Przekłady literatury polskiej na język francuski jako próba ustalania kanonu – reinterpretacja i reintegracja w systemie literackiej kultury francuskiej
Abstrakt
The author poses the question whether Polish literary canon that has been established since Romanticism through translations into French can be used in the joint‑creation of the canon of European literature. Methodology used by the author is based on translatological theory of polysystem by I. Even‑Zohar: it underlines the function of the translation in the target cultural system. The conclusions concerning establishing Polish literary canon in France are based on analyzing a series of examples, using the typical for French culture idea of what is „classic” and encyclopaedic tradition of popularizing general knowledge („culture générale”). From 19th century till the turn of 20th and 21st centuries the canonic Polish authors in France have become: A. Mickiewicz and C. Miłosz (in poetry), H. Sienkiewicz and W. Gombrowicz (in prose), Witkacy, Mrożek, Kantor (in drama), S. Lem (in science‑fiction literature) and R. Kapuściński (in reportage).
Słowa kluczowe
translatological theory of polysystem; classic dominant of French literary canon; romantic dominant of Polish literary canon; European literary canon
Bibliografia
Andrukowycz J., Stasiuk A., 2004, Mon Europe, Essais, Montricher (Suisse): Noir sur Blanc.
Beauvois D., 1991, Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832. Tom 1 Uniwersytet Wileński, Lublin.
Beauvois D., 1992, Avant-propos, w: Mitosek Z., red., Adam Mickiewicz aux yeux des Français, Warszawa.
Beauvois D., 2005, Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, Lublin.
Even-Zohar I., 1978, The Position of Translated Literature within the Literature Polysystem (I wyd. 1978, II wyd. przejrzane, 1990) artykuł dostępny w internecie: Papers in Historical Poetics. Tel Aviv: Porter Institute, s. 21–28.
Gautier B., 2004, Przypadek i konieczność. O polskich książkach przetłumaczonych na francuski, „Dekada Literacka”, nr 2.
Kochanowski J., b.r., Thrènes de… poète polonais du XVIe siècle (1530–1584) sur la mort de sa fille, traduction en vers par Venceslas Gasztowtt, Paris b.r.
Kochanowski J., 1919, Thrènes de… (1530–1584) traduit du polonais par Lucien Roquigny, Paris.
[Kochanowski J.], 1992, La vie qu’il faut choisir/Jan Kochanowski, trad. du pol. et du lat., A.-C. Carls, Paris: La Différence (wydanie dwujęzyczne).
[Kochanowski J.], 1995, Les thrènes de Jean Kochanowski (1530–1584), traduction, chronologie, présentation, notes et bibliographie par Edmond Marek, Lille: Club Polonia- Nord.
[Kochanowski J.], 2002, Les thrènes/Jan Kochanowski, tr. fr. E. Marek, Toulouse: Club Polonia-Nord, Collection Bilingue des Classiques Polonais (wydanie dwujęzyczne).
Kowalczykowa A., 1991, Francusko-polskie związki literackie, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław.
Laurent M., 2006, Jak pisać niczym Konwicki, gdy się Konwickim nie jest?, w: Skibińska E., red., Konwicki i tłumacze, Łask.
Labuda A., 1993, „Pan Tadeusz” we francuskiej tradycji przekładowej, „Pamiętnik Literacki”, z 3/4.
Literatura polska w przekładach 1981–2004, 2005, Warszawa.
Literatura polska w przekładach 1971–1980, 2008, Warszawa.
Miłosz C., 1986, Historie de la littrature polonaise, Paris: Fayarsd.
Mitosek Z., 1999, Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, w: Mitosek Z., oprac., Adam Mickiewicz w oczach Francuzów, Warszawa.
Panorama de la littérature polonaise du XXe siècle, par Karl Dedecius, 2000, Noir sur Blanc.
Rosset F., Triaire D., 2006a, Bibliografia dzieł Jana Potockiego (3 wersje 1794, 1804, 1810) w: Jan Potocki. Biografia, Warszawa, s. 453, 454, 456.
