„Okręt ludzi szczęśliwych...” – czyli o pielgrzymowaniu i migracji w relacji podróżnej Hanny Mortkowicz
English
Abstrakt
The paper presents Hanna Mortkowicz’s account of her trip to Palestine entitled W Palestynie. Obrazy i zagadnienia [In Palestine. Images and Issues] (1936) as a text read after many years, which can be inscribed, in dialogue with contemporary reportage (e.g. by Paweł Smoleński), in the intercultural dialogue currently in progress. The study shows how Mortkowicz opens the reader to the problem of migration. The writer does this by focusing her accounts on a group of Jews fleeing from Nazism – eternal wanderers, coming to Palestine in search of a new homeland. Text analysis shows how, thanks to Mortkowicz’s use of numerous narrative strategies and description techniques, such as: focalisation, personal narrative, and accumulation of space or time, she introduced her readers to the experience of newly-arrived refugees, people who are on the border between social existence and non-existence. In fact, a study of the text makes it possible to find that this forgotten title can provide reading matter to be used in the context of contemporary intercultural education.
Słowa kluczowe
migration; Jews; focalisation; intercultural dialogue; travel report; Hanna Mortkowicz
Bibliografia
Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Budrewicz Z., 2013, Lekcje polskiego krajobrazu. Międzywojenna proza podróżnicza dla młodzieży, Kraków.
Castles S., Miller M.J., 2011, Współczesne migracje międzynarodowe, Warszawa.
Czermińska M., 2000, Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków.
Deleyto C., 1991, Focalisation in Film Narrative, „Atlantis”, vol.13, no. 1–2.
Deszczyński P., 2008, Migracje zewnętrzne a bezpieczeństwo gospodarcze państw, w: Kacprzak L., Knopek J., red., Bezpieczeństwo państw a procesy migracyjne, Piła.
Edmiston F.W., 1989, Focalisation and the First-Person Narrator. A Revision of the Theory, „Poetics Today”, vol. 10, no. 1–2.
Garbuzik P., 2013, Wartość dialogu w edukacji międzykulturowej, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW”, nr 2.
Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., 1988, Słownik terminów literackich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Harari Y.N., 2018, Sapiens. Od zwierząt do bogów. Krótka historia ludzkości, przeł. Hunia J., Kraków.
Harciarek M.Z., 2014, Wzrokowy układ poznawczy jako spektrometr. Część I, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo”, nr 20.
Horolets A., 2012, Dyskursywne konstruowanie podmiotu wiedzącego w wybranych relacjach z podróży, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 3 (135).
Inny słownik języka polskiego, (ISJP), 2000, t. 1., Bańko M., red., Warszawa.
Kalin A., 2012–2013, Poprawność polityczna Murzynka Bambo i małpki FikiMiki (wariacje języka teorii w badaniach postkolonialnych – studium przypadków), „Literaturoznawstwo”, nr 6–7.
Korczak J., 1999, Listy i rozmyślania palestyńskie, wybór, oprac. i wstęp Wojnowska B., Warszawa.
Kozicka D., 2003, Dwudziestowieczne „podróże intelektualne”. (Między esejem a autobiografią), „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2–3.
Kubera J., 2014, Przygoda i wygnanie. Dwie perspektywy doświadczania migracji w mieście, jedno wyzwanie polityki miejskiej, „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 37.
Kuncewiczowa M., 1982, Miasto Heroda. Notatki palestyńskie (1938 r.), Warszawa.
Łebkowska A., 2004, Pojęcie „focus” w narratologii – problemy i inspiracje, w: Bartmiński J., NiebrzegowskaBartmińska S., Nycz R., red., Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, Lublin.
Markowski M.P., 2007, Postkolonializm, w: Burzyńska A., Markowski M.P., red. Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków.
Michnik A., 1993, Wstęp, w: Kraj raj. Piszą reporterzy „Gazety”, wybór Szejnert M., Warszawa.
Mortkowicz H., 1936, W Palestynie. Obrazy i zagadnienia, fot. E. Poznański, Warszawa.
Podemski K., 2008, Doświadczanie obcości. Turystyka z humanistycznej perspektywy, w: Młynarczyk Z., Zajadacz A., red., Uwarunkowania i plany rozwoju turystyki, Poznań.
Pruszyński K., 1996, Palestyna po raz trzeci, Warszawa.
Rembowska-Płuciennik M., 2012, Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku, Toruń.
Rembowska-Płuciennik M., 2010, Narracyjne modele intersubiektywności, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 4 (124).
Said E.W., 2009, Kultura i imperializm, przeł. Wyrwas-Wiśniewska M., Kraków.
Sakson A., 2008, Migracje, „Przegląd Zachodni”, nr 2.
Schütz A., 2008, O wielości światów, przekł. Jabłońska B., Kraków.
Sielatycki M., 2004, Metody nauczania w edukacji międzykulturowej, w: Klimowicz A., red., Edukacja międzykulturowa. Poradnik nauczyciela, Warszawa.
Smoleński P., 2014, Oczy zasypane piaskiem, Warszawa.
Sroka Ł.T., 2011, Migracja Żydów polskich do Izraela. Aspekt antropologicznohistoryczny, w: Kargol A.M., Masiarz W., red., Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, Kraków.
Sroka M., 2011, Emigracja Żydów polskich do Palestyny w świetle doktryny syjonistycznej, w: Kargol A.M., Masiarz W., red., Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, Kraków.
Szczygielska I., 2013, Migracje zarobkowe kobiet i ich wpływ na funkcjonowanie rodzin, Warszawa.
Timofiejew G., 1937, Najciekawsze podróże. Palestyna i Sowiety przyciągają uwagę pisarzy, „Rewia Ilustrowana Tygodniowa”. Dodatek do „Głosu Porannego” z dn. 25 kwietnia 1937 r.
Wilkoń A., 2002, Spójność a struktura tekstu, Kraków.
Witosz B., 2007, Gatunki podróżne w typologicznym ujęciu genologii lingwistycznej, w: Rott D., red., Wokół reportażu podróżnego, Katowice.
Netografia
Muniak R., Skrzeczkowski M., 2019, Definicje pojęć związanych z dialogiem, https://www.nck.pl/projektykulturalne/projekty/dialog/aktualnosci/definicjepojeczwiazanychzdialogiem [dostęp: 31.03.2019].
Smoleński P., 2019, Co by komu szkodziło, by psy na Zachodnim Brzegu były zdrowe? Rozmowa z B. Bartosikiem, „Więź”, nr 2 (676), 20 lutego 2019, http://wiez.com.pl/2019/02/20/pawel-smolenskicobykomuszkodzilobypsynazachodnimbrzegubylyzdrowe/ [dostęp: 14.04. 2019].
http://www.jhi.pl/psj/Erec_Israel [dostęp: 28.03.2019].
Instytut Językoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska Polska
https://orcid.org/0000-0001-9935-6733
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
