Między autobiografią a bedekerem. Pisarki jako przewodniczki
Abstrakt
Celem artykułu jest zasygnalizowanie i przeanalizowanie symptomatycznego zjawiska na polskim rynku wydawniczym, sytuującego się na pograniczu turystyki i literatury oraz odzwierciedlającego rozmaite powiązania i wzajemne inspiracje zachodzące między użytkową literaturą podróżniczą (przewodniki, spacerowniki), zaliczaną do non-fiction, a beletrystyką. Poświęcony jest on mianowicie serii bedekerów po miastach i wyspach, głównie europejskich, pt. „Podróż Nieoczywista”, ukazującej się od 2019 roku. Szczegółowej analizie poddane zostały przewodniki autorstwa trzech znanych pisarek: Grażyny Plebanek, Manueli Gretkowskiej i Katarzyny Tubylewicz. Studium koncentruje się przede wszystkim na współistnieniu w ich bedekerach i spacerownikach niefikcjonalności topografii miejskiej, autobiograficznych reminiscencji dotyczących opisywanych miejsc oraz nawiązań do fabuły utworów literackich – własnych i cudzych, których akcja rozgrywa się w tych lokalizacjach. Do przeprowadzenia analizy zastosowane zostały pojęcia i koncepcje zaczerpnięte z geopoetyki, studiów miejskich oraz gender studies. Artykuł stanowi przyczynek do zarysowania aktualnego obrazu literatury polskiej, w którym wyraźną tendencją jest przesunięcie gatunków peryferyjnych (przewodnik) w stronę literackiego centrum.
Słowa kluczowe
przewodnik; autobiografia; fikcjonalność; literatura faktu
Bibliografia
Dielemans J., 2011, Witajcie w raju. Reportaże o przemyśle turystycznym, przeł. D. Górecka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Gretkowska M., 2020, Wenecja. Miasto, któremu się powodzi, Wielka Litera, Warszawa.
Kubica G., 2006, Siostry Malinowskiego, czyli kobiety nowoczesne na początku XX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Madejski J., 2019, Wstęp. Przewodnik, bedeker, poradnik i geoliteratura, w: Geoliteratura. Przewodnik, bedeker, poradnik, red. J. Madejski, S. Iwasiów, Universitas, Szczecin–Kraków, s. 5–20.
Mika M., 2007, Główne źródła informacji dla turystów, w: Turystyka, red. W. Kurek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 483–495.
Plebanek G., 2021, Bruksela. Zwierzęcość w mieście, Wielka Litera, Warszawa.
Rybicka E., 2014, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków.
Szalewska K., 2017, Urbanalia – miasto i jego teksty. Humanistyczne studia miejskie, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Szalewska K., 2019, Bedeker i spacerownik – dwa modele lokalnego chronotypu, w: Geoliteratura. Przewodnik, bedeker, poradnik, red. J. Madejski, S. Iwasiów, Universitas, Szczecin–Kraków, s. 53–68.
Tubylewicz K., 2019, Sztokholm. Miasto, które tętni ciszą, Wielka Litera, Warszawa.
Zieniewicz A., 2020, Nauczanie kultury i pragnienie opowieści, w: Literackie obrazy kultury. Perspektywa glottodydaktyczna, red. J. Zych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 15–28.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-4346-5313
JUSTYNA ZYCH – dr, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, Polska. Doktorka literaturoznawstwa, absolwentka filologii polskiej i romańskiej UW. Jej zainteresowania badawcze to: geopoetyka, wielokulturowość i transkulturowość w literaturze, powieść, reportaż, literatura podróżnicza, literatura w glottodydaktyce. Najważniejsze publikacje: Obraz degradacji kultury francuskiej jako przejawu kryzysu cywilizacji europejskiej w Szkicach piórkiem Andrzeja Bobkowskiego („Przegląd Humanistyczny” 3/2011), L’Influence de la psychanalyse sur la critique littéraire en France (1914–1939) (Warszawa 2014), Najnowsze polskie powieści jako źródło wiedzy o życiu codziennym współczesnych Polaków (w: Literackie obrazy kultury. Perspektywa glottodydaktyczna, red. J. Zych, Warszawa 2020).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
