O teatrze wilamowskim
Abstrakt
The paper dedicated to the phenomenon of Wilamowicean theatre is composed of two parts presenting a different research approach. A review written by a literature scholar of the latest performance in the Wilamowicean repertoire serves as the basis for commentary built around it by a sociolinguist, dedicated to the situation of the Wilamowicean language, its history and revival. The paper also presents other processes of revival of minor languages using theatrical tools.
Słowa kluczowe
Wilamowicean theatre; Wilamowicean language; minor languages; language revitalization
Bibliografia
Anders H., 1933, Gedichte von Florian Biesik in der Mundart von Wilamowice, Kraków.
Andrason A., 2010, Expressions of Futurity in the Vilamovicean Language”, “Stellenbosch Papers in Linguistics”, no. 40.
Andrason A., 2011, Vilamovicean verbal system – Do the Preterite and the Perfect mean the same?, “Linguistica Copernicana”, no. I (5).
Bazielich B.M., 2001, Strój wilamowicki. Atlas polskich strojów ludowych, cz. 5, Małopolska, Wrocław.
Boal A., 1975, Teatro do oprimido e outras poéticas políticas, Rio de Janeiro.
Chromik B., Wicherkiewicz T., 2014, „Wilamowski / Wymysiöryś”. Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej – Baza dokumentacji zagrożonych języków, on-line: http://inne-jezyki.amu.edu.pl/Frontend/Language/Details/10 [dostęp: 20.11.2018].
Driskill Q., 2003, Mothertongue: Incorporating Theatre of the Oppressed into Language Restoration Movements”, in: Reyhner J. et al., ed., Nurturing Native Languages, Flagstaff.
Fic M., Krzyżanowski L., Meus K., 2018, Wilamowice 1818–2018. Miasto i ludzie, Bielsko-Biała.
Freire P., 1970, Pedagogia do oprimido, New York.
Gara J., 2003, Zbiór wierszy o wilamowskich obrzędach i obyczajach oraz Słownik języka wilamowskiego, Wilamowice, tekst on-line: https://pl.wikisource.org/wiki/Zbi%C3%B3r_wierszy_o_wilamowskich_obrz%C4%99dach_i_obyczajach_oraz_S%C5%82ownik_j%C4%99zyka_wila mowskiego [dostęp: 20.11.2018].
Gara J., 2007, „Wymysöjer śtytła” – Miasteczko Wilamowice oraz jego osobliwości zawarte w zbiorze piosenek wilamowskich Józefa Gary, Wilamowice, tekst on-line: https://pl.wikisource.org/wiki/%E2%80%9EWymys%C3%B6jer_%C5%9Btyt%C5%82a%E2%80%9D_%E2%80%93_miasteczko_Wilamowice_oraz_jego_osobliwo%C5%9Bci_zawarte_w_zbiorze_piosenek_wilamowskich_J%C3%B3zefa_Gary [dostęp: 20.11.2018].
Kadłubek Z., 2008, Listy z Rzymu, Katowice.
Kleczkowski A., 1920, Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Fonetyka i fleksja, Kraków.
Kleczkowski A., 1921, Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Składnia (szyk wyrazów), Poznań.
Król T., 2009, Strój wilamowski, Wilamowice.
Król T., 2014, Ginący język i kultura Wilamowic, w: Nijakowski L., red., Europejskie i regionalne instrumenty ochrony języków zagrożonych. Konferencja, Warszawa, tekst on-line: http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/ 9 8 8 B 9 C 6 0 C 5 6 9 8 4 A 1 C 1 2 5 7 D 5 0 0 0 3 F E D C D / $ fi l e / J e z y k i _ z agrozone.pdf [dostęp: 20.11.2018].
Król T., 2016, Czym jest dla dzisiejszych Wilamowian język wilamowski? Różne funkcje, różne postawy językowe, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, t. 55.
Król T., 2019, Życie ze śmiercią języka – Pisanie jako rodzaj terapii. Przypadek wilamowski – mój przy- padek, w: Jarosz A., Wicherkiewicz T., red., Mikroliteratury. Literatura w językach mniejszości et- nicznych, „Litteraria Copernicana” [w druku].
Lasatowicz M.K., 1992, Die deutsche Mundart von Wilamowice zwischen 1920 und 1987, Opole.
Majerska J., 2014, Wymysiöejer fibl, Wydział Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, tekst on-line: http://www.revitalization.al.uw.edu.pl/eng/Wymysorys/68/87/wymysioejer-fibl [dostęp: 20.11.2018].
Majewicz A.F., 2012, Polska „zagadka CIA”: „native speaker” do zredefiniowania, w: Rancew-Sikora D. i in., red., O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia. Szkice socjologiczne i gerontologiczne, Gdańsk.
Majewicz A.F., red., 1991, Florian Biesik’s Poems in Wymysojerysh (the Smallest Literature in a Minority Language in Poland), Stęszew.
