Historia z morskim brzegiem. O pseudobiografii Brunona Schulza w powieści Dawida Grosmana  „Patrz pod: Miłość”

Beata Tarnowska

doi:10.31261/PS_P.2024.33.01

Opublikowane: 2024-04-04

Tom 33 Nr 1 (2024)

Historia z morskim brzegiem. O pseudobiografii Brunona Schulza w powieści Dawida Grosmana „Patrz pod: Miłość”

Beata Tarnowska

Dział: Non-fiction

https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.01

Abstrakt

Artykuł Historia z morskim brzegiem. O pseudobiografii Brunona Schulza w powieści Dawida Grosmana „Patrz pod: Miłość” jest komparatystyczną analizą ważnego wątku zawartego w pochodzącej z 1986 roku powieści izraelskiego pisarza Dawida Grosmana. Grosman przedstawia w swym utworze alternatywną wersję biografii Brunona Schulza, fakty biograficzne mieszając z oniryzmem. Bruno ucieka bowiem z drohobyckiego getta, jedzie do Gdańska i w morzu ulega transformacji w niższą formę bytu: zachowując ludzką tożsamość, staje się łososiem. Realizuje tym samym jedną z reguł Schulzowskiej ontologii, wedle której „wędrówka form jest istotą życia”. Punkt kulminacyjny powieści stanowi dialog bohatera-narratora i alter ego autora – Szlomy Neumanna – z Brunonem, który w głębinach morza przechowuje swoje nieznane dzieło Mesjasz. Szloma chce poznać sens Schulzowskiej „genialnej epoki” i związanej z tym pojęciem, kabalistycznej z ducha koncepcji progresywno-regresywnego ruchu ku przyszłości (czasom mesjaszowym), tożsamej z powrotem do mitycznego prapoczątku oraz wymazaniem ludzkiej historii. Porozumienie artystów niweczy Szloma, który – obciążony traumą Holocaustu – nie jest w stanie odrzucić pamięci. Otrzymuje jednakże od Schulza wskazówkę dotyczącą pisania powieści o Zagładzie: nie śmierć, ale miłość powinna być jej tematem. Powieść Grosmana, będąca hołdem złożonym drohobyckiemu artyście, jest przykładem oryginalnego odczytania jego
dzieła i zarazem kontynuacji pojawiających się w nim motywów i tematów.

Słowa kluczowe:

Dawid Grosman , Bruno Schulz , proza izraelska

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Tarnowska, B. (2024). Historia z morskim brzegiem. O pseudobiografii Brunona Schulza w powieści Dawida Grosmana „Patrz pod: Miłość”. Postscriptum Polonistyczne, 33(1), 1–18. https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.01

Cited by / Share

Bibliografia

Literatura
Google Scholar

Bachelard G., 1975, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, przeł. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Bolecki W., Jarzębski J., Rosiek S., red., 2003, Słownik schulzowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Brown R.E., 1990, Bruno Schulz and World Literature, „The Slavic and East European Journal”, no. 34 (2), s. 224–246.
Google Scholar

Budzyński W., 2001, Schulz pod kluczem, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar

Christianus-Gileta K., 2018, Alegoryczny obraz morza w powieści „Patrz pod: Miłość” Dawida Grosmana, w: Śmierć w wodzie i inne motywy akwatyczne w horyzoncie wyobraźni, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, s. 139–153.
Google Scholar

Christianus-Gileta K., 2020, Polska literatura w przekładach na język hebrajski. Z dziejów recepcji w Izraelu, rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem dr hab. Beaty Tarnowskiej, prof. UWM, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn–Gdańsk [mps.].
Google Scholar

Cirlot J.-E., 2000, Słownik symboli, przeł. I. Kania, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Google Scholar

Conrad J., 1994, Jądro ciemności, przeł. J. Polak, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań.
Google Scholar

Eisenstein P., 2003, Traumatic Encounters: Holocaust Representation and the Hegelian Subject, State University of New York Press, Albany.
Google Scholar

Feder L., 1974, Marlowa zstąpienie do piekła, przeł. M. Ronikier, w: Conrad w oczach krytyki światowej. Kalendarium życia i twórczości, wybór Z. Najder, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 477–493.
Google Scholar

Ficowski J., 1986, Okolice sklepów cynamonowych, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Fiut A., 2003, Bruno Schulz jako bohater literacki, w: W ułamkach zwierciadła – Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci, red. M. Kitowska-Łysiak, W. Panas, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 497–513.
Google Scholar

Grass G., 1990, Kot i mysz, przeł. I. i E. Naganowscy, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Grosman D., 2014, Patrz pod: Miłość, przeł. M. Sommer, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar

Grosman D., 2019, Genialna Epoka, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 1/2, s. 378–380.
Google Scholar

Grossman D., 2002, Holocaust, Storytelling, Memory, Identity: David Grossman in California. See Under: LOVE: A Personal View, „Judaism. A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought”, Winter, vol. 51, no. 1, s. 42–50.
Google Scholar

Grossman D., 2007, Confronting the beast, „The Guardian”, 15 September, https://www.theguardian.com/books/2007/sep/15/featuresreviews.guardianreview2 [dostęp: 1.08.2023].
Google Scholar

Hudzik A., 2015, Doświadczenie i pamięć z otwartą furtką. Maxim Biller o Brunonie Schulzu, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 105–123.
Google Scholar

The Jewish Perspective on Water: Insights from Religious Beliefs, 2023, IIL-ss International Institute for Law of the Sea Studies, https://iilss.net/the-jewish-perspective-on-water-insights-from-religious-beliefs/ [dostęp: 20.01.2024].
Google Scholar

