(Błędny) przekład jako sukces literacki
Abstrakt
Oba pojęcia — błędny przekład i sukces literacki — dalekie są od klarowności i jednoznaczności, co z jednej strony prowadzi do rozmaitych ograniczeń, ale i do potencjalnie odkrywczych nowych odczytań z drugiej. Co więcej, różnica między przekładem a błędnym przekładem nie jest łatwa do ustalenia (zwłaszcza w przypadku poezji), podobnie jak trudne jest wymierzenie sukcesu literackiego. Oprócz świadectw recepcji pozostają nam przede wszystkim kryteria estetyczne w cenie zarówno sukcesu literackiego, jak i — do pewnego stopnia — udatności przekładu. Aby przedyskutować te nieostre, ale połączone z sobą pojęcia, sięgam do trzech przypadków. Najpierw skupiam się na dwóch niewątpliwych przykładach błędnego przekładu i sukcesu literackiego, aby wskazać możliwe (i niemożliwe) kryteria oceny obu zjawisk. Następnie przechodzę do konkretnego przypadku (błędnego) tłumaczenia i sukcesu literackiego (Romantyczność Mickiewicza w wersji Audena), aby nieco inaczej naświetlić omawiane zagadnienia. Wreszcie konfrontuję szczegółowo analizowany przekład z innym, pozornie podobnym (Dzieci epoki Szymborskiej w przekładzie Bassnett i Kuhiwczaka), ale dającym odmienny efekt końcowy. W zakończeniu wskazuję, na czym może polegać różnica w ocenie błędności lub poprawności przekładu i jego sukcesu czytelniczego.
Słowa kluczowe
przekład; błędny przekład; poezja polska; Adam Mickiewicz; Wisława Szymborska
Bibliografia
Ariadne’s Thread, Polish Women Poets. 1993. S. Bassnett, ed., transl., P. Kuhiwczak, transl. London—Boston, Forest Books—Unesco.
Auden W. H., 1970: Translation. In: Man in Literature. Comparative World Studies in Translation. R. O’Neal, H. M. McDonnell, J. E. Miller Jr., eds. Glenview, Illinois, Scott, Foresman and Company.
Bassnett S., 1993: Comparative Literature: A Critical Introduction. Oxford, UK—Cambridge, US, Blackwell.
Dickinson E., 1990: 100 Wierszy [billingual edition], S. Barańczak, ed., trans. Kraków, Wydawnictwo Arka.
Kozak J., 2009: Przekład literacki jako metafora. Między logos a praxis. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lechoń J., 2005: “The Glass of the Sage,” G. Kopolka, trans. In: Evening on the Hudson. An Anthology of Jan Lechoń’s American Writings. New York, The Polish Institute of Arts and Sciences of America.
Milne A. A., 1973: Winnie-the-Pooh. With decorations by E. H. Shepard. London, Egmond UK Ltd.
Milne A. A., 1990: Fredzia Phi-Phi. M. Adamczyk-Garbowska, trans., A. L. Włoszczyński, ils. Lublin, Wydawnictwo Lubelskie.
Milne A. A., 2017: Kubuś Puchatek. I. Tuwim, trans., E. H. Shepard, ils. Warszawa, Nasza Księgarnia.
Mickiewicz A., 1956: “The Romantic,” W. H. Auden, trans. In: A. Mickiewicz, 1798—1855 Selected Poems. C. Millis, ed., J. Lechoń, critical appreciation. New York, The Noonday Press.
Mickiewicz A., 2002: “Romanticism,” M. J. Mikoś, trans. In: M. Mikoś, Polish Romantic Literature. An Anthology. Bloomington, Indiana, Slavica Publishers.
Mickiewicz A., 2004: “Romantyczność.” In: A. Mickiewicz, Ballady i romanse. Cz. Miłosz, introduction. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Polish Poetry of the Last Two Decades of Communist Rule. Spoiling Cannibals’ Fun. 1991. S. Barańczak, C. Cavanagh, eds., trans. Evanston, Illinois, Northwestern University Press.
Rogerson E., 1991: Anti-Romanticism: Distance. In: The Mature Laurel. Essays on Modern Polish Poetry. Adam Czerniawski, ed. Dufour, Serene Books.
Skwara M., 1994: Mickiewicz i Emerson — prelekcje paryskie. „Pamiętnik Literacki” 85 (3), pp. 102—117.
Szymborska W., 2017: Wiersze wybrane. Wybór i układ Autorki. Kraków, Wydawnictwo a5.
Tabakowska E., 2001: Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu. A. Pokojska, trans. Kraków, TAIWPN Universitas.
Weyman D., 2006: W. H. Auden jako tłumacz ‘Romantyczności’ Mickiewicza. „Res Publica Nowa” 19 (3), pp. 66—78.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
