Kobiece spotkania z Islandią. Prolegomena
Abstrakt
W artykule autor podejmuje tematykę sposobu przedstawiania kobiet w relacjach podróżniczych o Islandii, których autorami są mężczyźni (m.in. Daniel Vetter, Edmund Chojecki i Ferdynand Goetel), a także kobiecego pisania o Islandii w piśmiennictwie polskim. Zagadnienie to nie było w ogóle podejmowane w dotychczasowej refleksji naukowej. Dokonano chronologicznego i syntetycznego przeglądu oraz zinwentaryzowania literatury podmiotowej z wykorzystaniem elementów feministycznej krytyki literackiej. Wypowiedzi przestawiające kobiece doświadczenie i poetykę kobiecego pisania o Islandii pojawiają się w praktyce twórczej polskich autorów dopiero w 1977 roku (pierwsza kobieca relacja autorstwa Haliny Ogrodzińskiej), by w ostatnich latach znacznie się rozwinąć (ilościowo i jakościowo) w licznych reportażach książkowych autorstwa m.in. Magdaleny Anny Węcławiak, Agnieszki Rezler, czy projekcie z pogranicza sztuk plastycznych i książki artystycznej autorstwa Soni Rammer. Dokonany przegląd pokazuje, że praktyka kobiecego pisania o Islandii rozwinęła się w ostatnich latach i wymaga szczegółowych analiz i interpretacji badawczych. Otworzy to niewątpliwie nowe perspektywy badawcze penetrujące również inne, intersemiotyczne obszary: fotografię, muzykę (Hania Rani i jej płyta Esja) czy plastykę (Magdalena Armanda Kołakowska i Sonia Rammer).
Słowa kluczowe
Islandia; reportaż podróżniczy; kobiece pisanie
Bibliografia
Biernat M. i A., 2017, Rekin i baran. Życie w cieniu islandzkich wulkanów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Bukowiecki Ł., Czemarmazowicz M., Pessel W.K., red., 2011, Islandia. Etos amatora, Warszawa: Studencki Klub Islandzki, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski.
Chymkowski R., 2009, Polskie podróże na Islandię – od Edmunda Chojeckiego do Ferdynanda Goetla, w: Islandia. Wprowadzenie do wiedzy o społeczeństwie i kulturze, Chymkowski R., Pessel W.K., red., Warszawa: Wydawnictwo Trio, s. 121–145.
Chymkowski R., Pessel W.K., red., 2009, Islandia. Wprowadzenie do wiedzy o społeczeństwie i kulturze, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Goetel F., 1928, Wyspa na chmurnej północy, Kraków: Gebethner i Wolff.
Jaworska A., 2018, Pejzaże nadmiaru, w: Dokument i kreacja artystyczna jako dopełniające się formy obrazowania rzeczywistości, Jacyków W., Tomczak K., red., Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 31–60.
Lenard B., Mikołajczak P., 2017, Szepty kamieni. Historie z opuszczonej Islandii, Kraków: Wydawnictwo Otwarte.
Lenard B., Mikołajczak P., 2019, Zostanie tylko wiatr. Fiordy zachodniej Islandii, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Nalepiński T., 1914, Na Ultima Thule. Szkic z podróży na Islandyję, „Bluszcz”, nr 15, s. 154–155.
Ogrodzińska H., 1977, Spotkanie z Islandią, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Raczyński R., 2018, Zarys dziejów kontaktów polsko-islandzkich, Gdańsk: Stowarzyszenie Naukowe Instytut Badań nad Polityką Europejską.
Rammer S., 2017a, Kroniki islandzkie, Leszno – Poznań: Miejskie Biuro Wystaw Artystycznych w Lesznie, Wydział Edukacji Artystycznej, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu.
Rammer S., 2017b, Kroniki islandzkie: suplement, Leszno – Poznań: Miejskie Biuro Wystaw Artystycznych w Lesznie, Wydział Edukacji Artystycznej, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu.
Rammer S., 2018, Autoreferat w postępowaniu habilitacyjnym (maszynopis powielony).
Rezler A., 2017, Lawa, owce i lodowce. Zadziwiająca Islandia, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Rott D., 2018, Oswajanie przestrzeni Islandii w piśmiennictwie polskim. Rekonesans, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 49–58.
Stemann I., 1928, Islandia. Kraj i naród, Warszawa: Księgarnia Polska.
Vetter D., 1997, Islandia albo Krótkie opisanie wyspy Islandyji, Rott D., oprac. i wstęp, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Węcławiak M.A., 2013, Moja Islandia, Gdynia: Novae Res.
Wojtyńska A., 2009, Islandia. Wprowadzenie do wiedzy o społeczeństwie i kulturze, w: Chymkowski R., Pessel W.K., red., Warszawa: Wydawnictwo Trio, s. 147–170.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-5171-2794
DARIUSZ ROTT – prof. dr hab., Instytut Literaturoznawstwa, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska.
Historyk literatury dawnej Polski. Jego zainteresowania naukowe obejmują również współczesny polski reportaż podróżniczy. Był profesorem wizytującym w Collegium Civitas w Warszawie, na Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu (Czechy), Uniwersytecie Sofijskim im. św. Klemensa z Ochrydy (Bułgaria), Uniwersytecie św. św. Cyryla i Metodego w Trnawie (Słowacja), Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym im. Pawła Tyczyny w Humaniu (Ukraina). Od lat naukowo zajmuje się Islandią, a w wolnych chwilach prowadzi wyprawy turystyczne na wyspę.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
