Wyznaczniki śląskości dawnych i współczesnych nazwisk mieszkańców Górnego Śląska
Abstrakt
The article concerns Silesian anthroponomy. Using examples from two 19th century church registers indices from Upper Silesia, the author demonstrates which features of Silesian dialect are reflected in the surnames. Some phonetic features of the analysed names are discussed in the article, as well as the appearance of the suffixes -ok, -us, -el. Examples of names that bear traces of lexical archaisms and Silesian dialect are also discussed. In order to select the Silesian surnames the author uses data gathered in the Dictionary of surnames used in Poland in the beginning of the 21st century by K. Rymut.
Słowa kluczowe
anthroponomy; dialectal features; Silesian dialect; surnames at Upper Silesia
Bibliografia
Borek H., Szumska U., 1976, Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społecznonarodowościowe, Warszawa–Wrocław.
Bystroń J.S., 1993, Nazwiska polskie, Warszawa.
Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S., 2006, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
Kaleta Z., 1998, Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa.
Kallus B., 2015, Słownik gōrnoślōnskij gŏdki, Chorzów. (SGG)
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W., red., 1919, Słownik języka polskiego, t. 7, Warszawa. (SW)
Kowalska A., 1970, Język polski w szesnastowiecznych księgach miejskich Tarnowskich Gór, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Kowalska A., 1978a, Najczęstsze typy nazw osobowych w Tarnowskich Górach w drugiej połowie XVI wieku, „Zaranie Śląskie”, r. 41, z. 1.
Kowalska A., 1978b, Nazwiska mieszkańców Katowic w siedemnastowiecznej księdze metrykalnej, w: Lubaś W., Wilkoń A., red., Prace językoznawcze, t. 4, Onomastyka, Katowice.
LechKirstein D., 2008, Nacechowanie dialektalne opolskich nazwisk, „Studia Śląskie”, t. 67.
Łobodzińska R., 2012, Średniopolskie nazwiska śląskie motywowane nazwami roślin, w: Łuc I., Pogłódek M., red., W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi, Katowice.
MagdaCzekaj M., 2003, Historyczne nazwiska ludności Olesna na Śląsku Opolskim, Kraków.
Milerski W., 1996, Nazwiska cieszyńskie, Warszawa.
Rospond S., 1960, Nazwiska Ślązaków, Opole.
Rospond S., 1967–1973, Słownik nazwisk śląskich, cz. 1–2, Wrocław–Warszawa–Kraków. (SNŚ)
Rymut K., 1999–2001, Nazwiska Polaków. Słownik historycznoetymologiczny, t. 1–2, Kraków. (NP)
Rymut K., 2003, Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku, Kraków (płyta CD).
Siuciak M., 1998, Język śląskich utworów scenicznych z lat 1864–1922, Katowice.
Siuciak M., 2012, Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 19 (39), z. 2.
Sochacka S., 1999, Cechy dialektalne toponimii śląskiej, w: Wyderka B., red., O kształcie języka. Studia i rozprawy, Opole.
Synowiec H., 1992, Sprawność językowa uczniów w śląskim środowisku gwarowym. Problemy, badania, konsekwencje dydaktyczne, Katowice.
Synowiec H., 2013, Śląska ojczyzna polszczyzna z perspektywy edukacyjnej. Wybór zagadnień, Katowice.
Tambor J., 2008, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice.
Tambor J., 2010, O potrzebie szerszych badań nad współczesną śląszczyzną, w: Szczepański M.S., Nawrocki T., Niesporek A., red., Deficyty badań śląskoznawczych, Katowice.
Urbańczyk S., red., 1970 i 1984, Słownik staropolski, t. 6 i 9, Wrocław i in. (SStp)
Wysocka F., red., 2003, Mały słownik zaginionej polszczyzny, Kraków. (MSZP)
Netografia
https://familysearch.org/search/image/index?owc=MHX3-JWL%3A361904901%2C36197 2001%3Fcc%3D2114433 [dostęp: styczeń–luty 2017].
https://familysearch.org/search/image/index?owc=MHX7-PZ9%3A361904901%2C362306 801%3Fcc%3D2114433 [dostęp: styczeń–luty 2017].
http://siliusradicum.pl/zasoby/indeksy/staretarnowice/ [dostęp: styczeń–luty 2017].
http://siliusradicum.pl/zasoby/indeksy/zyglinii/ [dostęp: styczeń–luty 2017].
http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=854&Itemid=19 [dostęp: 20.01.2017].
dr, Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0001-9389-8152
Członkini Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Komitetu Językoznawstwa PAN (oddział w Katowicach), Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (oddział w Katowicach), skarbnik Stowarzyszenia „Via Linguae”. Jej zainteresowania badawcze to: historia języka polskiego, gramatyka historyczna, semantyka, intensyfikatory. Jest autorką monografii Zmysł smaku. Studium leksykalnosemantyczne (2014) oraz współautorką książki Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym (2015) i Słownika zapomnianych wyrażeń funkcyjnych (2015). Redaktor naukowa rocznika „Linguarum Silva”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
