Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej)

Joanna Przyklenk; Irmina Kotlarska

doi:10.31261/PS_P.2024.33.16

Opublikowane: 2024-07-02

Tom 33 Nr 1 (2024)

Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej)

Joanna Przyklenk

, Irmina Kotlarska

Dział: Varia

https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16

Abstrakt

Artykuł wyrasta z przekonania o użyteczności kategorii dyskursu dla prezentacji przeobrażeń działań komunikacyjnych w tekstach dawnych oraz konieczności uzupełnienia lingwistycznych opisów procesu glottodydaktycznego o perspektywę diachroniczną. Opracowanie wpisuje się w polskie badania nad dyskursem o nachyleniu diachronicznym. Jego celem jest rozszerzenie siatki pojęć stosowanych do opisu procesu komunikowania się jednostek w zakresie kształtowania kompetencji w języku obcym oraz przekazywanej wiedzy na temat tego języka i jego użytkowników. Zaproponowanie innego niż glottodydaktyczny określenia do opisu praktyk komunikacyjnych w obszarze nauczania / uczenia się języków obcych wynika z przyjętej optyki diachronicznej. Obserwacja dawnych tekstów dokumentujących edukację obcojęzyczną wskazuje większy niż obecnie udział kształcenia nieformalnego. Kluczowe dla dyskursu glottodydaktycznego profesjonalizacja oraz instytucjonalizacja zaczynają dominować w XX wieku. To sprawia, że termin ten jest mniej adekwatny w odniesieniu do starszych poświadczeń opisujących przestrzeń dyskursywną kształcenia obcojęzycznego. Rozumienie wyrażenia dyskurs glottoedukacyjny zaprezentowano na tle funkcjonujących w literaturze polonistycznej taksonomii dyskursu oraz zakresów pojęciowych terminów: dydaktyka, glottodydaktyka i edukacja. Pozwoliło to ustalić, że dyskurs glottoedukacyjny mieści się w przestrzeni dyskursu edukacyjnego i jest określeniem zakresowo szerszym niż dyskurs glottodydaktyczny. Egzemplifikacją rozważań definicyjnych jest opis elementów innodyskursywnych w tekstach dyskursu glottoedukacyjnego na przykładzie źródeł ilustrujących edukację anglojęzyczną Polaków. Zaprezentowane źródła tekstowe wskazują na dużą chłonność dyskursu glottoedukacyjnego – kształtuje się on w ścisłej łączności z dyskursem instytucjonalnym i specjalistycznym, podlega wpływom ideologicznym; pełni też funkcje tożsamościowe.

Słowa kluczowe:

dyskurs glottoedukacyjny , lingwistyka historyczna , edukacja anglojęzyczna Polaków , relacje międzydyskursywne

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Przyklenk, J., & Kotlarska, I. (2024). Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej). Postscriptum Polonistyczne, 33(1), 1–17. https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16

Cited by / Share

Bibliografia

Literatura
Google Scholar

Barkowski H., Krumm H., 2010, Fachlexikon Deutsch als Fremd- und Zweitsprache, Francke, Tübingen–Basel.
Google Scholar

Bernstein B., 1990, Odtwarzanie kultury, przeł. Z. Bokszański, A. Piotrowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Czachur W., 2020, Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Atut, Wrocław.
Google Scholar

Dąbrowska A., 2010, Plagiaty w dawnych tekstach, w: Intertekstualność we współczesnej komunikacji językowej, red. J. Mazur, A. Małyska, K. Sobstyl, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 289–301.
Google Scholar

Dąbrowska A., 2018a, Nauczanie polszczyzny jako języka obcego w historii języka polskiego, „Język Polski”, nr 2, s. 22–41.
Google Scholar

Dąbrowska A., 2018b, Byli przed nami, uczyli przed nami. Nauczanie języka polskiego jako obcego (jpjo) – spojrzenie diachroniczne, w: Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, red. J. Tambor, t. 5, W kręgu glottodydaktyki, red. A. Achtelik, K. Graboń, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 15–43.
Google Scholar

