Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej | Tom 32 Nr 2 (2023): Opisać współczesność, wymyślić przyszłość | Postscriptum Polonistyczne

Opublikowane: 2023-10-16

Tom 32 Nr 2 (2023)

Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej

Magdalena Ochwat

Dział: GEOlogos. W poszukiwaniu nowych sojuszy

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.01

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy humanistyka ma zdolność budowania szeroko pojętej odporności w czasach katastrofy klimatycznej, a jeśli tak, to jaka humanistyka może pomóc ludziom trwać mimo doświadczania przez nich bezprecedensowych zagrożeń środowiskowych. Jako jeden ze sposobów realizacji tego celu wskazano humanistykę odpornościową (rezyliencyjną), która sprzyja rozwijaniu umiejętności społecznych i ekologicznych wspierających funkcjonowanie w trudnych warunkach globalnego kryzysu środowiskowego. Wśród tych umiejętności jako najważniejsze wymieniono: umiejętność kształtowania poczucia wspólnoty wszystkich istot żyjących na Ziemi, czyli formowania przynależności do wielkiej sieci życia (humanistyka splatająca), umiejętność kształtowania emocjonalnej bliskości z Ziemią (humanistyka terenowa) oraz umiejętność wypracowywania postawy gotowości na przyszłość, snucia scenariuszy jutra (humanistyka przyszłości). W artykule wskazano także, że uprawianie humanistyki splatającej, terenowej i przyszłościowej może być sposobem wyrażania troski o Ziemię. Podjęto również próbę spojrzenia na obecny kryzys ekologiczny jako na szansę przepracowania koncepcji nauk humanistycznych, które są zdolne kształtować rzeczywistość i przyszłość, a jednocześnie stanowią źródło regeneracji naszych sił.

Słowa kluczowe:

humanistyka odpornościowa , nowa humanistyka , katastrofa klimatyczna , ekopoetyka

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ochwat, M. (2023). Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej. Postscriptum Polonistyczne, 32(2), 1–20. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.01

Cited by / Share

Crossref

Scopus

Google Scholar

Europe PMC

Bibliografia

Literatura
Google Scholar

Abriszewski K., 2010, Splatając na nowo ANT. Wstęp do „Splatając na nowo to, co społeczne”, w: B. Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Universitas, Kraków, s. III–XXXVI.
Google Scholar

Angiel J., Hibszer A., Szkurłat E., 2020, Zajęcia terenowe w kształceniu geograficznym. Od teorii i idei dydaktycznych do praktyki szkolnej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Google Scholar

Angiel J., Szkurłat E., red., 2019, Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań–Warszawa.
Google Scholar

Buell L., 1995, The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Harvard University Press, Cambridge, Mass.
Google Scholar

Bzymek A., 2020, Wymiary resilience w naukach o wychowaniu, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Google Scholar

Cleveland D.A., 2013, Resilience: Antidote for the Anthropocene, „Resilience: A Journal of the Environmental Humanities”, vol. 1, no 1, https://muse.jhu.edu/article/565559/pdf [dostęp: 2.12.2022].
Google Scholar

Czapliński P., 2017, Sploty, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 9–17.
Google Scholar

Czapliński P., Tabaszewska J., 2022, Otwieranie przyszłości, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 7–18.
Google Scholar

Dobrosielski P., Kurz I., Sowa J., 2020, Wstęp. Pojęcia – obrazy – praktyki, w: Kultury antycypowanych przyszłości, red. P. Dobrosielski, I. Kurz, J. Sowa, Biennale Warszawa – Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa, s. 7–21.
Google Scholar

Dobrosielski P., Kurz I., Sowa J., red., 2020, Kultury antycypowanych przyszłości, Biennale Warszawa – Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa.
Google Scholar

Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
Google Scholar

Domańska E., 2017, Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 41–59.
Google Scholar

Domańska E., 2022: Wprowadzenie: humanistyka prewencyjna, w: Humanistyka prewencyjna / Resilience Academic Team (RAT), koordynacja prac red. E. Domańska, P. Słodkowski, M. Stobiecka, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie – Poznańskie Centrum Dziedzictwa, Warszawa–Poznań 2022, s. 7–22.
Google Scholar

Dymiter M., 2021, Notatki z terenu, Wydawnictwo Części Proste, Gdańsk.
Google Scholar

Farrier D., 2021, Za milion lat od dzisiaj. O śladach, jakie zostawimy, przeł. A. Gomola, Bo.wiem, Kraków.
Google Scholar

Godawa J., 2021, Zielona inkluzja, czyli o relacji człowieka z przyrodą, outdoor education i leśnej bajce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Grochowski G., 2021, Zaplecza wiedzy, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–12, https://doi.org/10.18318/td.2021.2.1.
Google Scholar

Haraway D.J., 2021, Nie uciekajmy przed kłopotami. Antropocen – kapitałocen – chthulucen, w: Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. J.W. Moore, przeł. K. Hoffmann, P. Szaj, W. Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, Poznań, s. 49–94.
Google Scholar

Ingold T., 2018, Splatać otwarty świat. Architektura, antropologia, design, wybór i oprac. E. Klekot, przeł. E. Klekot, D. Wąsik, Instytut Architektury, Kraków.
Google Scholar

Kimmerer R.W., 2020, Pieśń Ziemi. Rdzenna mądrość, wiedza naukowa i lekcje płynące z natury, przeł. M. Bukowska, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar

