzieje baśni braci Grimm. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 80—96.
Pogonowski J.: Pogonowscy z Pogonowa. Szkic genealogiczno‑heraldyczny. Lwów 1928.
Puszkin A.: Bajka o rybaku i rybce. Przeł. J. Tuwim. Warszawa 1979.
Rapacka J.: Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej. Warszawa 1995.
Rzepnikowska I.: Specyfika tłumaczenia tekstów folklorystycznych (na materiale polskich przekładów rosyjskiej bajki magicznej). Toruń 1997.
Sojda S.: Adresat dziecięcy w tłumaczeniach Winnie‑the‑Pooh A.A. Milne’a na język polski i słowacki. „Przekłady Literatur Słowiańskich” 2012, t. 3, cz. 1, s. 149—163.
Szkoła Kistryna. Wspomnienia b. uczniów z okresu nauki w Szkole Powszechnej i Gimnazjum im. Henryka Jordana we Lwowie [część II, ostatnia]. „Na Bajkach” 2007, nr 72 (172).
Szymańska I.: Przekłady polemiczne w literaturze dziecięcej. „Rocznik Przekładoznawczy” 2014, nr 9, s. 193—208.
Van Coillie J.: Nie ma śpiącej królewny bez kolców. Tłumaczenie baśni. Propozycja modelu analizy porównawczej. Przeł. E. Wójcik‑Leese. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 11—35.
Venuti L.: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London—New York 1995.
Zednik V.: „Priče iz davnine”. „Vijenac” 2000, br. 167—169.
Zima D.: Ivana Brlić-Mažuranić, članstvo u Akademiji i Nobelova nagrada. „Libri&Liberi” 2014, br. 3, s. 239—262.
Zima D.: Ivana Brlić‑Mažuranić. Zagreb 2001.
Żygulski K.: Jestem z lwowskiego etapu. Warszawa 1994.
Źródła internetowe
http://angelus.com.pl/laureaci/angelus‑2012/.
http://arch.uw.edu.pl/o_uw/historia/dhcuw.html.
http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=271325&from=publication.
http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=275000&from=publication.
http://lwow.home.pl/zygulski/zygulski2.html#dzien.
http://www.iszip.uw.edu.pl/historia/ksiega/26_absolwenci.html.
http://www.matica.hr/vijenac/167/Pri%C4%8De%20iz%20davnine/.
http://www.rdc.pl/wp‑content/uploads/2014/09/Popoludnie‑RDC‑30‑09‑14‑Magdalena‑Petrynska.mp3.
Uniwersytet Gdański, Katedra Slawistyki
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
