Polski i słowacki model grzeczności w ujęciu socjolingwistycznym (na przykładzie formuł początkowych i końcowych)
Abstrakt
The article aims at the confrontational presentation of the formulas that initiate and end contacts. The material that is being analysed comes from TV and Radio broadcasts, Internet, survey conducted among students and observations of Polish and Slovak official and unofficial language practices. The author pinpoints several rules of using the analysed formulas. These rules are determined by such factors as time, biology (age and sex), social context (views of the world and social roles). The article concludes itself with a proposal of the politeness model in Poland and Slovakia.
Słowa kluczowe
language etiquette; sociolinguistics; Polish and Slovak formulas initiating and ending contacts
Bibliografia
Antas J., 2002, Polskie zasady grzeczności, w: Szpila G., red., „Język a Komunikacja 4”, t. 1, Język trzeciego tysiąclecia II. Nowe oblicza komunikacji we współczesnej polszczyźnie, Kraków.
Dąbrowska A., 1992, Sposoby kończenia rozmowy w sytuacji oficjalnej, w: Anusiewicz J., Marcjanik M., red., „Język a Kultura”, t. 6, Polska etykieta językowa, Wrocław.
Dvonč L., 1967, Servus, nazdar, ahoj, „Kultúra Slova”, nr 1.
Grybosiowa A., 2002, Obce kulturowo formuły nawiązywania kontaktu we współczesnej polszczyźnie – geneza, recepcja, wartościowanie, w: Szpila G., red., „Język a Komunikacja 4”, t. 1, Język trzeciego tysiąclecia II. Nowe oblicza komunikacji we współczesnej polszczyźnie, Kraków.
Horák G., 1966, Do videnia, do počutia, „Ľud” z dn. 23.9.
Ivanová-Šalingová M., 1969, Ahoj! Ahoj/ Ahoj!, „Javisko”, nr 1.
Jarząbek K., 1994, Kinetyczne formy powitań i pożegnań, „Etnolingwistyka”, nr 6.
Kaczyński Z., 1983, Miejsce pozdrowień wśród wypowiedzi językowych, „Acta Universitatis Wratislaviensis: Studia Linguistica”, z. VIII.
Kąś J., Sikora K., 1994, Konwencjonalne zwroty grzecznościowe w gwarach (na przykładzie kilku gwar Małopolski Południowej), „Etnolingwistyka”, nr 6.
Marcjanik M., 1997, Polska grzeczność językowa, Kielce.
Marcjanik M., 2001, Etykieta językowa, w: Bartmiński J., red., Współczesny język polski, Lublin.
Marcjanik M., 2008, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
Marcjanik M., 2014, Słownik językowego savoirvivre’u, Warszawa.
Olchowa G., 2010a, Formy zwracania się do siebie w języku polskim i słowackim, „Studia Filologiczne”, t. 3.
Olchowa G., 2010b, Poľské a slovenské formy oslovenia v cirkevných inštitúciách, w: Ďuricová A., red., Od textu k prekladu V, Praha.
Olchowa G., 2010c, Tytulatura w szkolnictwie polskim i słowackim, w: Olchowa G., red., „Język Polski i Kultura 1”, Język, literatura i kultura w dydaktyce języka polskiego jako obcego, Banská Bystrica.
Ożóg K., 1980, Powitania i pożegnania w języku mówionym mieszkańców Krakowa, „Język Polski”, t. LX, z. 2–3.
Ożóg K., 1990, Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa), Kraków.
Ożóg K., 2011, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów.
Schulzová O., 1990, O niektorých pozdravoch v češtine a slovenčine, „Studia Academica Slovaca”, nr 19.
Sikora K., 1996, O wiejskim modelu grzeczności – na przykładzie pozdrowień, powitań i formuł adresatywnych, w: Kurek H., Tereszkiewicz F., red., Podkarpackie spotkania. Literatura – Język – Kultura, t. 1, Ziemia krośnieńska w kulturze polskiej, Kraków.
Sikora K., 2010, Grzeczność językowa wsi, cz. I, System adresatywny, Kraków.
Uhlár V., 1971, Nehovorme ani ahoj ani čau!, „Textilák” 23, č. 30.
doc. Mgr, PhD, Katedra Języków Słowiańskich, Uniwersytet Macieja Bela w Bańskiej Bystrzycy, Słowacja. Słowacja
Autorka ponad 40 artykułów z zakresu etykiety językowej i języka religii w ujęciu porównawczym. Zajmuje się także glottodydaktyką, a zwłaszcza rozwijaniem kompetencji socjokulturowej. Interesuje się również stosunkami polskosłowackimi oraz krytyką przekładu. Wydała monografię Przejawy perswazji w strukturze siedemnastowiecznych kazań polskiego kaznodziei Szymona Starowolskiego. Ponadto jest redaktorką tomów: Výučba slovanských jazykov ako cudzích v slovanskom prostredí – súčasnosť a perspektívy; Język Polski i Kultura 1. Język, literatura i kultura w dydaktyce języka polskiego jako obcego, Język Polski i Kultura 2. Między dawnymi a nowymi czasy. Język – Literatura – Kultura – Media i współredaktorką monografii pt. Słowiański dialog kulturowy. Studia leksykalne i gramatyczne. Od 2012 roku współprowadzi Centrum Języka i Kultury Polskiej działające na UBM w Bańskiej Bystrzycy.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
