„Kłopoty z opisem rzeczy”, czyli (nie)możliwość mimesis w epoce relatywizacji podmiotu
Abstrakt
At first sight it appears that Miłosz’s poetry shares many features with modernist and postmodernist poetics. One of its main themes is the impossibility of verifying the veracity of man’s sensual impressions (i.e. their referring to an ‘external’ world), which seems to undermine the traditional concept of literature as ‘mimesis’. However, Miłosz expressly rejected the postmodernist point of view that literature as ‘mimesis’ is merely a textual effect. Even when the speakers in his poems expressly deny the possibility of recreating the external world of man’s sense-impressions by means of language, they seem to achieve the very thing they wanted to deny. One of Miłosz’s favourite devices in the poetry of his middle period was the so-called ‘irony of self-betrayal’. But this negative way of affirming the covenant between the self and the world did not satisfy him in the long run. Wishing to overcome the antinomies of mimesis he attempted to work out a poetical strategy allowing him to describe the astonishing richness of being more directly. This strategy required a metaphysical justification. The veracity of man’s sensual and intellectual involvement with the world turned out to be rooted in the religious perspective of ‘apokatastasis’. ‘Time past’ and ‘time present’ are one in a process that both redeems and transcends time, without annihilating the moments of which it consists. Miłosz’s long poems of the sixties and seventies should therefore not be simply understood as ‘literature’ or independent ‘works of art’ (poésie pure) that could be separated from other forms of being. In fact they are part of a process of redemption that occurs ‘here and now’, although it remains unclear when it will be completed. For that reason Miłosz’s longer poems should be read as ‘open texts’ or – but in a sense opposite to the postmodernist idea of ‘unfinishedness’ – ‘work in progress’. They purport to present the manifold phenomena of a man’s existential autobiography simultaneously.
Słowa kluczowe
Czesław Miłosz; essay; America; imagology
Bibliografia
Auerbach E., 2004, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, Warszawa.
Derrida J., 1976, Of Grammatology, tłum. Spivak G.C., Baltimore.
Gombrowicz W., 1988, Trans-Atlantyk, Kraków.
Gorczyńska R. (Czarnecka E.), 1992, Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Komentarze, Kraków.
Heidegger M., 1997, Cóż po poecie? tłum. Wolicki K., w: Heidegger M., Drogi lasu, Warszawa.
Herbert Z., 2008, Wiersze zebrane, Kraków.
Keats J., 1951, Ody, Londyn.
Keats J., 1974, A Selection from John Keats, red. Pettet E.C., Londyn.
Miłosz C., 1986, Mowa wiązana, Warszawa.
Miłosz C., 1987, Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku, Warszawa.
Miłosz C., 1988, Ogród nauk, Paryż.
Miłosz C., 1994, Wypisy z ksiąg użytecznych, Kraków.
Miłosz C., 1997, Życie na wyspach, Kraków.
Miłosz C., 2001, Wiersze, t. 1, Kraków.
Miłosz C., 2002, Wiersze, t. 2, Kraków.
Miłosz C., 2003, Wiersze, t. 3, Kraków.
Norwid C.K., 1971a, Pisma wszystkie, t. 2, cz. 1, Warszawa.
Norwid C.K., 1971b, Pisma wszystkie, t. 6, cz. 1., Warszawa.
Rorty R., 2009, Przygodność, ironia i solidarność, tłum. Popowski W.J., Warszawa.
Tołstoj L., 1987, Anna Karenina, t. 1, tłum. Iłłakowiczówna K., Warszawa.
Whitman W., 1986, The Complete Poems, Londyn.
doktor, profesor w Uniwersytecie Amsterdamskim. Holandia
https://orcid.org/0000-0002-4524-4637
Badacz literatury polskiej, tłumacz. W 1997 r. w IBL PAN obronił pracę doktorską. W latach 1999-2008 pracował na Uniwersytecie Warszawskim na niderlandystyce. Od 2001 r. profesor w Uniwersytecie Amsterdamskim. Od 2009 roku członek zagraniczny Polskiej Akademii Nauk. Opublikował dwie książki: Ironiczny konceptyzm, nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu (1998) i Perspektywiczność sacrum. Szkice o Norwidowskim romantyzmie (2007). Autor wielu rozpraw publikowanych także w Polsce poświęconych poezji polskiego baroku (m.in. Sęp Szarzyński), romantyzmu (m.in. Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid) i poezji współczesnej (Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Stanisław Barańczak). W jego tłumaczeniu ukazały się: Krim-sonetten en andere gedichten (1998), Stygmat (2010) – tomik małych form prozy C.K. Norwida, przekłady poezji polskiej, m.in. Lechonia, Miłosza w zbiorowych tomikach poetyckich.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
