Zasoby wileńskich archiwów jako źródło informacji o polskich pisarzach z przełomu XIX i XX wieku
Abstrakt
Zbiory archiwów i bibliotek wileńskich zawierają wiele poloników z różnych epok, które w mniejszym lub większym stopniu w XX wieku już zostały wykorzystane przez badaczy polskich (Edmunda Jankowskiego, Tadeusza Bujnickiego, Andrzeja Romanowskiego, Iwonę Wiśniewską i in.). Mniej znane są natomiast źródła rękopiśmienne (głównie listy) dotyczące polskich pisarzy minorum gentium z przełomu XIX i XX wieku, do których należą: Czesław Jankowski, Nikodem Erazm Iwanowski i Maria Rodziewiczówna. Materiały te znajdują się w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym, Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym, Archiwum Literatury i Sztuki Litewskiej, a także w Dziale Rękopisów trzech bibliotek: Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, Biblioteki Narodowej im. Martynasa Mažvydasa i Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich. Celem artykułu jest podzielenie się wiedzą i doświadczeniem na temat sposobów opracowywania i wykorzystywania archiwaliów dotyczących trojga wymienionych pisarzy. Wyniki swoich badań przedstawiłam w publikacjach, które zostały wydane na Litwie (w pismach naukowych i monografiach zbiorowych) w latach 2016–2022. Najwięcej uwagi poświęciłam spuściźnie archiwalnej Jankowskiego ze zbiorów Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich.
Słowa kluczowe
Archiwa wileńskie; zbiory rękopiśmienne; Czesław Jankowski; Nikodem Erazm Iwanowski; Maria Rodziewiczówna
Bibliografia
Źródła archiwalne
Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne (LPAH) = Lietuvos valstybės istorijos archyvas
Archiwum Jana Karłowicza, F 1135, ap. 10, nr 228, s. 257.
Literatura
Cysewski K., 1997, Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 95–110.
Fedorowicz I., 2000, Wokół losów „czeczotkowej szkatułki” Czesława Jankowskiego, w: Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, red. J. Sztachelska, E. Dąbrowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 381–391.
Fedorowicz I., 2005, W służbie ziemi ojczystej. Czesław Jankowski w życiu kulturalnym Wilna lat 1905–1929, Collegium Columbinum, Kraków.
Fedorowicz I., 2015, Związki literackie polsko-litewskie w XIX i na początku XX wieku (wybrane zagadnienia), Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius.
Fedorowicz I., 2016, Jak ten statek bez steru… Tożsamość prowincjonalnego artysty z przełomu XIX i XX wieku na przykładzie losów Nikodema Erazma Iwanowskiego, w: Tożsamość na styku kultur, t. 3, Zbiór studiów, red. I. Masojć, H. Sokołowska, Lietuvos edukologijos universiteto leidykla, Vilnius, s. 42–54.
Fedorowicz I., 2018a, „Z zawodu i zamiłowania jestem przede wszystkim rolniczką”. Nieznana korespondencja Marii Rodziewiczówny z 1908 roku – przyczynek do życiorysu pisarki, „Slavistica Vilnensis”, vol. 63, s. 285–296.
Fedorowicz I., 2018b, „W odmęcie życia publicznego czuję się w swoim żywiole”. Działalność urzędnicza i publicystyczna Czesława Jankowskiego w latach 1919–1922, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, t. 18, s. 301–316.
Fedorowicz I., 2019a, „Głowę Twoją drogą do swojej piersi przycisnęłabym i powiedziałabym Ci, jak bardzo Cię kocham”. Listy Józefiny Halkówny do Czesława Jankowskiego z 1884 roku, „Slavistica Vilnensis”, vol. 64 (1), s. 133–143.
Fedorowicz I., 2019b, Polany pamiętają o Czesławie Jankowskim, „Magazyn Wileński”, nr 11, s. 16–17.
Fedorowicz I., 2022, Między polskością a litewskością, między marzeniami a rzeczywistością – żmudzka saga rodziny Iwanowskich („Widma przeszłości” Mariji Lastaukienė), w: Rodzina Miłoszów i rody pogranicza polsko-litewskiego. Studia, red. A. Baranow, J. Ławski, A. Romanik, Wydawnictwo Temida 2, Białystok–Vilnius, s. 355–369.
Fedorowicz I., Dawlewicz M., red., 2018, Czesław Jankowski (1857–1929) – między tutejszością a europejskością. Zbiór studiów, Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius.
Krasovska J., 2018, Analiza wczesnej twórczości poetyckiej Czesława Jankowskiego. Niepublikowana praca dyplomowa przygotowana na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wileńskiego pod kierunkiem doc. dr Ireny Fedorowicz.
Maciejewski J., 2000, List jako forma literacka, w: Sztuka pisania. O liście polskim w wieku XIX, red. J. Sztachelska, E. Dąbrowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 211–218.
Piotrowicz W., 1926, Pół wieku w służbie pisarskiej, „Wiadomości Literackie”, nr 1, s. 1.
Šciglienė V., 2003, Dailininkas Nikodemas Ivanauskas: nuo svajonių iki tikrovės, „Vilniaus dailės akademijos darbai”, t. 31, s. 171–179.
Židonis G., Niewulis-Grablunas J., 2011, Artimos sielos ilgesys: Nikodemo Erazmo Iwanowskio ir Elizos Orzeszkowos laiškai, „Darbai i dienos”, nr 56, s. 285–304.
Uniwersytet Wileński Litwa
https://orcid.org/0000-0002-4294-0653
IRENA FEDOROWICZ – docent doktor, Centrum Polonistyczne, Uniwersytet Wileński, Wilno, Litwa.
Główne zainteresowania badaczki skupione są wokół: historii literatury polskiej XIX i XX wieku, związków literackich polsko-litewskich, egodokumentyki. Opublikowała monografię W służbie ziemi ojczystej. Czesław Jankowski w życiu kulturalnym Wilna lat 1905–1929 (Kraków 2005). Jest współredaktorką następujących
prac zbiorowych: Pasaże Witolda Hulewicza (Kraków 2017), Czesław Jankowski (1857–1929) – między „tutejszością” a europejskością (Wilno 2018)
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
