„Jestem ładna, czegoż mi trzeba więcej?” Dandysowski projekt Marii Baszkircew
Abstrakt
This article presents an analysis of Maria Baszkircew’s dandyish project on the basis of her Diary (1858–1884). Diagnoses were made mainly in the context of Parnassianism as referred to in Wilde’s idea of life imitating art. The methodologicalinterpretative substructure is Goffman’s concept of selfpresentation and Lacanian psychoanalysis. The purpose of these considerations was to present the essence of Baszkircew’s dandyism, and to prove that her aesthetic life project was closely connected with conditioning, which was dictated by her culture and customs. It concludes that her dandyism was a form of fighting for her own identity, liberty and selfdetermination.
Słowa kluczowe
Maria Baszkircew; dandyism; art; project; diary
Bibliografia
Александров A.Л., 2003, Подлинная жизнь мадемуазель Башкирцевой, Москва.
Bachórz J., Kowalczykowa A., red., 1991, Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław.
Baszkircew M., 1967, Dziennik, przeł. Duninówna H., wstępem opatrzyła Kowalska A., Warszawa.
Baudelaire Ch., 1961, Malarz życia nowoczesnego, w: tegoż, O sztuce. Szkice krytyczne, przeł. Guze J., Wrocław.
Baudelaire Ch., 1971, Sztuka romantyczna. Dzienniki poufne, przeł. Kijowski A., Warszawa.
Baudelaire Ch., 2000, Salon 1846, w: tegoż, Rozmaitości estetyczne, przeł. Guze J., Gdańsk.
Bąbel A., 2008, Panny w podróży. Podróże we wspomnieniach z lat dziewczęcych z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, w: Ihnatowicz E., red., Podróż i literatura 1864–1914, Warszawa.
de Beauvoir S., 2007, Narcyzm, w: tejże, Druga płeć, przeł. Mycielska G., Leśniewska M., Warszawa.
Benjamin W., 2005, Pasaże, red. Tiedemann R., przeł. Kania I., Kraków.
Carlyle T., 1987, Sartor Resartus, oprac. McSweeny K., Sabor P., Oxford.
Centi Prèvost J., 1957, Le dandysme en France 1817–1839, Genéve-Paris.
Czermińska M., 2004, Podróż jako budowanie tożsamości. Rekonstrukcja narracji niekompletnych, w: Bolecki W., Nycz R., red., Narracja i tożsamość (II), Antropologiczne problemy literatury, Warszawa.
Delbourg-Delfins M., 1985, Masculin singulier. Le dandysme et son historie, Paris.
Dybel P., 2000, Ocalenie w lustrze. O wczesnej koncepcji „stadium lustra” Jacquesa Lacana, w: tegoż, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków.
Eymard J., 1975, Le Thѐme du Miroir dans la Poѐsie française (1540–1815), Lille.
Freud S., 1991, Wprowadzenie do narcyzmu, w: Pospiszyl K., red., Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło, Wrocław.
Frydryczak B., 1998, Okiem przechodnia: ulica jako przestrzeń estetyczna, w: Wojciechowski J.S., Zeidler-Janiszewska A., red., Formy estetyzacji przestrzeni publicznej, Warszawa.
Gautier T., 1958, Panna de Maupin, przeł. i wstępem opatrzył Boy Żeleński T., Warszawa.
Goffman E., 2000, W teatrze życia codziennego, oprac. i wstępem poprzedził Szacki J., przeł. DatnerŚpiewak H., Śpiewak P., Warszawa.
Horney K., 1994, Nowe drogi w psychoanalizie, przeł. Mudyń K., Warszawa.
Ihnatowicz E., Ciara S., red., 2010, Europejczyk w podróży 1850–1939, Warszawa.
Kempf R., 1984, Dandies. Baudelaire et Cie, Paris.
Lacan J., 1949, Le stade de miroir comme formateur de la fonction du Je, Paris.
Laver J., 1968, Dandies, London.
Loska K., 1998, Flâneur jako metafora współczesnej kultury, w: Gwóźdź A., Krzemień-Ojak S., red., Intermedialnść w kulturze końca XX wieku, Białystok.
Lwica. Z obrazu Francuzów, 1843, „Dziennik Mód Paryskich”, nr 15, z dn. 15 lipca.
OkuliczKozaryn R., 1995, Mała historia dandyzmu, Poznań.
Olkuśnik M., 2004, Kobieta w podróży na przełomie XIX i XX wieku. Między próbą emancypacji a presją „podwójnej moralności”, w: Żarnowska A., Szwarc A., red., Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, Warszawa.
Osiński D.M., 2010, Dandyska w podróży po Europie. Diarystczny zapis obecności Marii Baszkircew, w: Ihnatowicz E., Ciara S., red., Europejczyk w podróży 1850–1939, Warszawa.
Perrot M., red., 1999, Historia życia prywatnego, t. 4, Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, przeł. Paderewski-Gryza A., Wrocław.
Podraza-Kwiatkowska M., 1969, Młodopolskie harmonie i dysonanse, Warszawa.
Podraza-Kwiatkowska M., 1993, Młodopolska femina, „Testy Drugie”, nr 4–5–6.
PodrazaKwiatkowska M., 1985, Somnambulicy – dekadenci – herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Kraków.
Przybylski R., 2009, Strój arystokraty ducha, w: tegoż, Cień jaskółki. Esej o myślach Chopina, Kraków.
Rank O., 1973, Don Juan et le Double, Paris.
Ritz G., Binswanger Ch., Scheide C., red., 2000, Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, Kraków.
Rogers R., 1970, The Double in Literature, Detroit.
Sadkowska B., 1972, Homo dandys, „Miesięcznik Literacki”, nr 8.
Shanton D.C., 1980, The Aristocrat as Art. A Study of the Honnete Homme and the Dandy in Seventeenthand Nineteenth Century French Literature, New York.
Showalter E., 1977, A Literature of Their Own. British Women Novelists from Brontë to Lessing, Princeton–New Jersey.
Showalter E., 1996, Sexual anarchy. Gender and Culture at the fin de siècle, London.
Uliński M., 2001, Metafizyka życia a płeć w dziełach Schopenhauera, Nietzschego i Weiningera, w: tegoż, Kobieta i mężczyzna. Dzieje refleksji filozoficzno-społecznej, Kraków.
Wallis M., 1973, Dzieje zwierciadła, Warszawa.
Winkin Y., 2007, Antropologia komunikacji. Od teorii do badań terenowych, przeł. Karpowicz A., Warszawa.
Wojciechowski J.S., ZeidlerJaniszewska A., red., 1998, Formy estetyzacji przestrzeni publicznej, Warszawa.
doktorantka, Instytut Literatury Polskiej, Uniwersytet Warszawski, Polska. Polska
Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół XIX-wiecznego autobiografizmu oraz psychoanalizy jako metodologii badań literackich. Przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą Dziennikowi Marii Baszkircew. Teksty publikowała na łamach „Gazety Kulturalnej” i „Podtekstów”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
