Wpływ rodzinnej polityki językowej na żywotność języka odziedziczonego

Anna Seretny; Ewa Lipińska

doi:10.31261/PS_P.2024.34.05

Opublikowane: 2025-01-20

2024

Wpływ rodzinnej polityki językowej na żywotność języka odziedziczonego

Anna Seretny

, Ewa Lipińska

Dział: Rozprawy

https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.34.05

Abstrakt

Język odziedziczony, którym posługują się dzieci emigrantów, w coraz większym stopniu wykazuje tendencję utraty żywotności. Przeciwdziałać takiemu stanowi rzeczy mogą działania na rzecz języka podejmowane w rodzinie. Rodzinna polityka językowa (RPJ) jest stosunkowo nową dziedziną. W jej zakres wchodzą badania praktyk oraz ideologii językowych rodziców, a także sposobów zarządzania językiem. Niniejszy tekst przybliża pojęcie RPJ w odniesieniu do polszczyzny jako języka odziedziczonego, pokazując jej złożone uwarunkowania kontekstowe. Podkreśla też istotną rolę działań rodziców i znaczenie jakości ich językowego inputu.

Słowa kluczowe:

rodzinna polityka językowa , język zagrożony , język odziedziczony

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Seretny, A., & Lipińska, E. (2025). Wpływ rodzinnej polityki językowej na żywotność języka odziedziczonego. Postscriptum Polonistyczne, 1–17. https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.34.05

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Bibliografia

Curdt-Christiansen X.L., 2009, Invisible and Visible Language Planning: Ideological Factors in the Family Language Policy of Chinese Immigrant Families in Quebec, „Language Policy”, no. 8 (4), s. 351–375. DOI: https://doi.org/10.1007/s10993-009-9146-7
Google Scholar

Curdt-Christiansen X.L., 2013, Family Language Policy: Sociopolitical Reality Versus Linguistic Continuity, „Language Policy”, no. 12, s. 1–6. DOI: https://doi.org/10.1007/s10993-012-9269-0
Google Scholar

Curdt-Christiansen X.L., Lanza E., 2018, Language Management in Multilingual Families: Efforts, Measures and Challenges, „Multilingua”, no. 37 (2), s. 123–130. DOI: https://doi.org/10.1515/multi-2017-0132
Google Scholar

Dębski R., 2009, Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Gajda S., 2013, Współczesna polityka językowa, w: 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska – procesy – tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, red. A. Dunin-Dudkowska, A. Małyska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 61–74
Google Scholar

Goczyła-Ferreira A., 2024, „We Have to Respect the Language People Speak” – Polish Heritage Language and its Speakers in Brazil, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku]. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003401995-11
Google Scholar

King K.A., Fogle L.W., 2017, Family Language Policy. In Language Policy and Political Issues in Education, w: Encyclopedia of Language and Education, eds. T. McCarty, S. May, Springer, Cham, Switzerland, s. 315–326. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-02344-1_25
Google Scholar

King K.A., Fogle L.W., Logan-Terry A., 2008, Family Language Policy, „Language and Linguistic Compass”, no. 2, s. 907–922. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-818X.2008.00076.x
Google Scholar

Lanza E., 2018, Language Mixing in Infant Bilingualism: A Sociolinguistic Perspective, Clarendon Press, Oxford, UK.
Google Scholar

Lanza E., 2021, The Family as a Space: Multilingual Repertoires, Language Practices and Lived Experiences, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 42 (8), s. 763–771. DOI: https://doi.org/10.1080/01434632.2021.1979015
Google Scholar

Lipińska E., 2002, Dwujęzyczność dzieci na emigracji – jak ją osiągnąć?, „Przegląd Polonijny”, z. 4, s. 105–113.
Google Scholar

Lipińska E., 2013, Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na
Google Scholar

antypodach, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2017, Polska polityka językowa wobec zagranicznego języka ojczystego, w: Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego IV, red. E. Kubicka, M. Berend, M. Rittner, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 81–97.
Google Scholar

Lipińska E., 2020, Niczyje czy wspólne? O naturalnych i sztucznych językach mieszanych, „Acta Universitatis Lodziensis”, t. 26, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, s. 41–59. DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.01
Google Scholar

Lipińska E., 2024, Maintenance of the Inherited Language and Culture in the Polish Diaspora Communities in Australia, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku]. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003401995-16
Google Scholar

Lipińska E., Dudek I., Tokarz D., 2022, Raport z projektu badawczego pt.: „Polszczyzna odziedziczona jako język potencjalnie zagrożony”, http://okp.krakow.pl/2022/04/raport-z-projektu-badawczego-polszczyzna-odziedziczona-jako-jezyk-potencjalnie-zagrozony/ [dostęp: 20.04.2022]. DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.29.21
Google Scholar

