Karolina i Dulębianka. Autorskie strategie biograficzne w Samotnicy. Dwóch życiach Marii Dulębianki Karoliny Dzimiry-Zarzyckiej*
Abstrakt
Głównym celem artykułu jest wyodrębnienie i opisanie strategii autorskich w Samotnicy. Dwóch życiach Marii Dulębianki Karoliny Dzimiry-Zarzyckiej. Biografia malarki i aktywistki społecznej, wpisująca się w coraz wyraźniejszy nurt odzyskiwania historii kobiet, stanowi także interesujący przykład kształtowania efektywnej strategii autorskiej. Odwołując się do teoretycznych ujęć biografii Jamesa L. Clifforda, Hermiony Lee, Michaela Bentona, Michaliny Krytowskiej, Lucyny Marzec, jak również do refleksji krytycznofeministycznej Ingi Iwasiów, Agnieszki Gajewskiej oraz historiograficznych uwag Joan Wallach Scott, w tekście przeanalizowano sposoby przejawiania się figury biografki. Autorka, umiejętnie łącząc informacje zaczerpnięte z różnych źródeł (dokumenty, rejestry, korespondencja, dzienniki, biografie, krytyczne omówienia twórczości artystycznej Dulębianki oraz wspomnienia o jej aktywności politycznej) oraz własne ustalenia, nie tylko konstruuje przekonującą opowieść o życiu wybranej bohaterki. Niejako usamodzielnia
ją, nie opisując np. jedynie w kontekście relacji z Marią Konopnicką czy jako jedną z polskich malarek w Paryżu przełomu XIX i XX wieku. Istotną kwestią jest również wskazanie, jak biografia Dulębianki staje się specyficzną autobiografią intelektualną Dzimiry-Zarzyckiej, będącej nie tylko narratorką, lecz także równoprawną bohaterką odtwarzanej przez siebie historii.
Słowa kluczowe
biografia; autor; Maria Dulębianka; strategia
Bibliografia
Benton M., 2010, Biografia teraz i kiedyś, przeł. A. Pekaniec, „Dekada Literacka”, nr 4/5 (242/243), s. 10–25.
Bonowicz W., 2010, Radość, że nie wie się wszystkiego, „Dekada Literacka”, nr 4/5 (242/243), s. 48–52.
Burzyńska A., 2008, Idee narracyjności w humanistyce, w: Narracja. Teoria i praktyka, red. B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 21–36.
Całek A., 2013, Biografia naukowa: od koncepcji do narracji. Interdyscyplinarność, teorie, metody badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Clifford J.L., 1978, Od kamyków do mozaiki. Zagadnienia biografii literackiej, przeł. A. Mysłowska, Czytelnik, Warszawa.
Dzimira-Zarzycka K., 2022, Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki, Marginesy, Warszawa.
Gajewska A., 2010, Zwrot biograficzny krytyki feministycznej, w: 20 lat literatury polskiej 1989–2009. Idee, ideologie, metodologie, red. A. Galant, I. Iwasiów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 97–109.
Iwasiów I., 2010, Kobieta w archiwum, w: Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa, s. 206–216.
Iwasiów I., 2020, Odmrażanie. Literatura w potrzebie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Jaworska M., 1929, Maria Dulębianka, Lwowska Liga Kobiet, Lwów.
Krytowska M., 2010, Bio-(hagio)grafia Hanny Malewskiej, „Dekada Literacka”, nr 4/5 (242/243), s. 82–88.
Lee H., 2009, Biography: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford.
Lejeune P., 2001, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przeł. W. Grajewski, red. R. Lubas-Bartoszyńska, Universitas, Kraków.
Marzec L., 2019a, Archiwum w biografii. Biograf/ka w archiwum, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, nr 35 (55), s. 373–391.
Marzec L., 2019b, Biografia zza przyłbicy. Kazimiera Iłłakowiczówna według Joanny Kuciel-Frydryszak, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 181–194.
Nasiłowska A., 2018, Przełom anty-antybiograficzny, „Nowa Dekada Krakowska”, nr 2/3 (26/37), s. 8–11.
Showalter E., 2020, Anarchia płci. Gender i kultura w czasach fin de siècle’u, red. nauk. tłumaczenia E. Kraskowska, E. Rajewska, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Sosnowska J., 2006, Maria Dulębianka przeciw samotności, w: Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 457–469.
Talik M., 2022, Wrocławianka napisała biografię Marii Dulębianki – partnerki Konopnickiej, wroclaw.pl, 26.06.2022, https://www.wroclaw.pl/extra/karolina-dzimira-zarzycka-biografia-maria-dulebianka [dostęp: 15.10.2022].
Wallach Scott J., 2006, Po historii, przeł. P. Ambroży, w: Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych (Antologia przekładów), red. E. Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 207–234.
Zawiszewska A., 2017, „Ster” pod redakcją Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit. Lwów 1895–1897 (z bibliografią zawartości i antologią), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-7516-1413
ANNA PEKANIEC – dr hab., prof. UJ, Katedra Krytyki Współczesnej, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska. Literaturoznawczyni, adiunktka z habilitacją, kierowniczka Pracowni Badań Biografii i Autobiografii, której zainteresowania naukowe skoncentrowane są woół autobiografii i epistolografii kobiet, historii literatury kobiet od XIX wieku do współczesności, feministycznej krytyki literackiej, narracyjnych teorii tożsamości. Najważniejsze publikacje: Czy w tej autobiografii jest kobieta? Kobieca literatura dokumentu osobistego od początku XIX wieku do wybuchu II wojny światowej (Kraków
2013), Autobiografki. Szkice o literaturze dokumentu osobistego kobiet (Kraków 2020), Uskoki i kontynuacje. Literatura kobiet w pierwszych dekadach XX wieku (Kraków 2023).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