Kosewski R., 2020, Przyszłość widziana z tylnego siedzenia samochodu bezzałogowego, w: Kultury antycypowanych przyszłości, red. P. Dobrosielski, I. Kurz, J. Sowa, Biennale Warszawa – Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa, s. 143–157.
Google Scholar

Książek M., 2023, Atlas dziur i szczelin, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar

Latour B., 2010, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Lebda M., 2020, Czytanie wody, „Magazyn Pismo”, 2.06.2020, https://magazynpismo.pl/idee/osobista_historia/do-zobaczenia-rzeko-wisla-malgorzata-lebda/ [dostęp: 10.12.2022].
Google Scholar

Leggewie C., Welzer H., 2012, Koniec świata, jaki znaliśmy. Klimat, przyszłość i szanse demokracji, przeł. P. Buras, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Lelonek D., 2021, Wasteplants Atlas / Atlas śmiecioroślin, przeł. na język angielski E. Rose, Galeria Miejska Arsenał, Lokal_30, Poznań.
Google Scholar

Marzec A., 2022, Kosmogonie, czyli o początkach światów – zwrot spekulatywny, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 62–81.
Google Scholar

Nycz R., 2017a, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa.
Google Scholar

Nycz R., 2017b, Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 18–40.
Google Scholar

Olszański G., 2022, Rawa-lawa. Wiersz na motywach akwatycznych, „Papier ASP”, #5: Temat: rzeka. Rawa w ujęciu interdyscyplinarnym, s. 18.
Google Scholar

Oreskes N., Conway E.M., 2018, Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, przekł. i oprac. nauk. E. Bińczyk, J. Gużyński, K. Tarkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Pawlicka U., 2015, To nie jest muzeum, to jest laboratorium, „Czas Kultury”, nr 2, s. 60–65.
Google Scholar

Pawlicka U., 2017, Humanistyka: pracownia, centrum czy laboratorium?, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 314–333, https://doi.org/10.18318/td.2017.1.26.
Google Scholar

Rich N., 2019, Ziemia. Jak doprowadziliśmy do katastrofy, przeł. A. Szling, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Rogowska-Stangret M., 2021, Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, wstęp M. Środa, ilustr. M. Skrzeczkowska, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Skubała P., 2015, Wokół tajemnicy życia na Ziemi, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, T. 11, s. 49–59, http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2018/06/Piotr-Skuba%C5%82a_wrh_11_2015.pdf [dostęp: 31.12.2022].
Google Scholar

Słowik D., 2021, Samosiejki, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Solnit R., 2018, Zew włóczęgi. Opowieści wędrowne, przeł. A. Dzierzgowska, S. Królak, Karakter, Kraków.
Google Scholar

Tabaszewska J., 2022, Humanistyka służebna. Negocjowanie pola i budowanie autonomii w dobie kryzysu, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Tokarczuk O., 2012, Moment niedźwiedzia, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Tokarczuk O., 2017, Prowadź swój pług przez kości umarłych, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Tsing A.L., 2015, The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins, Princeton University Press.
Google Scholar

Tsing A.L., 2020, Sztuki uważności, przeł. P. Czapliński, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 204–214.
Google Scholar

Welsch W., 2012, Homo mundanus. Jenseits der anthropischen Denkform der Moderne, Velbrück Wissenschaft, Weilerswist, Velbrück.
Google Scholar

Zajączkowska U., 2019, Patyki, badyle, Marginesy, Warszawa.
Google Scholar

Netografia
Google Scholar

Biblia warszawska, Biblia-Online.pl, http://biblia-online.pl/ [dostęp: 2.12.2022].
Google Scholar

„Cóż po humanistach w czasie marnym?” – debata dla pracowników i studentów UŚ, YouTube, Uniwersytet Śląski, 22.10.2021, https://www.youtube.com/watch?v=r7YEInujx_Q [dostęp: 10.12.2022].
Google Scholar

Manifest, Instytut Reportażu, https://instytutr.pl/manifest/ [dostęp: 31.12.2022].
Google Scholar

Sugiera M., Splataj (się)!, Spreaker, https://www.spreaker.com/user/14117252/sugiera-calosc_1 [dostęp: 2.12.2022].
Google Scholar

Zbierzchowski C., 2020, Chłopi 2050, czyli Agronauci w czasach katastrofy klimatycznej, Storytel, www.storytel.com/pl/pl/books/1225490-Chlopi-2050-czyli-Agronauci-w-czasach-katastrofy-klimatycznej [dostęp: 20.12.2022].
Google Scholar

https://www.birmingham.ac.uk/research/global-goals/sustainable-cities/innovation/humanities-for-resilience.aspx [dostęp: 10.01.2022].
Google Scholar

Magdalena Ochwat

Magdalena.ochwat@us.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-0178-165X

Afiliacja:

Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska

Biogram

MAGDALENA OCHWAT – dr, Instytut Literaturoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Związana z Instytutem Literaturoznawstwa oraz z Interdyscyplinarnym Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jej zainteresowania naukowe skupione są wokół zagadnień edukacji polonistycznej, wykorzystania reportaży literackich w kształceniu oraz społecznej odpowiedzialności lektur szkolnych. Zajmuje ją tematyka wyzwań XXI wieku: globalnych kryzysów, migracji, zmian klimatycznych i wielokulturowości. Redaktorka naczena czasopisma „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego” i koordynatorka programu dla nauczycieli polonistów Uniwersytet Polonistów w ramach projektu POWER. Uczestniczka Szkoły Ekopoetyki.

Tom 32 Nr 2 (2023)
Opublikowane: 2023-03-29

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.