Adaptacja jako twórcza praktyka w polskim teatrze współczesnym. Krystian Lupa – Krzysztof Warlikowski – teatr krytyczny
Abstrakt
Adaptation of different literary texts is one of the important practices in Polish contemporary theatre after 1989. Adaptations are being undertaken by the creators of the authorial theatres, directors of the repertory theatres and young artists who began their professional career in the theatre in the late nineties and after a year 2000. The article discusses three different types of adaptory practices. Krystian Lupa's adaptations are a kind of creative dialogue with literature that becomes a base for individual and evolving esthetics of his own theatre. Krzysztof Warlikowski struggles with the tradition and exceeds it. Directors representing critical theatre use classical dramatical and epic texts to build a dialectical discourse with Polish “readymade world”.
Słowa kluczowe
Polish theatre after 1989; critical theatre; adaptation practices; Krystian Lupa; Krzysztof Warlikowski
Bibliografia
Adamiecki-Sitek A., 2003, W poszukiwaniu straconego ciała, „Notatnik Teatralny” nr 28–29.
Bloom H., 2002, Lęk przed wpływem: teoria poezji, tłum. BielikRobson A., Szuster M., Kraków.
Burzyńska A.R., 2010, „Myśmy wszystko zapomnieli”. Dialektyka narodowej pamięci i zbiorowej amnezji w teatrze Michała Zadary, w: Jarząbek D., Kościelniak M., Niziołek G., red., 20lecie. Teatr polski po 1989, Kraków.
Gańczarczyk I., 2010, Czy istnieje jeszcze tabu we współczesnym polskim teatrze, w: Jarząbek D., Kościelniak M., Niziołek G., red., 20lecie. Teatr polski po 1989, Kraków.
Globisz K., 2004, Uśmiech Buddy, rozm. przepr. Maciejewski Ł., „Notatnik Teatralny” nr 34.
Goodman N., 1997, Jak tworzymy świat, tłum. Szczubiałka M., Warszawa.
Gruszczyński P., 2003, Ojcobójcy. Młodsi zdolniejsi w teatrze polskim, Warszawa.
Gruszczyński P., 2005, Adaptacja, „Dialog” nr 6.
Gruszczyński P., 2010, Nie wymyśliłem seksu z delfinami, rozm. przepr. Dobrowolski P., „Notatnik Teatralny”, nr 58–59.
Janiszewski I., 2004, W stronę Zaratustry, „Notatnik Teatralny” nr 34.
Jarząbek D., Kościelniak M., Niziołek G., red., 2010, 20lecie. Teatr polski po 1989, Kraków.
Kaleta Z.W., 2004, Otwarta przestrzeń, rozm. przepr. Burzyńska A.R., „Notatnik Teatralny” nr 34.
Krall H., Warlikowski K., 2009, „Rzecz, która nie lubi być zabijana”, rozm. przepr. Pawłowski R., „Duży Format”, dod. do „Gazety Wyborczej” z dn. 16.05.
Kubikowski T., 2006, Pustka i forma, w: Plata T., red., Strategie publiczne, strategie prywatne. Teatr polski 1990–2005, Izabelin.
Lakoff G, Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. i wstęp Krzeszowski T.P., Warszawa.
Lehmann H.T., 2004, Teatr postdramatyczny, tłum. Sajewska D., Sugiera M., Kraków.
Lupa K., 2004a, Człowiek nie jest finałem, rozm. przepr. Mieszkowski K, „Notatnik Teatralny” nr 34.
Lupa K., 2004b, Dziennik, „Notatnik Teatralny” nr 34.
Lupa K., Archimbaud M., 1999, Rozmowa, Kraków – Paryż.
Lupa K., Miśkiewicz P., Klata J., Zadara M., Rubin W., 2007, Intelektualiści czy artyści, rozm. przepr. Dzieciuchowicz I., Herbut A., Targoń J., „Didaskalia”, nr 78.
Majewski S., 2010, DNA spektaklu, rozm. przepr. Czapliński J, „Notatnik Teatralny” nr 58–59.
Markowski M.P., 2006, Antropologia, humanizm, interpretacja, w: Markowski M.P., Nycz R., red., Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, Kraków.
Narożna P., 2010, Sampling, „Notatnik Teatralny” nr 58–59.
Pavis P., 1998, Słownik terminów teatralnych, tłum. i oprac. Świontek S., Wrocław–Warszawa–Kraków.
Piwowarska D., 2010, Devising, „Notatnik Teatralny”, nr 58–59.
Plata T., red., 2006, Strategie publiczne, strategie prywatne. Teatr polski 1990–2005, Izabelin.
Puzyna K., 1971, Pisać na scenie, w: Puzyna K., Burzliwa pogoda, Warszawa.
Schechner R., 2006, Performatyka: Wstęp, tłum. Kubikowski T., Wrocław.
Stępniak G., 2010a, New Writing, „Notatnik Teatralny”, nr 58–59.
Stępniak G., 2010b, Recykling, „Notatnik Teatralny”, nr 58–59.
Sugiera M., 1999, W cieniu Brechta. Niemieckojęzyczny dramat powojenny 1945–1995, Kraków.
Sugiera M., 2000, No more heros / No more shakespearos, w: Müller H., Makbet. Hamlet Maszyna. Anatomia Tytusa, tłum. Buras J. St., Jeleń E., Muskała M., Kraków.
Sugiera M., 2007, Teksty dla współczesnego teatru. Dlaczego przepisujemy klasyków albo kto zastąpił dramatopisarza, „Didaskalia”, nr 82.
Turner V., 2005, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, Kraków.
Węgrzyniak R., 2010, „Ale dramaturg, kim on jest?” Dramaturdzy i ich protoplaści w historii polskiego teatru, „Notatnik Teatralny”, nr 58–59.
Woźnicka J., 2010, Między przyswojeniem a odrzuceniem: teatr Krzysztofa Warlikowskiego. Teatr krytyczny, sztuka krytyczna, w: Jarząbek D., Kościelniak M., Niziołek G., red., 20lecie. Teatr polski po 1989, Kraków.
dr, Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska. Polska
Kulturoznawczyni, jest autorką książki Między historią, kreacją i mitem (2001), poświęconej polskiej dramaturgii historycznej z lat 1968 – 1989. Zajmuje się teatrem telewizji, opublikowała szereg artykułów na temat estetyki, konwencji i poetyki teatru telewizji oraz książeczkę Teatr telewizji – pomiędzy reprezentacją a symulacją teatru (2010). Obecnie jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół teoretycznych zagadnień adaptacji teatralnej.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
