O zbawieniu (z Wierszy ostatnich Czesława Miłosza)
Abstrakt
The article is dedicated to detailed analyzing and interpreting the Miłosz’s poem O zbawieniu [On salvation]. This poem was most probably written two years before Miłosz’s death and was located at the end of the volume Last Poems (2006). The author confronts “the last poem” of Miłosz with Mickiewicz’s “the cry poem” written in Lausanne (“wiersz płacz” as Przyboś called it): “I shed pure tears, countless tears…”. Both poems – though representing different genres – (Mickiewicz’s poem is a model example of immediate lyrical confession; Miłosz’s poem has a form of poetic minitreaty) express related ideas through similar figures such as: repetition, enumeration, synecdoche, ellipse. Both texts can be related not only because of the similarities in composition and structure, but also because of their catharsisaimed character. Mickiewicz achieves purification through tears shed over his life and humble acceptance of the fact that a project formed in his youth resulted in a disaster in his manhood. Miłosz presents the state of liberating salvation as a result of the peaceful and lighted with nonofthisworld gleam contemplation of the difficult truth concerning the necessity of giving up all the earthly things. Both “last poems” of the great poets can be regarded as the masterpieces of a lyric of vanitas. Their main aim can be described as an attempt to confront the mystery of eschatological dimension of human existence.
Słowa kluczowe
Czesław Miłosz; Adam Mickiewicz; lyric of vanitas; interpretation
Bibliografia
Barańczak S., 1985, Język poetycki Czesława Miłosza, w: Kwiatkowski J., red., Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety, Kraków.
Dzień M., 2006, Zanim ustało krążenie słowa. Czesława Miłosza „Wiersze ostatnie”, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3–4.
Fiut A., 2003, Ciemne iluminacje, w: Fiut A., W stronę Miłosza, Kraków.
Forstner D., 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. Zakrzewska W., Pachciarek P., Turzyński R., Warszawa.
Hartwig J., 2006, Okruchy z sutego stołu. O „Wierszach ostatnich” Czesława Miłosza, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3–4.
Kleiner J., 1998, Liryki lozańskie, w: Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu – antologia, oprac. Stala M., Kraków.
Kołakowski L., 2008, Matematyk i mistyk, w: Kołakowski L., Mini wykłady o maxi sprawach, Kraków.
Kornhauser J., 2006, Muzyka sfer, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3–4.
Kosińska A., 2006, Glosa do „Wierszy ostatnich” Czesława Miłosza, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3.
Mickiewicz A., 1986, Wybór poezyj, t. 2, oprac. Zgorzelski C., Wrocław.
Miłosz C., 1986, Saligia, w: Miłosz C., Ogród nauk, Lublin.
Miłosz C., 1991, Przedmowa, w: Weil S., Wybór pism, tłum. i oprac. Miłosz C., Kraków.
Miłosz C., 2003, Wiersze, t. 3, Kraków.
Miłosz C., 2006, Wiersze ostatnie, Kraków.
Miłosz C., 2008, Gucio zaczarowany, w: Miłosz C., Wiersze i ćwiczenia… dość gruby zeszyt w czarnej oprawie wypełniony moimi wierszami…, oprac. Skwarnicki M., Warszawa.
Miłosz C., 2009, Wiersze, t. 5, Kraków.
Myszkowski K., 2006, Dwanaście ostatnich wierszy Miłosza, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3–4.
Przyboś J, 1998, Wierszpłacz, w: Przyboś J., Czytając Mickiewicza, Warszawa.
Przyboś J., 1998, Żal rozrzutnika, w: Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu – antologia, oprac. Stala M., Kraków.
Quinzio S., 2008, Przegrana Boga, tłum. Bielawski M., KrakówDębica.
Sawicki S., 1998, „Wierszpłacz”?, w: Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu – antologia, oprac. Stala M., Kraków.
Sobol E., red., 1997, Mały słownik języka polskiego, Warszawa.
Stala M., 2001, Ekstaza o wschodzie słońca, w: Stala M., Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Kraków.
Stala M., 2006, Tak mówi cisza. O „Wierszach ostatnich” Czesława Miłosza, „Tygodnik Powszechny”, nr 44.
Szuber J., 2006, Sarmacki Orfeusz, „Kwartalnik Artystyczny”, nr 3–4.
Szymborska W., 1993, Koniec i początek, Poznań.
Tatarkiewicz W., 1990, O szczęściu, Warszawa.
Tischner Ł., 2006, Zbawienie jako utrata, „Znak”, nr 12 (619).
Zach J., 2002, Miłosz i poetyka wyznania, Kraków.
dr hab. prof. UJ, Katedra Krytyki Współczesnej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0001-8986-0733
Zajmuje się badaniem literatury XX i XXI wieku, zasadami współczesnej recepcji tekstów klasycznych, dydaktyką nauczania literatury, krytyką literacką i filmową. Najważniejsze publikacje: Świat poezji Stanisława Barańczaka (Kraków 1995), Małgorzata Musierowicz i Borejkowie (Kraków 1999), Opowieść o człowieku. Podręcznik do języka polskiego dla liceum, klasa 1, 2, 3 (Kraków 2002, 2003, 2004), Wariacje metafizyczne (Kraków 2007), Poezja i pamięć. O trzech poematach Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta i Adama Zagajewskiego (Kraków 2008).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