Kalnická Z., 2002, Woda, przeł. z ang. M. Bakke, K. Wilkoszewska, w: Estetyka czterech żywiołów. Ziemia, woda, ogień, powietrze, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków, s. 73–131.
Google Scholar

Kandinsky W., 1954, Du spirituel dans l`art et dans la peinture en particulier, transl. P. Volboudt, Denoël: Gonthier, Paris.
Google Scholar

Kaszuba-Dębska A., 2020, Bruno. Epoka genialna, Znak, Kraków.
Google Scholar

Kopaliński W., 1990, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar

Lindenbaum S., 1994, Wizja mesjanistyczna Schulza i jej podłoże mistyczne, w: Czytanie Schulza, red. J. Jarzębski, Oficyna Naukowa i Literacka TIC, Kraków, s. 33–67.
Google Scholar

Lurker M., 1989, Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. K. Romaniuk, Pallotinum, Poznań.
Google Scholar

Molisak A., 2005, Bruno Schulz jako bohater literacki, w: Drohobycz wielokulturowy, red. M. Dąbrowski, W. Meniok, Elipsa, Warszawa, s. 92–104.
Google Scholar

Morahg G., 1999, Israel’s New Literature of the Holocaust: The Case of David Grossman’s See: Under Love, „Modern Fiction Studies”, vol. 45, no. 2, s. 457–479.
Google Scholar

Nalewajk-Turecka Ż., 2007, Materia tożsamości – tożsamość materii. O postaci literackiej w prozie Brunona Schulza, „Tekstualia”, nr 1, s. 1–36, https://tekstualia.pl/files/89ec7fae/nalewajk_zaneta-materia_tozsamosci_tozsamosc_materii.pdf [dostęp: 19.07.2023].
Google Scholar

Ossowski A., 1992, Drohobyckie bestiarium, w: Bruno Schulz. In memoriam 1892–1942, red. M. Kitowska-Łysiak, Wydawnictwo FIS, Lublin, s. 79–99.
Google Scholar

Panas W., 1992, „Mesjasz rośnie pomału…”. O pewnym wątku kabalistycznym w prozie Brunona Schulza, w: Bruno Schulz. In memoriam 1892–1942, red. M. Kitowska-Łysiak, Wydawnictwo FIS, Lublin, s. 113–129.
Google Scholar

Panas W., 1997, Księga blasku. Traktat o kabale w prozie Brunona Schulza, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Google Scholar

Panas W., 2001, Bruno od Mesjasza. Rzecz o dwóch ekslibrisach oraz jednym obrazie i kilkudziesięciu rysunkach Brunona Schulza, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Google Scholar

Przymuszała B., 2018, Opowieść a-alternatywna. O „Patrz pod: Miłość” Dawida Grossmana, „Narracje o Zagładzie”, nr 4, s. 259–268.
Google Scholar

Rybicka E., 2000, Formy labiryntu w prozie polskiej XX wieku, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Rzepińska M., 1983, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Scholem G., 1997, Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, przeł. M. Galas, wstęp I. Kania, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Schulz B., 1975, Księga listów, oprac. J. Ficowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Schulz B., 1985, Sklepy cynamonowe. Sanatorium pod Klepsydrą, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Schulz B., 1998, Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. J. Jarzębski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków.
Google Scholar

Stojanović B., 2003, Bursztynowe skojarzenia, czyli schulzoidzi na Bałkanach, w: W ułamkach zwierciadła – Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci, red. M. Kitowska-Łysiak, W. Panas, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 515–532.
Google Scholar

Szurmiak K., 2014, Grossman’s White Room and Schulzian Empty Spaces, in: See Under: Shoah: Imagining the Holocaust with David Grossman, eds. M. De Kesel, B. Siertsema, K. Szurmiak, Brill Academic Pub, Boston, s. 59–73.
Google Scholar

Tatarenko A., 2015, Magiczna formuła Schulza. Poglądy literackie pisarza przez pryzmat autotematyzmu oraz interpretacje „schulzoidów”, przeł. E. Sobol, „Schulz/Forum”, nr 5, s. 75–90.
Google Scholar

Vital H., Luria I., 2021, Gate of Reincarnations. Sha’ar haGilgulim, transl. G.N. Bergmann, independently published.
Google Scholar

Netografia
Google Scholar

www.ithl.org.il [dostęp: 25.04.2023].
Google Scholar

Beata Tarnowska

beata.tarnowska@uwm.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-5630-560X

Afiliacja:

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polska

Biogram

BEATA TARNOWSKA – prof. dr hab., Wydział Humanistyczny, Instytut Literaturoznawstwa, Uniwersytet
Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn, Polska. Literaturoznawczyni. Zainteresowania naukowe prof. Tarnowskiej ogniskują się wokół przestrzeni przedstawionej w dziele literackim, zagadnień przekładu artystycznego, bilingwizmu w literaturze oraz polsko-izraelskich związków literackich. Autorka książek, m.in.: Geografia poetycka w powojennej twórczości Czesława Miłosza (Olsztyn 1996), Między światami. Problematyka bilingwizmu w literaturze. Dwujęzyczna twórczość poetów grupy „Kontynenty” (Olsztyn 2004), Tel Awiw – Jerozolima. Literackie kreacje przestrzeni miejskiej (Olsztyn 2019).

Tom 33 Nr 1 (2024)
Opublikowane: 2024-04-04

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Historia z morskim brzegiem. O pseudobiografii Brunona Schulza w powieści Dawida Grosmana „Patrz pod: Miłość”

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Beata Tarnowska

Informacje