Czy humaniści są współodpowiedzialni za kryzys klimatyczny?
Abstrakt
Celem artykułu jest krytyczne rozważenie kwestii, czy humanistyka jest współodpowiedzialna za kryzys klimatyczny ze względu na dominujące sposoby jej uprawiania. Jak się wydaje, dominujące praktyki dyskursywne humanistyki współczesnej – poznawcze, komunikacyjne, tekstowe – wyrosłe na gruncie zachodniego modelu myślenia, znajdują się w sprzeczności z postulatami proklimatycznymi. Tendencja do wydzielania obszarów badań, do kategoryzowania i wąskiej specjalizacji, a także logika wzrostu oraz struktura instytucjonalna nauki nie sprzyjają rozwijaniu m.in. współzależności, relacyjności, odpowiedzialności, myślenia perspektywicznego, czyli postaw i postulatów niezbędnych w działaniu dla dobra klimatu. Ponadto symboliczna kultura pisma, która bazuje na zapośredniczaniu, dystansie oraz wysokich kompetencjach komunikacyjnych, również nie wspiera realizacji tych postulatów, a nawet znajduje się z nimi w sprzeczności. Opierające się na tych zasadach praktyki dyskursywne warto zmienić. Szerzej stosować powinniśmy inne formy komunikacji i modele poznawcze oraz skupiać się na praktykowaniu współzależności i działań dla klimatu we współpracy z innymi obszarami nauki.
Słowa kluczowe
kryzys klimatyczny; praktyki dyskursywne humanistyki; edukacja proklimatyczna
Bibliografia
Collins H., 2018, Czy wszyscy jesteśmy ekspertami?, przeł. E. Bińczyk, J. Grygieńć, PWN, Warszawa.
Dukaj J., 2019, Po piśmie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, PWN, Warszawa.
Furedi F., 2015, Power of Reading: From Socrates to Twitter, Bloomsbury Publishing, London.
Kahneman D., 2012, Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przeł. P. Szymczak, Media Rodzina, Poznań.
Korwin-Piotrowska D., 2020, Eutoryka. Rzecz o dobrej (roz)mowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Markowski M.P., 2019, Wojny nowoczesnych plemion, Karakter, Kraków.
Mbembe A., 2015, Decolonizing Knowledge and the Question of the Archive, https://wiser.wits.ac.za/sites/default/files/private/Achille%20Mbembe%20-%20Decolonizing%20Knowledge%20and%20the%20Question%20of%20the%20Archive.pdf [dostęp: 14.05.2022].
Nisbett R.E., 2015, Geografia myślenia, przeł. E. Wojtych, Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot.
Schwarz B., 2013, Paradoks wyboru. Dlaczego więcej oznacza mniej, przeł. M. Walczyński, PWN, Warszawa.
Taleb N.N., 2020, Antykruchość. Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy, przeł. O. Siara, Rebis, Poznań.
Verlie B., 2022, Learning to Live with Climate Change: From Anxiety to Transformation, Routledge, Abingdon.
Welzer H., 2014, Climate Wars: What People Will Be Killed For in the 21th Century – A Lecture by Harald Welzer, https://www.youtube.com/watch?v=WZyrGdNvAvw&t=5961s [dostęp: 14.12.2022].
Welzer H., 2016, Samodzielne myślenie, przeł. V. Grotowicz, Wydawnictwo Dobra Literatura, Słupsk.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-6397-2582
MACIEJ MICHALSKI – dr hab., prof. UG, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej,
Uniwersytet Gdański, Gdańsk, Polska. Zajmuje się badaniem związków literatury i filozofii, dyskursu humanistyki, a także problemami współczesnej edukacji literackiej. Opublikował m.in. monografie Filozof jako pisarz. Kołakowski – Skarga – Tischner (Gdańsk 2010), Polonistyka końca świata. Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności (Gdańsk–Sopot 2022).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
