Klimat – konflikty – migracje. Scenariusze przyszłości
Abstrakt
The paper addresses the issue of refugees in the broad sense of the term, i.e. people forced to leave their homes and seek conditions for a normal life due to climate change and to the excessive environment footprint left by humans. The numerous reasons for this type of displacement include drought, the growing scarcity of natural resources in seas and oceans, and the unfair distribution of water. These three climate plagues are analysed on the basis of non-fiction literature – Wykluczeni [The Excluded], which is a book of reportage by Artur Domosławski, Ben Rawlence’s City of Thorns. Nine Lives in the World’s Largest Refugee Camp, and Stefano Liberti’s South of Lampedusa. In the public consciousness, migrations motivated by climate change and human interference in the ecosystem have been functioning since recently, but they will actually become the greatest challenge of our day and age. This is why the important role played by humanities is to speak about them, to comment on their performative power, to debate on potential solutions, and to trigger warning discourses leading to the development of a habit of imagining “scenarios for the future”. Acts of imagination provide the possibility to shape the world in an unlimited way and to play out in a virtual manner some key social, cultural and political situations, in order to live well on an overcrowded planet, where water, land and food may be lacking a few decades from now.
Słowa kluczowe
migration; climate refugees; reportage; climate change; engaged humanities; Polish language and culture education
Bibliografia
Aleksijewicz S., 2012, Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości, przeł. Czech J., Wołowiec.
Bates D.C., 2002, Environmental Refugees? Classifying Human Migrations Caused by Environmental Change, „Population and Environment”, vol. 23, no. 5.
Boni K., 2016, Ganbare! Warsztaty umierania, Warszawa.
Brown K., 2016, Plutopia. Atomowe miasta i nieznane katastrofy nuklearne, przeł. Bieroń T., Wołowiec.
Derra A., 2013, Kobiety (w) nauce. Problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej, Warszawa.
Domańska E., 2017, Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1.
Domańska E., 2014, Historia ratownicza, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 5.
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr. 1–2.
Domańska E., 2008, Badania postkolonialne, w: Gandhi L., Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne, przeł. Serwański J., Poznań.
Domosławski A., 2016, Wykluczeni, Warszawa.
Drembkowski P., 2011, Wojna o niebieskie złoto, „Zeszyty Naukowe WSOWL”, nr 3 (161).
El-Hinnawi E., 1985, Environmental Refugees, Nairobi.
Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk.
Ghosh A., 2016, The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable, Londyn.
Koc K., 2018, Lekcje myślenia (obywatelskiego). Edukacja polonistyczna wobec współczesnego świata, Poznań.
Kościerzyńska J., Chmiel M., Szulc M., GorzałczyńskaMróz A., 2017, Nowe słowa na start!. Podręcznik do języka polskiego dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa.
Koziołek R., 2017, Humanistyka literaturoznawcza w dobie nowych konfliktów plemiennych. Próba wykonania ruchu, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1.
Koziołek R., 2016, Dobrze się myśli literaturą, Katowice.
Leggewie C., Welzer H., 2012, Koniec świata, jaki znaliśmy. Klimat, przyszłość i szanse demokracji, przeł. Buras P., Warszawa.
Liberti S., 2013, Na południe od Lampedusy. Podróże rozpaczy, przeł. Wyrembelski M., Wołowiec.
Massumi B., 2015, Ontopower. War, Powers, and the State of Perception, Durham–London.
Ojciec Święty Franciszek, 2015, Encyklika Laudatio si. W trosce o wspólnym dom, Kraków.
Nycz R., 2017, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Warszawa.
Rawlence B., 2017, Miasto cierni. Największy obóz dla uchodźców, przeł. Kowalski S., Wołowiec.
Smoleński P., 2016, Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew, Wołowiec.
Tabaszewska J., 2017, Przeszłe przyszłości. Afektywne fakty i historie alternatywne, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 5.
Welzer H., 2010, Wojny klimatyczne: za co będziemy zabijać w XXI wieku?, przeł. Sutowski M., Warszawa.
Ząbek M., 2018, Uchodźcy w Afryce. Etnografia przemocy i cierpienia, Warszawa.
Netografia
Adhortacja apostolska Evangelii Gaudium Ojca Świętego Franciszka do biskupów, prezbiterów i diakonów do osób konsekrowanych do wiernych świeckich o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie, https://w2.vatican.va/content/dam/francesco/pdf/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazioneap_20131124_evangeliigaudium_pl.pdf [dostęp: 23.02.2019].
Ficek E., Ochwat M., SujkowskaSobisz K., WójcikDudek M., red., 2018, Społeczeństwo obywatelskie: edukacja, wartości, style komunikacyjne, Katowice, http://www.spoleczenstwoobywatelskie.edu.pl/#p=13 [dostęp: 23.02.2019].
Ghosh A., 2016, Where is the fiction about climate change?, „The Guardian”, 28.10.2016 r., https://www.theguardian.com/books/2016/oct/28/amitavghoshwhereisthefiction-aboutclimatechange- [dostęp: 31.03.2019].
http://www.greenpeace.org/poland/pl/presscentre/dokumentyi-raporty/RaportStatki-molochyplagaoceanow/ [dostęp: 29.03.2019].
http://www.interakcjaintegracja-2018.us.edu.pl/humanistasygnalista/ [dostęp: 23.02.2019].
Instytut Literaturoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-0178-165X
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