Dakowska M., 2014, O rozwoju dydaktyki języków obcych jako dyscypliny naukowej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Gajda S., 1999, Współczesny polski dyskurs naukowy, w: Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana, red. S. Gajda, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 9–17.
Google Scholar

Gębal P., 2019, Dydaktyka języków obcych. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Gębal P., Miodunka W., 2020, Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Grabias S., 1994, Język w zachowaniach społecznych, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 1998, Głos w dyskusji o pojęciu tekstu i dyskursu, w: Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 37–43.
Google Scholar

Harbig A., 2010, O konieczności badań nad historią nauczania języków obcych, „Neofilolog”, nr 34, s. 67–78.
Google Scholar

Jaroszewska A., 2014, O glottodydaktyce słowami glottodydaktyków, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 52–66.
Google Scholar

Kawka M., 1999, Dyskurs szkolny. Zagadnienia języka, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
Google Scholar

Labocha J., 1996, Tekst, wypowiedź, dyskurs, w: Styl a tekst, red. S. Gajda, M. Balowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 49–53.
Google Scholar

Miodunka W., 2006, Wprowadzenie. Metodyka, dydaktyka i pedagogika a nauczanie języka polskiego jako obcego, w: Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, red. E. Lipińska, A. Seretny, Universitas, Kraków 2006, s. 7–9.
Google Scholar

Miodunka W., 2016, Glottodydaktyka polonistyczna. Pochodzenie – stan obecny – perspektywy, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Nocoń J., 2009, Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Google Scholar

Nocoń J., 2013a, Dyskurs edukacyjny i jego społeczny zasięg, w: Język a Edukacja, t. 2, Tekst edukacyjny, red. J. Nocoń, A. Tabisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 13–26.
Google Scholar

Nocoń J., 2013b, Styl dydaktyczny – styl dyskursu dydaktycznego, w: Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Universitas, Kraków, s. 111–139.
Google Scholar

Rittel T., 2017, Lingwistyka edukacyjna i dyskurs edukacyjny. Ujęcie lingwoedukacyjne, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Rittel T., Rittel S., 2015, Dyskurs edukacyjny. Zagadnienia – znaczenia – terminy. Wybór i opracowanie, Collegium Columbinum Wacław Walecki, Kraków.
Google Scholar

Rypel A., 2012, Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Google Scholar

Skowronek B., 1999, O dialogu na lekcjach w szkole średniej. Analiza pragmatyczno-językowa, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Google Scholar

Skudrzyk A., Warchala J., 2002, Dyskurs edukacyjny a kompetencja interakcyjna, „Studia Pragmalingwistyczne”, t. 3, Czynności tworzenia i rozumienia wypowiedzi, s. 277–284.
Google Scholar

Smith R., 2016, Building ‘Applied Linguistic Historiography’: Rationale, Scope, and Methods, „Applied Linguistics”, vol. 1, s. 71–87.
Google Scholar

Wilczyńska W., Michońska-Stadnik A., 2010, Metodologia badań w glottodydaktyce. Wprowadzenie, Avalon, Kraków.
Google Scholar

Witosz B., 2009, Dyskurs i stylistyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Witosz B., 2012a, Badania nad dyskursem we współczesnym językoznawstwie polonistycznym, „Oblicza Komunikacji”, nr 5, s. 61–76.
Google Scholar

Witosz B., 2012b, Od kategorii stylu funkcjonalnego do wieloaspektowych badań dyskursu, w: Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej. Wizje i rewizje, red. D. Ulicka, W. Bolecki, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa, s. 323–339.
Google Scholar

Witosz B., 2016, Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej, w: Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne, red. W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga, Universitas, Kraków, s. 19–39.
Google Scholar

Wojtak M., 2011, O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs / Text und Diskurs”, nr 4, s. 69–78.
Google Scholar