Morciniec N., 1995, Zur Stellung des deutschen Dialekts von Wilmesau/Wilamowice in Südpolen, in: Keil G., Menzel J.J., Hrsg., Anfänge und Entwicklung der deutschen Sprache im mittelalterischen Schlesien, (Schlesische Forschungen 6), Sigmaringen.
Neels R., 2016, Language and Identity in Wilamowice: a Complex History of Language Choices and Language Attitudes, in: Olko J., Wicherkiewicz T., Borges R., ed., Integral Strategies for Language Revitalization, Warsaw, tekst on-line: http://revitalization.al.uw.edu.pl/Content/Uploaded/Documents/integral-strategies-a91f7f0d-ae2f-4977-8615-90e4b7678fcc.pdf [dostęp: 20.11. 2018].
Olko J., Wicherkiewicz T., Borges R., ed., 2016, Integral strategies for language revitalization. Warsaw; tekst on-line: http://revitalization.al.uw.edu.pl/Content/Uploaded/Documents/integral-strategies-a91f7f0d-ae2f-4977-8615-90e4b7678fcc.pdf [dostęp: 20.11.2018].
Ritchie C., 2012, Some Considerations on the Origins of Wymysorys, Sydney, tekst on-line: https://www.academia.edu/8290384/Some_Considerations_on_the_Origins_of_Wymysorys [dostęp: 20.11.2018].
Ritchie C., 2014, Ynzer boümmüter, Warszawa, tekst on-line: http://www.revitalization.al.uw.edu.pl/Content/Uploaded/Documents/Ynzerboummuter-a10570de-8558-425b-bffc-9917d4519533.pdf [dostęp: 20.11.2018].
Wicherkiewicz T., 2001, Piśmiennictwo w etnolekcie wilanowskim, w: Barciak A., red., Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, Wilamowice.
Wicherkiewicz T., 2003, The Making of a Language. The Case of the Idiom of Wilamowice, Southern Poland, Berlin–New York.
Wicherkiewicz T., 2013, Pochodzenie języka wilamowskiego – poglądy i badania, Warszawa, tekst on-line: http://www.revitalization.al.uw.edu.pl/eng/Wymysorys/60/34/pochodzenie-jezyka-wilamowskiego---poglady-i [dostęp: 20.11.2018].
Wicherkiewicz T., 2019, Mikroliteratura mikrojęzyka mikrospołeczności – Wilamowice, Fliöra-Flöra i ich literatura, w: Jarosz A., Wicherkiewicz T., red., Mikroliteratury. Literatura w językach mniejszości etnicznych, „Litteraria Copernicana” [w druku].
Wicherkiewicz T., Król T., Olko J., 2017, Awakening the Language and Speakers’ Community of Wymysiöeryś, “European Review”, no. 26/1.
Wicherkiewicz T., Olko J., 2016, Researching, documenting and reviving Wymysiöeryś – a historical outline, in: Olko J., Wicherkiewicz T., Borges R., ed., Integral Strategies for Language Revitaliza- tion, Warsaw, tekst on-line: http://revitalization.al.uw.edu.pl/Content/Uploaded/Documents/integral-strategies-a91f7f0d-ae2f-4977-8615-90e4b7678fcc.pdf [dostęp: 20. 11.2018].
Wicherkiewicz T., Zieniukowa J., 2001, Sytuacja etnolektu wilamowskiego jako enklawy językowej, w: Barciak A., red., Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura, oraz społeczeństwo miasta i gminy, Wilamowice.
dr, Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-8889-1535
Jej zainteresowania naukowe skupione są wokół szeroko pojmowanej specyfiki i kultury pogranicza oraz współczesnej literatury tożsamościowej. Ważniejsze publikacje: Zróżnicowanie tematyczne pieśni „Śpiewnika Górnośląskiego” Feliksa Nowowiejskiego, w: Interpretacja i recepcja. Nowe prace badawcze poświęcone muzyce Feliksa Nowowiejskiego, red. K.D. Szatrawski (2016); „Ach jak cudowna jest podróż, jaka by ona nie była”. Polski blues Janoscha i Spis cudzołożnic Jerzego Pilcha, w: Szczęśliwy, kto poznał Janoscha. Literackie korzenie tożsamości, red. A. Bajorek (2017); Rola rzeki w społeczeństwie pogranicza kulturowego. „Pierwsza polka” Horsta Bienka, w: Śmierć w wodzie i inne motywy akwatyczne w horyzoncie wyobraźni, red. B. Pawłowska-Jądrzyk (2018).
dr hab. prof. UAM, Slavic-Eurasian Research Center, Hokkaido University, Hokkaido, Japonia; Katedra Orientalistyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0003-3163-0454
Profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; stypendysta Hokkaido University; socjolingwista, badacz języków mniejszościowych i rzadziej używanych, mniejszości językowych, języków zagrożonych oraz polityki językowej, planowania językowego, dokumentacji i rewitalizacji języków. Honorowy Obywatel Gminy Wilamowice (od 2015 roku). Pomysłodawca i kierownik projektu „Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej. Baza dokumentacji zagrożonych języków”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
