Edukacja dzieci romskich oczami nauczyciela. Przestrzenie nieodkryte
Abstrakt
The paper presents the educational situation of Romani children in Poland. It reflects on the actions of the Polish state contributing to the improvement of the process of educating Romani people. Referring to the subject literature and to experience in work with Romani children, the paper also indicates areas that require constant support and actions aimed at improving the quality of Romani education. Consequently, these considerations represent an analysis and an attempt to verify the practical manifestation of the Romani people’s attitude towards school and its actions in favour of children from the Romani ethnic minority.
Słowa kluczowe
Romani children; education; intercultural education
Bibliografia
Andrasz E., 2009, Edukacja w życiu Romów i jej wpływ na poczucie własnej tożsamości, w: Weigl B., red., Romowie 2009. Między wędrówką a edukacją, Warszawa.
Balvin J., 2009, Romowie, szkoła i dyskryminacja, przeł. J. Kajfosz, „Studia Romologica”, nr 1. Bartosz A., 2008, Poznajemy historię Romów, Szczecinek.
Bernacka-Langier A., 2010, Diagnoza sytuacji uczniów cudzoziemskich w warszawskich szkołach, w: Pawlic-Rafałowska E., red., Inny w polskiej szkole. Poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi, Warszawa.
Bladycz R., 2013, Asystent edukacji romskiej – wersja dla zaawansowanych, w: Weigl B., Różycka M., red., Romowie 2013. Od działań systemowych do rozwiązań lokalnych, Warszawa.
Ficowski J., 2013, Cyganie na polskich drogach, Warszawa.
Gheorghe N., Mirga A., 1998, Romowie XXI wieku. Studium polityczne, Kraków.
Gerlich G. M., 2001, Romowie. Przekraczanie granic własnego świata, Oświęcim.
Głuszkowski M., 2013, Socjologia w badaniach dwujęzyczności, Toruń.
Gostkowska M., 2011, Sytuacja szkolna dzieci romskich – oczami uczniów Romów, w: Weigl B., Różycka M., red., Romowie 2011. Życie na pograniczu, Warszawa.
Grabias S., 1991, Kultura słowa a sprawności komunikacyjne, „Polonistyka”, nr 7.
Grzymała-Moszczyńska H., Barzykowski K., Dzida D., Grzymała-Moszczyńska J., Kosno M., 2011, Dziecko uwikłane. Sytuacja dzieci romskich w polskim systemie edukacji oraz ich funkcjono- wanie poznawcze i językowe, w: Weigl B., Różycka M., red., Romowie 2011. Życie na pograniczu, Warszawa.
Gurbiel A., 2007, Cyganie w kręgu Puław, w: Borek P., red., Romowie w Polsce i Europie: historia, prawo, kultura, Kraków.
Hertz A., 1960, Kasta, „Kultura”, nr 1/147–2/148.
Jakimik E., Parno-Gierliński K., 2009, Kobieta w środowisku romskim, Szczecinek.
Kledzik E., 2012, Dziecko romskie w polskiej szkole – problemy komunikacji międzykulturowej, w: Filipowicz-Tokarska K., Chojnowski P., red., Bariery i/jako wyzwania w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Słubice.
Kunikowski, J., 2010, Amare Roma. Nasi Romowie, Kowary.Kurcz I., 1992, Język a psychologia, Warszawa.
Kwadrans Ł., 2008, Edukacja Romów. Studium porównawcze na przykładzie Czech, Polski i Słowacji, Wrocław–Wałbrzych.
Lipińska E., 2003, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badan dwujęzyczności, Kraków.
Lubecka A., 2005, Tożsamość kulturowa Bergitka Roma, Kraków.
Łój M., 2009, Praca nauczyciela wspomagającego edukację dzieci romskich – doświadczenia ze szkół wrocławskich, „Studia Romologica”, nr 2.
Łój M., Mirga S., 2012, Edukacja dzieci romskich – praktyczny informator dla rodziców, Radom. Meyer A.M., 2016, Wielojęzyczna Polska – język romski w kontakcie z polszczyzną, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2.
Mirga-Wójtowicz E., 2009, Znaczenie Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce w walce z wykluczeniem społecznym Romów – perspektywa praktyczna, w: Weigl B., red., Romowie 2009. Między wędrówką a edukacją, Warszawa.
Nowicka-Rusek, E., 2011, Szkoła, rodzina i dzieci romskie, w: Kołaczek M., Talewicz-Kwiatkowska J., red., Raport końcowy z projektu badawczego: Funkcjonowanie poznawcze i językowe dzieci romskich uczęszczających do szkół podstawowych specjalnych i masowych – konteksty społeczne, Oświęcim.
Polański K., red., 1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
[Program na rzecz społ. romskiej, 2003a], Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce na lata 2004–2013, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Warszawa, http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/mne/romowie/program-na-rzecz-spole/program-na-rzecz-spole [dostęp: 24.12.2018].
[Program na rzecz społ. romskiej, 2003b], Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce na lata 2004– 2013, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Aneks nr 6, Romowie w Polsce – opis sytuacji, Centrum Dialogu Międzykulturowego, Warszawa, www2.mswia.gov.pl/ ftp/pdf/aneks_nr6.rtf [dostęp: 24.12.2018].
Różycka M., 2009, Wzory kultury a edukacja dzieci romskich, w: Weigl B., red., Romowie 2009. Między wędrówką a edukacją, Warszawa.
Różycka M., 2013, Raport końcowy z badania ewaluacyjnego programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce – fragmenty, w: Weigl B., Różycka M., red., Romowie 2013. Od działań systemowych do rozwiązań lokalnych, Warszawa.
Skudrzyk A., 2005, Czy zmierzch kultury pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym, Katowice.
Skudrzyk A., 2019, Dyglosja a proces socjalizacji, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1.
Soszka-Różycka M., Weigl B., 2007, Asystent edukacji romskiej. Konkurencja czy szansa?, w: Weigl B., red., Romowie 2007. Od edukacji młodego pokolenia do obrazu w polskich mediach, Warszawa.
Stankiewicz I., 2011, Okiem asystenta edukacji romskiej z Elbląga, w: Weigl B., Różycka M., red., Romowie 2011. Życie na pograniczu, Warszawa.
Szuman S., 1968, Rozwój treści słownika dzieci. Zagadnienie i niektóre wyniki badań, w: Szuman S., Gepertowa L., Przetacznikowa M., red., O rozwoju języka i myślenia dziecka, Warszawa.
Świętek A., 2016, Edukacja uczniów romskich w województwie małopolskim, Kraków.
Świętek A., Kurek S., Osuch W., Rachwał T., 2014, Jak edukować dzieci romskie? Propozycje dla nauczycieli w zakresie kształcenia romskiej mniejszości etnicznej, Kraków.
Ustawa o systemie oświaty z dn. 7 września 1991, Dz. U. 1991 Nr 95 poz. 425, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910950425/U/D19910425Lj.pdf [dostęp: 01. 04.2019].
mgr, Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-8016-8158
Doktorantka w IJP UŚ; od blisko dziesięciu lat nauczycielka języka polskiego i logopeda. Swoje zainteresowania badawcze skupia wokół dzieci romskich, z którymi pracuje. Szczególnie interesuje ją ich sytuacja językowa, związany z nią bilingwizm i wielokulturowość. W aspekcie logopedycznym tematem jej bliskim jest jąkanie, co spowodowało, że przez kilka lat była koordynatorką Klubu Ludzi Mówiących na Uniwersytecie Śląskim. Publikowała m.in. w „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedagogica”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