Zarębski R., 2022, Kilka uwag o wybranych niegdysiejszych pomocach do nauczania polszczyzny w środowisku frankofońskim, „Roczniki Humanistyczne”, nr 6, s. 233–252.
Google Scholar

Zarzycka G., 2018, Dyskurs – dyskursologia – glottodydaktyka polonistyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 25, s. 27–42.
Google Scholar

Cytowane źródła
Google Scholar

Antonowicz J., 1814–1823, Dziennik nauczyciela domowego, rękopis.
Google Scholar

Bastgen Z., 1951, Here and there. Podręcznik do nauki języka angielskiego dla klasy IX, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Google Scholar

Grzebieniowski T., Jastroch K., 1936, Great and greater Britain (scenes and stories). Podręcznik języka angielskiego dla 3. klasy gimnazjalnej, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów.
Google Scholar

Jastroch K., 1934, Uwagi wstępne dla nauczyciela do podręcznika „The first year of English”, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów.
Google Scholar

Kwiatkowski S., 1932, Dydaktyka i metodyka nauczania języków nowożytnych, Książnica–Atlas, Lwów–Warszawa.
Google Scholar

Maryański M., 1905, Przewodnik Polsko-Angielski i Słownik Polsko-Angielski z wymową fonetyczną z dodaniem przestróg, uwag i wskazówek. Dla wychodźców polskich i przybyszów do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady, nakładem autora, Chicago.
Google Scholar

Program nauki w gimnazjach państwowych z polskim językiem nauczania (tymczasowy), 1934, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Lwów.
Google Scholar

Siwicka Z., 1933, Wychowanie obywatelsko-państwowe na tle języka angielskiego w szkole średniej, „Neofilolog”, z. 4, s. 31–39.
Google Scholar

Joanna Przyklenk

joanna.przyklenk@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-0385-6432

Afiliacja:

Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska

Biogram

JOANNA PRZYKLENK – dr, Instytut Językoznawstwa, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska.
Językoznawczyni. Zainteresowania naukowe: historia języka polskiego ze szczególnym uwzględnieniem metod tekstologii, genologii lingwistycznej i stylistyki oraz glottodydaktyki. W prowadzonych badaniach skupia się na następujących obszarach poznawczych: dyskursy tożsamościowe rozpatrywane w kontekście glottodydaktyki, wielojęzyczności i stosunku Polaków do innojęzycznych obcych; archiwa społeczne w ujęciu lingwistycznym; język artystyczny. Wybrane publikacje: Staropolska kronika jako gatunek mowy (Katowice 2009), Distance toward Foreigners in the Polish Public Discourse of the Polish-Lithuanian Commonwealth („East European & Balkan Studies” 2018), „Cyberprzestrzeń” w polskim dyskursie parlamentarnym („Forum Lingwistyczne” 2020).

Irmina Kotlarska

https://orcid.org/0000-0003-3858-9650

Afiliacja:

Uniwersytet Zielonogórski Polska

Biogram

IRMINA KOTLARSKA – dr, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, Polska.
Językoznawczyni. Zainteresowania badawcze: historia języka polskiego, pragmatyka językowa, analiza dyskursu, glottodydaktyka. Ostatnio skupia się na tekstologicznych, genologicznych i dyskursologicznych analizach dawnych materiałów do nauki języka angielskiego tworzonych przez Polaków. Wybrane publikacje: Intencjonalność wypowiedzi w „Dzienniku nauczyciela domowego” (1814–1823) Juliana Antonowicza w świetle analizy pragmatycznej i leksykalnej (Zielona Góra 2016), Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze („Socjolingwistyka” 2019), Sociocultural, political and educational aspects of teaching English in Polish schools in the interwar period (1918–1939) (w: Policies and Practice in Language Learning and Teaching, Amsterdam 2022).

Tom 33 Nr 1 (2024)
Opublikowane: 2024-04-04

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej)

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Joanna Przyklenk

Irmina Kotlarska

Informacje