Salgas J.P., 2004, Witold Gombrowicz lub ateizm integralny, Warszawa.
Skibińska E., 1999, Przekład a kultura, Wrocław.
Skibińska E., 2006, Tadeusz Konwicki na przekładowej mapie świata, w: Skibińska E., red., Konwicki i tłumacze, Łask.
Skibińska E., 2008, Proza polska we francuskich przekładach, w: tejże, Kuchnia tłumacza, Kraków.
Sławkowa E., Warchoł J., 2000, Współczesne przekłady utworów Mickiewicza, Katowice.
Sławkowa E., Warchoł J., 2008, Eseje Zbigniewa Herberta w przekładzie na francuski, czyli ironia zbarbaryzowanego losu, referat wygłoszony na Międzynarodowej konferencji „Język piękny dalekosiężny – przekłady i światowa recepcja twórczości Zbigniewa Herberta”, Kraków 26–30 10 2008.
Thiegem van Ph., 1971, Główne doktryny literackie we Francji, Warszawa.
Tomaszewski M., red., 1993, La Pologne singulière et plurielle. La prose polonasie contemporaine. Etudes sur l’individualisme et la sociabilité, l’identité unique ou multiple, Lille: Presses Universitaires.
Warchoł J., 2002, Tłumaczenie jako przejaw biograficznego utożsamiania. Konstanty Jeleński a Witold Gombrowicz, w: Fast P., red., Studia o przekładzie nr 15, Katowice, s. 107–125.
Warchoł J., 2004, Socjologiczne i polityczne przesłanki przekładów na angielski i francuski książki „Inny Świat” G. Herlinga¬ Grudzińskiego, w: Fast P., red., Studia o przekładzie nr 16, Katowice, s. 141–161.
Warchoł J., 2005, L’exil et la valeur interculturelle de l’oeuvre de Gustave Herling¬ Grudziński w: Cross-Cultural Relations and Exile Edited by/Sous la direction de D. Issa-Sayegh and/et S. Bancheri, Ottawa: LEGAS, s. 205–223.
Warchoł J., 2006, Twórczość eseistyczna Czesława Miłosza wobec kultury francuskiej, „Świat i Sło-wo”, nr 1(6), s. 224–246.
Wolkowski Z.W., ed., 2003, Bogurodzica [Texte imprimé]: the first poem composed in Polish: a polyglot opus in forty languages; [Paris] (26 rue Dumeril, 75013): Z.W. Wolkowski, cop. 2003 (Paris: Impr. Corep). – 41 f.; 30 cm.
Zaremba Ch., 2000, Mickiewicz traducteur de Kochanowski, w: tegoż, Mickiewicz par lui¬ même, Paris.
Ziejka F., 2008a, Francja i Rosja. Karta z dziejów stosunków literackich w Europie na przełomie XIX–XX wieku., w: tegoż, Mój Paryż, Kraków.
Ziejka F., 2008b, Nieznani, zapomniani… O dawnych tłumaczach literatury polskiej we Francji, w: Mój Paryż, Kraków.
Żurowski M., 2007, Sienkiewicz i literatura francuska, w: Między renesansem a awangardą. O literaturze europejskiej z perspektywy komparatystycznej, Warszawa.
doktor. Instytut Języków Romańskich i Translatologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Polska
Autorka rozpraw dotyczących literatury francuskiej XX w. (P. Valéry, J. Gracq, G. Perec), autorki kanadyjskiej piszącej po francusku o Polsce (A. Poznańska‑Parizeau), jak również przekładów literatury francuskiej na język polski (Wolter, J.J. Rousseau, G. Perec) i literatury polskiej XX w. na język francuski (W. Gombrowicz, G. Herling‑Grudziński, C. Miłosz, Z. Herbert). Współautorka (z E. Sławkową) książki: Współczesne przekłady utworów Mickiewicza.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
