Zapakować przeszłość – Vicki Baum w poszukiwaniu „Heimatu”
Abstrakt
W 1932 roku bestsellerowa austriacka pisarka Vicki Baum wyruszyła w podróż statkiem do Ameryki; dla żydowskiej autorki emigracja szybko jednak przyjęła postać wygnania. Świadomość utraty ojczyzny – „Heimatlosigkeit” – oraz poczucie wykorzenienia, które prześladowały wówczas Vicki Baum, były jednak bardziej emocjonalne i duchowe niż czysto fizyczne. Jako dziecko żydowskich imigrantów w antysemickim społeczeństwie dziewiętnastowiecznego Wiednia Baum wcześnie zaczęła dociekać, co tak naprawdę znaczy „Heimat”, który pojmowała jako znacznie wykraczający poza ramy prostej definicji domu czy ojczyzny. Odcięta od Heimatu wyruszała w dalekie podróże w poszukiwaniu wartości i moralno-etycznych wskazówek, które pomogłyby międzywojennej Europie zbudować lepszą przyszłość. Spisywała swoje doświadczenia w powieściach, w których przedstawiała zarówno krajobrazy i zwyczaje, jak i wewnętrzne dylematy społeczności, z którymi się stykała. Wieloletnia nieufność wobec komunikacji werbalnej popychała ją ku przekraczaniu barier językowych, choć w jej własnym mniemaniu to jej płeć najbardziej pomogła jej w interpretowaniu i zrozumieniu innych kultur. W listach i tworzonych na podstawie doświadczeń z podróży dziełach skupia się bardziej na cechach wspólnych dla wielu obcych sobie kultur niż na różnicach. Analizując balijskie przygody Baum z perspektywy postkolonialnej, w artykule pokazano, że wyspa stała się dla autorki miejscem transcendencji, w którym mieszkańcy posługiwali się wartościami nieobecnymi już w kulturze zachodniej.
Słowa kluczowe
Heimat na wygnaniu; transcendentalna bezdomność; podróże terapeutyczne; listy z podróży
Bibliografia
Allen, G., n.d., Newspaper cutting, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., 1930a, Letter to Richard Lert, 16 March 1930, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 125.
Baum V., 1930b, Untitled letter, 11 October 1930, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., 1930c, Aus der Sahara mitgebracht, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 128.
Baum V., 1935a, Letter to Richard Lert, 5 March 1935, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 4.
Baum V., 1935b, Letter to Richard Lert, 11 April 1935, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., 1939, Shanghai 37/Hotel Shanghai, Gütersloh.
Baum V., 1941, The Christmas Carp, New York.
Baum V., 1943, Cahuchu, Strom der Tränen, Berlin.
Baum V., 1949a, Letter to Richard Lert, 4 March 1949, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., 1949b, Letter to Richard Lert, 21 May 1949, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 4.
Baum V., 1949c, Letter to Richard Lert, 22 May 1949, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 4.
Baum V., 1956, Flut und Flamme, Köln: Kiepenheuer & Witsch.
Baum V., 1958, Letter to Elizabeth Lyons, 16 June 1958, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 5.
Baum V., 1959, Letter to Richard Lert, 18 February 1959, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 4.
Baum V., 1964, Liebe und Tod auf Bali, Berlin: Ullstein.
Baum V., 1965, Flight of Fate, London: Michael Joseph.
Baum V., 1987, Es war alles ganz anders: Erinnerungen, Darmstadt: Kiepenheuer & Witsch.
Baum V., n.d., Bali (OC-94.18.1: BALI), video, Smithsonian Museum of Natural History, Human Studies Film Archives (HSFA).
Baum V., n.d., Letters to Carl Ostertag, Leo Baeck Institute Archives, http://archive.org/stream/vickibaumf001/ vickibaumf001_djvu.txt [accessed on: 22 June 2018].
Baum V., 19?, Letter to Richard Lert, 11.4.19?, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., n.d., Autobiographical sketch, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Abschrift des Vertrages.
Baum V., n.d., Ein einfaches Butterbrot in der Sahara, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 127.
Baum V., n.d., He was not exactly a dwarf, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file: 125.
Baum V., n.d., Letter to Richard Lert, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Baum V., n.d., Excerpt from a letter, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Blickle P., 2002, Heimat: A critical theory of the German idea of homeland, Suffolk: Camden House.
de la Falaise H., 1935, Legong, Dance of the virgins, Bennett Pictures Corporation.
Dörr G., 2007, Muttermythos und Herrschaftsmythos: Zur Dialektik der Aufklärung um die Jahrhundertwende bei den Kosmikern, Stefan George und in der Frankfurter Schule, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Eichmanns G., 2013, Introduction: Heimat in the age of globalization, in: Eichmanns, G., Franke, Y., eds., Heimat goes mobile: Hybrid forms of home in literature and film, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
n.a., 1930, “From our Berlin correspondent”, John O’London’s Weekly, 10 November 1930, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
n.a., n.d., Hollaendische Berichte, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin.
n.a., n.d., Newspaper cutting, Vicki Baum Archive, Akademie der Künste, Berlin, file 104: Bio-bibliographisches Material.
Nottelmann N., 2002, Strategien des Erfolgs. Narratologische Analysen exemplarischer Romane Vicki Baums, Würzburg: Königshausen & Neumann.
Sebald, W.G., 2016, Unheimliche Heimat: Essays zur österreichischen Literatur, Berlin: Fischer Verlag.
Aberystwyth University Wielka Brytania
https://orcid.org/0000-0001-6040-8110
ROSE SIMPSON – PhD, Aberystwyth University, Great Britain.
Po uzyskaniu dyplomu z filologii angielskiej na Uniwersytecie w Yorku Rose Simpson rozpoczęła karierę w showbiznesie (jako basistka i wokalistka punkowej grupy The Incredible String Band), po czym powróciła na uczelnię i przez wiele lat pracowała jako wykładowczyni literatury brytyjskiej i historii sztuki. Uzyskała magisterium z filologii francuskiej i germańskiej na Uniwersytecie w Aberystwyth, gdzie później obroniła doktorat poświęcony powieściom Vicki Baum i Iny Seidel w kontekście konfliktu między modernizmem a radykalnym antymodernizmem narodowego socjalizmu. W lutym 2021 nakładem niezależnego londyńskiego wydawnictwa The Strange Attractor Press ukazały się jej wspomnienia z czasów spędzonych z The Incredible String Band pt. Muse, Odalisque, Handmaiden: A Girl’s Life in the Incredible String Band.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