Lisek G., 2011, Polityka językowa Polski i jej sąsiadów na przykładzie Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej, „Język, Komunikacja, Informacja”, nr 6, s. 79–89.
Google Scholar

Lubaś W., 1975, Społeczna rola języka a polityka językowa, „Zaranie Śląskie”, t. 38, z. 2, s. 235–253.
Google Scholar

Lubaś W., 2012, O polskiej polityce językowej, „Poradnik Językowy”, nr 6, s. 11–33.
Google Scholar

Markowski A., 2017, Polityka językowa a kultura języka, „Poradnik Językowy”, nr 2, s. 25–33.
Google Scholar

Mazur J., 2021, Glottodydaktyczne aspekty polskiej polityki językowej, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Univeristas, Kraków, s. 141–170.
Google Scholar

Mejnartowicz A., Kuźniak D., 2017, Strategie migracyjne. Integracja językowa a utrzymanie języka polskiego w rodzinach w dwujęzycznych regionach Hiszpanii – przykład Katalonii i Balearów, „Studia Humanistyczne AGH”, nr 16 (1), s. 53–69. DOI: https://doi.org/10.7494/human.2017.16.1.53
Google Scholar

Murrmann J., 2014, Wielojęzyczność jako źródło cierpień? Pozytywy i negatywy rozbudowanych kompetencji językowych z perspektywy społecznej i lingwistycznej, „Socjolingwistyka”, nr 28, s. 29–47.
Google Scholar

Murrmann J., 2019, Rodzinna polityka językowa. Strategie komunikacyjne w wychowywaniu dzieci trójjęzycznych, „Socjolingwistyka”, nr 33, s. 193–207. DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.12
Google Scholar

Niedzielski H., 1992, Demokracja w nauczaniu języka polskiego w rodzinach polonijnych lub szkołach i na uczelniach poza Polską, w: Nauczanie języka polskiego jako ojczystego, etnicznego i obcego, red. I. Nowakowska-Kempna, s. 145–154.
Google Scholar

Nowosielska E., 2024, Changing Faces of the Polish Diaspora in the United Kingdom, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku]. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003401995-3
Google Scholar

Okita T., 2002, Invisible Work: Bilingualism, Language Choice, and Childrearing in Intermarried Families, John Benjamin, Amsterdam. DOI: https://doi.org/10.1075/impact.12
Google Scholar

Pawłowski A., 2008, Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej, w: Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, red. J. Warchala, D. Krzyżyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 113–147.
Google Scholar

Piller I., Gerber L., 2018, Family Language Policy Between the Bilingual Advantage and the Monolingual Mindset, „International Journal of Bilingual Education”, no. 24, s. 622–635. DOI: https://doi.org/10.1080/13670050.2018.1503227
Google Scholar

Pułaczewska H., 2017, Nastawienia wychowawcze rodziców wobec przekazywania języka rodzimego na emigracji na przykładzie języka polskiego w Ratyzbonie, „Edukacja”, nr 4 (143), s. 90–105. DOI: https://doi.org/10.24131/3724.170407
Google Scholar

Redding S., 2009, Rodzice a uczenie się, w: Nauczanie w praktyce, t. 1, red. A. Janowski, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa, s. 67–89.
Google Scholar

Romanowski P., 2022, Koncepcja rodzinnej polityki językowej na przykładzie rodzin polsko-australijskich, „Roczniki Humanistyczne”, t. 70, z. 6, s. 329–343. DOI: https://doi.org/10.18290/rh22706.8
Google Scholar

Romanowski P.A., 2021a, A Deliberate Language Policy or a Perceived Lack of Agency: Heritage Language Maintenance in the Polish Community in Melbourne, „International Journal of Bilingualism” no. 25, s. 1214–1234. DOI: https://doi.org/10.1177/13670069211000850
Google Scholar

Romanowski P.A., 2021b, Family Language Policy in the Polish Diaspora: A Focus on Australia, Routledge, London. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003147343
Google Scholar

Schwartz M., 2010, Family Language Policy: Core Issues of an Emerging Field, „Applied Linguistics Review”, no. 1, s. 171–192. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110222654.171
Google Scholar

Seretny A. i in., 2023, Raport z projektu badawczego „Rodzinna polityka językowa wobec polszczyzny na obczyźnie”, https://odnswp.pl/vademecum-dla-rodzicow-dzieci-z-doswiadczeniem-migracji/ [dostęp: 23.07.
Google Scholar

Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Universitas, Kraków, s. 113–140.
Google Scholar

Silverstein M., 1979, Language Structure and Linguistic Ideology, w: The Elements: A Parasession on Linguistic Units and Levels, eds. P. Clyne, W. Hanks, C. Hofbauer, Chicago Linguistic Society – University of Chicago, Chicago, s. 193–247.
Google Scholar

Smolicz J., 1999, Współkultury Australii, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Spolsky B., 2004, Language Policy, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar

Spolsky B., 2005, Language Policy, w: Proceedings of the 4th International Symposium on Bilingualism, eds. J. Cohen, K.T. McAlister, K. Rolstad, J. MacSwan, Cascadilla Press, Sommerville, MA, s. 2152–2164.
Google Scholar

Spolsky B., 2007, Family Language Management. Some Preliminaries, w: Studies in Language and Language Education. Essays in Honor of Elite Olshtain, ed. A.S. Kupferberg, The Magnes Press, Hebrew University, s. 429–449.
Google Scholar

Spolsky B., 2012, Family Language Policy – the Critical Domain, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 33, s. 3–11. DOI: https://doi.org/10.1080/01434632.2011.638072
Google Scholar

Stępkowska A., 2017, Rodzinna polityka dwujęzyczności w Polsce na wybranym przykładzie, „Scripta Neophilologica Posnaniensia”, t. 17, s. 329–343. DOI: https://doi.org/10.14746/snp.2017.17.23
Google Scholar

Stępkowska A., 2019, Pary dwujęzyczne w Polsce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Google Scholar

Świątek D. i in., 2016, Polish your Polish – Badania i popularyzacja języka polskiego wśród Polonii amerykańskiej, Fundacja Dobra Polska Szkoła (Nowy Jork) – Think! (Warszawa) – Rada Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk (PAN), https://biblioteka.womczest.edu.pl/new/wp-content/uploads/2018/05/Polish-Your-Polish-Badania-i-popularyzacja-języka.pdf [dostęp: 23.07.2024].
Google Scholar

Tannenbaum M., 2012, Family Language Policy as a Form of Coping or Defense Mechanism, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 33, s. 57–66. DOI: https://doi.org/10.1080/01434632.2011.638074
Google Scholar

Wąsikiewicz-Firlej E., Daly M., 2023, Family Language Policy in the Context of Return Migration: A Case Study, „Glottodidactica”, no. L/1, s. 213–240. DOI: https://doi.org/10.14746/gl.2023.50.1.11
Google Scholar

Wąsikiewicz-Firlej E., Lankiewicz H., 2019, The Dynamics of Family Language Policy a Trilingual Family: A Longitudinal Case Study, „Applied Linguistics Papers”, no. 26 (1), s. 169–184. DOI: https://doi.org/10.32612/uw.25449354.2019.1.pp.169-184
Google Scholar

Anna Seretny

anna.barabara.seretny@uj.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-5377-4881

Afiliacja:

Uniwersytet Jagielloński Polska

Biogram

ANNA SERETNY – dr hab., prof. UJ, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, Polska. Językoznawca, glottodydaktyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka monografii i artykułów z zakresu glottodydaktyki polonistycznej oraz podręczników do nauki języka polskiego jako obcego, m.in.: Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych (z listami słownictwa najczęściej używanego w układzie gronowym) (Kraków 2011), Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego (Kraków 2015), Polish as a Heritage Language Around the World (red. P. Romanowski, A. Seretny, London 2024). W pracy naukowej zajmuje się badaniami kompetencji leksykalnej uczących się polszczyzny. W kręgu jej zainteresowań znajdują się zagadnienia związane z językiem szkolnej edukacji oraz polszczyzną odziedziczoną.

Ewa Lipińska

https://orcid.org/0000-0002-9260-4885

Afiliacja:

Uniwersytet Jagielloński Polska

Biogram

EWA LIPIŃSKA – dr hab., em. prof. UJ, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, Polska. Językoznawca, glottodydaktyk, em. prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka licznych podręczników do nauki języka polskiego oraz artykułów i monografii z zakresu dwujęzyczności oraz nauczania języka polskiego jako obcego – zwłaszcza sprawności pisania, m.in.: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp
do badań dwujęzyczności (Kraków 2003), Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na antypodach (Kraków 2013), Kształcenie umiejętności pisania w dydaktyce języka polskiego jako obcego (Kraków 2023). Jej zainteresowania badawcze skupiają się na problematyce Polonii i edukacji w zakresie języka odziedziczonego.