Przestrzeń akwatyczna w wierszach poetów polskich w Kanadzie
Abstrakt
Artykuł poświęcony omówieniu problematyki związanej z wykorzystaniem przestrzeni akwatycznej w wybranych utworach polskich poetów zamieszkałych w Kanadzie. Autor omawia sposoby literackiej funkcjonalizacji obrazów oceanu, morza, jezior czy rzek w twórczości Zofii Bohdanowiczowej, Wacława Iwaniuka, Floriana Śmiei, Bogdana Czaykowskiego i Andrzeja Buszy. Dla polskich poetów emigracyjnych starszego pokolenia żywioł wodny był częstym elementem świata przedstawionego, a także ważnym ogniwem ich wyobraźni twórczej. Przestrzenie wody łączyły się bowiem z sytuacją niezakorzenienia, wyobcowania w zetknięciu z ogromem nowego kontynentu, przytłaczały wielkością, wyznaczały granice nie do przejścia. Zdaniem autora symbolika wody częściej bywała metaforą egzystencji niż zwierciadłem duchowym rozważań. Wertykalnie przeciwstawiana niebu i życiu, stawała się ikoną śmierci, a nawet nicości. W konsekwencji rzadziej ujawniała tradycyjną moc ozdrowieńczą czy znaną z przeszłości funkcję metafizycznego uwznioślenia.
Słowa kluczowe
poezja polska; XX wiek; emigracja; symbolika poetycka; woda
Bibliografia
Andres Z., 2010, Z Kanady do Polski. O poezji Floriana Śmiei, w: Szałasta‑Rogowska B., red., Literatura polska w Kanadzie. Studia i szkice, Katowice.
Bachelard G., 1975, Kompleks łabędzia, Tatarkiewicz A., przeł., w: tegoż, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, Chudak H., wyb., Chudak H., Tatarkiewicz A., przeł., Błoński J., przedmowa, Warszawa.
Bartmiński J., 2013, Rzeka w językowo‑kulturowym obrazie świata Polaków, w: Jochemczyk M., Piotrowiak M., red., Urzeczenie. Locje literatury i wyobraźni, Katowice.
Baudelaire C., 2014, Łabędź, Jastrun M., przeł., w: Bieńczyk M., Melancholia. O tych, co nigdy nie zaznają straty, Warszawa.
Bohdanowiczowa Z., 1965, Przeciwiając się świerszczom. Poezje, Londyn.
Budzik J., 2013, Zadomowieni i wyobcowani. O sytuacji pisarzy polskich w Kanadzie, Kraków‑Toronto.
Busza A., 1969, Znaki wodne. Poezje, Paryż.
Busza A., 2016, Atol. Wiersze wybrane, Toronto‑Rzeszów.
Czaykowski B, 2007a, Jakieś ogromne szczęście. Wiersze wybrane z lat 1956–2006, Szałasta‑Rogowska B., przedmowa, wyb. i oprac., Kraków.
Czaykowski B., 2007b, Ziemioskłon, Toronto.
Iwaniuk W., 1981, Evenings on Lake Ontario. From my Canadian diary, Toronto.
Iwaniuk W., 1987, Nocne rozmowy. Wiersze, Londyn.
Iwaniuk W., 1998, W ogrodzie mego ojca. Wiersze z lat 1993–1996, Toronto‑Toruń.
Kisiel M., 2015, Spotkanie. O „Kanadzie” Zofii Bohdanowiczowej, w: tegoż, Między wierszami. Jedenaście miniatur krytycznych, Katowice.
Kisiel M., 2016, „Utracone” i „odzyskane”. O dwóch wierszach Floriana Śmiei, w: Szałasta‑Rogowska B., red., Literatura polska obu Ameryk. Studia i szkice, seria II, Katowice.
Kopaliński W., 2007, Słownik mitów i tradycji kultury, t. 2, Warszawa.
Kopaliński W., 1995, Słownik symboli, Warszawa.
Kristeva J., 2007, Czarne słońce. Depresja i melancholia, Markowski M.P. i in., przeł., Markowski M.P., wstęp, Kraków.
Ligęza W., 2005, Kanada polskich poetów. Szkice z natury, w: Andres Z., Wolski J., red., Poezja polska na obczyźnie. Studia i szkice, t. 1, Rzeszów.
Miłosz C., 2003, Autoportret przekorny – rozmowy z Aleksandrem Fiutem, w: tegoż, Dzieła zebrane Czesława Miłosza, Kraków.
Miłosz C., 2011, Wiersze wszystkie, Kraków.
Piotrowiak J., 2010, W stronę mistyki? Poetyckie epifanie Bogdana Czaykowskiego, w: Szałasta‑Rogowska B., red, Literatura polska w Kanadzie. Studia i szkice, Katowice.
Piotrowiak J., 2013, Urzeczeni. Czesław Miłosz „Rzeki”, Władysław Sebyła „Poeta”, w: Jochemczyk M., Piotrowiak M., red., Urzeczenie. Locje literatury i wyobraźni, Katowice.
Rymut K., 2005, Nazwy wodne, w: Rzetelska‑Feleszko E., red., Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Kraków.
Stempowski J., 1946, Dziennik podróży do Austrii i Niemiec, Rzym.
Śmieja F., 2016, Dotykanie świata, Wiersze wybrane, Andres Z., wstęp, Zyman E., wyb., układ wierszy, red. tomu, Toronto‑Rzeszów.
Śmieja F., 2018, Nanizując paciorki słów. Z notacji ostatnich, Zyman E., wstęp, wyb. wierszy, red. tomu, Toronto‑Rzeszów.
Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, Polska Polska
https://orcid.org/0000-0003-4462-1098
Janusz Pasterski – dr hab., prof. UR, Instytut Polonistyki i Dziennikarstwa, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, Polska.
Krytyk literacki, redaktor kwartalnika „Fraza”. Autor książek: Tristium liber. O twórczości literackiej Stefana Napierskiego (Rzeszów 2000), Inne wyzwania. Poezja Bogdana Czaykowskiego i Andrzeja Buszy w perspektywie dwukulkturowości (Rzeszów 2011) oraz Świat wiersza. Szkice o polskiej poezji (nie tylko) współczesnej (2019). Redaktor i współredaktor pięciu monografii zbiorowych. Zajmuje się literaturą polską XX i XXI wieku, a zwłaszcza poezją dwudziestolecia międzywojennego, twórczością emigracji niepodległościowej i literaturą po 1989 roku.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
